Phụ nữ đầy triển vọng
English title: Promising Young Woman
Length: 1h 53min
Genre: Crime, Drama,
*Spoiler Alert*
Image Source: Google and Film-grab.com
Nhan đề Promising Young Woman (dịch Việt là Cô Gái Trẻ Đầy Triển Vọng) không chỉ tóm gọn chủ đề, nội dung của bộ phim mà còn là một sự chế giễu đầy sâu sắc rape apologist culture (văn hoá nhận lỗi của kẻ hiếp dâm), lấy cảm hứng cụ thể từ vụ án năm 2016: Brock Turner lợi dụng Chanel Miller đang bất tỉnh để cưỡng hiếp cô. Sáng hôm sau, Chanel được tìm thấy gần một bãi rác trong tình trạng hôn mê, quần áo gần như không có, với Brock Turner nằm đè lên. Cha ruột của Brock Turner cãi trước toà rằng: “Chẳng lẽ cuộc đời con trai tôi sẽ bị biến đổi hoàn toàn chỉ vì 20 phút hành động?”… Cùng với lý do Brock Turner là vận động viên bơi lội, sinh viên ưu tú của trường đại học Stanford và “chưa có” tiền án tiền lệ, toà quyết án cậu này 6 tháng tù giam và được tha bổng chỉ sau 3 tháng vì có thiện chí…Tất cả chỉ vì cậu ta là một “chàng trai trẻ đầy triển vọng”…
Vậy còn Chanel Miller? Cô không trẻ và triển vọng sao? Cô cũng là sinh viên đại học, cũng còn trẻ và cả một tương lai sáng lạn phía trước. Nhưng kể từ khi vụ việc xảy ra, cô phải đối diện với sự mất mát to lớn, đau đớn đến tê cứng cả giác quan và cảm xúc, phải giấu tên để báo cáo về tội ác của Brock Turner vì chắc chắn rằng công chúng sẽ chĩa mũi dùi về phía cô, đổ lỗi là cô say xỉn, ăn mặc hở hang, không biết giữ mình; trong khi hắn chỉ bị phạt vài tháng tù giam và sẽ lại được chào đón khi mọi thứ chìm vào lãng quên.
Nina trong Promising Young Woman — bạn thân của nhân vật chính Cassy, cũng phải trải qua nỗi đau tương tự. Nhưng Nina đã không có cơ hội và khả năng để chiến đấu như Chanel. Cô, cũng như nhiều người phụ nữ cùng cảnh ngộ, đã bị lời dèm pha, sự coi thường của bạn bè, sự im lặng và dửng dưng của chính quyền dồn đến bước đường cùng. Cassy vì ám ảnh và thù hận cũng bắt đầu những chuyến “đi săn” của mình. Cassy xinh đẹp chỉ cần giả bộ say xỉn, tự những con thú sẽ tiến lại, chầu trực miếng mồi ngon.
Nhưng khác với tưởng tượng của người xem về những pha hành động giật gân, cắt cảnh chớp nhoáng, nhiều zoom cận theo phong cách Edgar Wright thể hiện trong Hot Fuzz hay Baby Drive, Cassy chỉ răn đe những con thú này chứ không tận tay trừng trị chúng. Đây là điểm khá hụt hẫng. Vì có lẽ đa số chúng ta mong đợi một cuộc trả thù ngọt ngào nhưng đẫm máu, pha lẫn chất kinh dị, dark humor dưới một vẻ ngoài khiêu gợi, kẹo ngọt theo đúng tinh thần bản nhạc nền phối khí lại từ Toxic của Brittney Spears.
Tuy vậy, Cassy của Carey Mulligan không có tâm niệm méo mó và tàn độc. Cô thậm chí chọn lấy cái chết của bản thân để kết tội kẻ đã hãm hại bạn cô thay vì khiến hắn đổ máu. Một phần nào đó, cô cũng bất lực như những nạn nhân không buộc tội được kẻ hãm hại mình, phải trả một cái giá đắt hơn để thiên hạ mở mắt.
Thêm vào đó, nếu suy nghĩ thấu đáo, ta sẽ nhận thấy lối đi của bộ phim không tập trung vào sự trả thù có tính cá nhân. Chỉ khi bị nỗi đau lấn át Cassy mới quyết định trả thù Al và những kẻ có liên quan.
Bản chất của nhiều vụ hiếp dâm không phải là sự tính toán tỉ mỉ mà xảy ra ngẫu nhiên, ngay thời điểm đó với bất kì ai, bất cứ lúc nào. Trả thù đàn ông nói chung vì vậy mà không khả dĩ và chính đáng. Thế nên, Cassy chọn đóng vai một phép thử để xem ai sẽ nổi cơn thú tính.
Những con thú lợi dụng việc phụ nữ say xỉn để dụ dỗ họ lên giường, mặc dù có thể thấy rõ Cassy gần như không hồi đáp gì mà chúng vẫn tự động nhảy vào, tự cho mình cái quyền được quấy rối phụ nữ. Nhưng thật kì lạ là tội lỗi vẫn luôn về phần phụ nữ: “Do cách cô ta ăn mặc, do cách cô ta nói chuyện (hoặc không hề nói gì), do cô ta tự uống nhiều. Tôi vô tội, tôi làm sao kiềm chế được khi cô ta tự ý làm vậy?”…
Vậy thì:
- Những vụ hiếp dâm xảy ra ngoài quán bar, khi trời sáng, không ai uống, ai cũng mặc áo khoác vì trời lạnh đều xảy ra trong trí tưởng tượng?
- Những trường hợp phụ nữ có uống rượu, có ăn mặc phong phanh mà không bị quấy rối cũng là do cô ấy biết kiểm soát vận may để thoát nạn?
Dưới đây mình xin tường thuật lại một bài viết twitter mình từng đọc được của một nạn nhân. Câu chuyện như sau: (vì chưa kiếm lại được và đã khá lâu, có thể có một số tình tiết bị lẫn lộn)
Người viết (A) từng đi bar, dự định sẽ có “one night stand” với một anh chàng nhưng đổi ý. Anh chàng này khá bực tức và nói rằng “Cô nghĩ cho kĩ lần sau đi” rồi bỏ về. Cô không bị gì ngày hôm đó. Dịp khác, A và một anh chàng khác sắp “one night stand” thì cô cảm thấy không khoẻ. Hai người dừng lại ở đó. Anh này rất dịu dàng, nói rằng: “Không sao đâu mặc dù tôi cũng không vui lắm” rồi cả hai chia tay trong hoà bình. Còn ngày cô bị hiếp dâm, cô không say xỉn, không tán tỉnh, ăn mặc kín mít nhưng vẫn bị đẩy vào một góc, bị hành hạ không lý do.
Vậy cuối cùng là do phụ nữ hay do những gã đàn ông không biết kiềm chế?
Những điều Cassy làm là đem đến cơn ác mộng đó cho thủ phạm và những ai đã tiếp tay cho tội ác đó.
Tương phản với sự đồng lòng giúp đỡ nhau của tên bạn Joe và Al — kẻ cưỡng bức Nina và giết hại Cassy, thật buồn lòng khi hai nhân vật nữ, một người là bạn học cũ Madison của Nina và Cassy, người còn lại là trưởng khoa Elizabeth cũng có một đứa con gái nhỏ, đã bỏ ngoài tai sự việc xảy ra với Nina.
Madison giờ đã là vợ, “một người con gái ngoan”. Mặc dù tỏ vẻ giễu cợt, Madison trông khá tâm đắc khi nói rằng: “Mặc dù mọi gã đàn ông đều nói muốn vợ đi làm nhưng sự thật không phải thế…cậu biết không, đến lúc quyết định, mọi gã đều muốn một thứ duy nhất…Đó là một cô gái ngoan”. Madison đã chia sẻ với Cassy như vậy, như thể cô đã nhận ra một thứ chân lý tối cao của cuộc sống…
Thực chất Madison chỉ là một con rối của xã hội gia trưởng méo mó. Nhận định của cô bị rào bởi trải nghiệm ít ỏi và lối giáo dục đầy định kiến về giới tính. Cô chỉ nhai lại những quan điểm độc hại của “tính nam dễ vỡ” (fragile masculinity) được dùng để bảo toàn sự mỏng manh, sợ sệt “thiếu nam tính” của những người đàn ông không ra đàn ông (và chắc chắn không như phụ nữ vì yếu đuối không đồng nghĩa là tính nữ. Đừng bao giờ đánh đồng hai thứ ấy!)
Khi Madison nhận ra mình cũng dễ dàng trở thành nạn nhân, cô mới hiểu được tình cảnh của Nina. Việc xảy ra với Nina thực chất không bao giờ là lỗi của cô. Cũng như Madison uống liên tục trước mặt Cassy, Nina đã không đề phòng trước bạn học của mình, những người cô tin tưởng để rồi bị lợi dụng và nhạo báng sau đó.
Còn trưởng khoa Elizabeth, một con người bàng quan với nỗi đau của người khác, cũng phải gào thét van xin khi biết con gái của mình có thể là nạn nhân tiếp theo. Bà chỉ cần thừa nhận sự việc đã xảy ra với Nina, vì điều nạn nhân mong muốn nhất đó là có tiếng nói riêng giữa muôn vàn những lời chỉ trích.
Quan điểm bảo thủ và sự thờ ơ của chính những người phụ nữ này đã đổ thêm độc vào “tính nam độc hại” (toxic masculinity) vốn đang cần được xoá bỏ. Bình đẳng giới chưa bao giờ là xén bớt quyền của đàn ông mà chỉ mong muốn khôi phục những quyền lợi đã bị tước đi khỏi phụ nữ vì định kiến giới. Những kẻ đang lợi dụng sự bấp bênh đó (cả phụ nữ lẫn đàn ông) để bảo vệ quyền lợi của bản thân chẳng phải cũng cần được kiểm điểm như cách chúng ta phán xét những kẻ lợi dụng giai cấp, sắc tộc và sự bất lực của thiểu số để làm điều ác?
Trong một xã hội mà người kể chuyện là đàn ông, tầm nhìn của chúng ta sẽ luôn bị giới hạn và chủ quan. Chúng cần nhiều góc nhìn từ một sự việc.Thật may thay, hiện nay, việc bổ sung nhiều sắc tộc, văn hoá, giới và tính vào các ngành truyền thông từ quảng cáo, sách truyện, phim ảnh đã trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Như Cassie đã nói rằng thời thế đã thay đổi, “những cơn ác mộng của phụ nữ” giờ đây đã được nhìn nhận đúng đắn hơn. Tuy nhiên sự có mặt của bộ phim này là minh chứng thời thế cần nhiều thay đổi hơn nữa.
Tuy còn một chút thiếu sót về mặt điện ảnh, chưa tạo được trải nghiệm đáng có cho người xem, Promising Young Woman và chủ đề mà nó khai thác cần được khán giả đón nhận và chú ý sát sao.
P/S: Sự châm biếm không chỉ dừng lại ở nhan đề mà còn tinh tế thể hiện ở nhiều phân cảnh trong đó có cảnh đầu tiên: gợi dục đàn ông như cách đa số các phim Hollywood hạng B thường mở đầu bằng cảnh phụ nữ nhảy múa trong quán bar với phần kín bị quay cận. Có lẽ chúng ta nên nhìn nhận lại những bộ phim này và chấp nhận hiện trạng của phân biệt giới tính, rằng cơ thể phụ nữ vẫn bị lạm dụng với mục đích thương mại tại nhiều nước mà chúng ta cho là tiên tiến.
