Professionele vrijwilligers of vrijwillige professionals?

dilemma’s van de participatiesamenleving

Samen met Tijs Roelofs en Eric ten Hulsen gingen we op bezoek bij Adri en Margareth, de oprichters van Amsteldorp Actief. Sinds 2013 programmeren ze één van de weinige ontmoetingsplekken in Amsteldorp, het Hoekhuis.

Het is een exemplarisch verhaal wat deze twee dames vertellen. Exemplarisch voor de dilemma’s van de zogenaamde ‘participatiesamenleving’. Wat begint met twee actieve ondernemende dames die zich graag willen inzetten voor hun geliefde buurt en vol met slimme praktische ideeën zitten, eindigt met subsidieregelingen, voorschriften en vrijwilligers die zich moeten aanmelden bij instanties.

De gedachte van Amsteldorp Actief is dat onder deze kapstok verschillende activiteiten van de grond komen. Projecten voor de buurt die gedragen worden door bewoners. Vanaf het begin liep het eigenlijk als een speer. Het begon met het project SOEN (schoon, opgeruimd, netjes) gesubsidieerd door de Stadsdeelwerf. Door uitgebreid onderzoek in de buurt, Project I&C (informatie en communicatie) werd al snel duidelijk dat er veel behoefte bestond in de wijk aan eenzaamheidsbestrijding en hulp binnen en buiten huis. Hieruit ontstonden de projecten Groene Vingers, voor mensen die dat niet zelf kunnen, te helpen met het in orde houden van hun tuinen. Buurtgesprekken, letterlijk met mensen een praatje maken, met of zonder een kopje thee en de Koffieochtenden, georganiseerd in het Hoekhuis, om mensen te enthousiasmeren om hun huis uit te komen, met of zonder begeleiding.

Er bleek veel behoefte aan te zijn en aan vrijwilligers geen gebrek. Hierbij was van belang dat de vrijwilligers een kleine vergoeding ontvangen en zich sterk gewaardeerd voelen. Van het ene project ontstond het andere en zo groeide het netwerk. Amsteldorp Actief werd het toonbeeld van de participatieve samenleving. Maar met het succes ontstonden er ook nieuwe problemen. Zo moest men bij het “Bloemetjesproject” zich eerst aanmelden bij de welzijnsorganisatie Dynamo en moesten de vrijwilligers zich via Dynamo inschrijven om zich te kunnen aansluiten. Meer en meer ontstaat de druk op Amsteldorp Actief om zich te professionaliseren. Margareth zegt:” we moesten eigenlijk een stichting worden en we hebben het er veelvuldig over gehad, maar er uiteindelijk niet voor gekozen. Ik ben dit gaan doen omdat ik het leuk vind om te bouwen, niet om een organisatie te leiden. Doordat Amsteldorp Actief nu geen stichting is, zijn ze voor de financiering afhankelijk van externen en moeten ze zich verantwoorden en aan de procedures houden. De bureaucratie die daarbij hoort schrikt de vrijwilligers af.”

Eind 2010, verliet Adri Amsteldorp Actief en Margareth deed dat eind 2011. Anderen moesten in de gelegenheid worden gesteld om het stokje over te nemen en hun eigen ideeën naar voren te brengen. Het Bloemetjesproject is nog steeds niet van de grond, maar ondertussen heeft Amsteldorp Actief het project Winkelwagen op poten gezet.

Een ander punt is het bereiken van buurtbewoners die minder actief zijn. “Er zijn vrijwilligers genoeg, maar we bereiken niet de mensen in de buurt die onze ondersteuning wellicht het hardste nodig hebben. Die vindt je niet zomaar door flyers in de brievenbussen te doen. Een kaartje met daarop “ben je eenzaam en wil je contact?”, werkt natuurlijk niet. Betere relaties met de officiële instanties zou hierbij wel kunnen helpen. Als de arts of de wijkverpleegkundige laten weten waar we misschien kunnen inspringen dan zouden we wat kunnen doen, maar die wisselwerking komt niet voldoende tot stand. “Ik weet niet hoe het komt, maar de samenwerking met de officiële instanties gaat altijd stroef” verzucht Margareth. Een positieve uitzondering is Vrijwilligerscentrale Amsterdam, daar hebben ze veel steun aan gehad. Adri en Margareth kunnen snel werken en zijn een goed team: ze schakelen snel en pakken dingen makkelijk op. Ze ervaren organisaties zoals Dynamo eerder als een rem.

Dit gesprek leverde veel inzichten op in het functioneren van bewoners-initiatieven en de rol van professionals daarbij. Steeds als initiatieven succesvol zijn zie je de dynamiek dat de professionele organisaties het gaan overnemen of dat we verlangen van dit soort netwerken dat het zelf een soort professionele organisaties worden. Maar een kenmerk van bewoners-initiatieven is juist dat het losse, zich zelf organiserende netwerken zijn! Ook Erik vindt het een zeer waardevol gesprek. “Eigenlijk zouden mensen als Adri en Margareth gewoon de baas moeten zijn” zegt hij. Wat als het geld gewoon direct naar hen toe gaat in plaats van dat zij zich moeten verantwoorden aan Dynamo? Wat als Dynamo hun faciliteert, ondersteunt in plaats van dat zij zich aan de logica van Dynamo moeten voldoen?

Goed om dit verhaal voorteleggen aan Dynamo om die kant van het verhaal te horen. Stof tot nadenken in ieder geval. De rozen staan er weer mooi bij. Dank Eric!