Wat moet je daar nou mee?

Overpeinzingen tussen een Kennislander en een gemeenteambtenaar

Stine en ik praten in ons kantoortje na over het huisbezoek aan meneer Jansen. Ook de volgende dag denken we verder na. We hebben namelijk beiden een wat oudere man gesproken in een zeer ongezonde leefomgeving. En we zijn onder de indruk van zijn situatie. Allebei worstelen we met de vraag wat wij nu als labsprinters in deze twee weken moeten doen. Of kunnen doen. En zouden we überhaupt wel iets doen? En als we iets kunnen doen, wat is dan ‘goed’, volgens wie? We, ik als onderzoeker en Kennislander en Stine als gemeenteambtenaar met een zorgportefeuille, belanden in een boeiend gesprek, waar we het einde nog niet van weten. We hebben vooral veel vragen en weinig antwoorden.

Stine wil eigenlijk heel graag meteen actie ondernemen. Ze heeft zichzelf ten doel gesteld om te zorgen dat meneer Jansen hoe dan ook in deze twee weken weer warm water heeft. Door te onderzoeken waarom en waar het nu al zo lang misloopt en instellingen te stimuleren de catch 22 situatie op te lossen. Ze wil de instellingen die zich met deze meneer bezig houden opbellen om te vragen hoe het zit. Tenminste, dat was haar eerste gedachte. Ze vraagt zich wel af of ze als ‘onderzoeker’ daarmee niet met de privacy van die man aan de haal gaat. Welke positie heeft zij om instellingen hierop aan te spreken en eventueel te interveniëren?

Ik uit mijn zorgen over deze strategie. Ik wil heel graag nog even geen actie ondernemen, en als eerste nog een keer in gesprek gaan met meneer Jansen. Om beter te begrijpen hoe meneer Jansen leeft, en wat meneer Jansen graag zou willen. Als hij al iets wil? Pas dan kunnen er misschien naar ingangen gezocht worden over hoe je de wat meer materiële, maar toch ook basale kanten van een ‘goed leven’ kunt oppakken, zoals stromend warm water, een schoon huis en verwarming. Stine vindt eigenlijk dat wij dat zelf niet kunnen, zo een gesprek voeren. Zij vindt dat een goedopgeleide professional met een achtergrond in mensen zoals meneer Jansen dit gesprek beter kan voeren. Ik ben het er mee eens dat we inderdaad niet zomaar een gesprek moeten gaan voeren met meneer Jansen. Maar moet het dan zorgprofessional zijn? Misschien beredeneert een zorgprofessional wellicht ook vanuit een instantie, en niet vanuit meneer Jansen zelf, of van mens tot mens. Stine vindt dat het juist de professionaliteit van een hulpverlener is om naast meneer Jansen te gaan staan en vanuit zijn leefwereld naar oplossingen te zoeken.

We zijn het eens dat zomaar een gesprek voeren met meneer Jansen vooral op een soort ethisch vraagstuk stuit. Als je eenmaal weet van een moeilijke situatie bij je naaste, moet je dan als overheid, als onderzoeker of als naaste mens, perse handelen? Of mag je ook niets doen? En als we dan voor kiezen om iets doen, zijn we dan zoveelste in rij die eens met meneer Jansen komen praten, maar waar hij uiteindelijk niets aan heeft? Of nog een tikkeltje ingewikkelder: maken we zijn situatie onbedoeld erger? Stel dat hij door onze goedbedoelde acties uit zijn woning wordt gezet. Of negatieve aandacht krijgt van de buren. Dat willen we niet op ons geweten hebben.

Stine vindt dat niets doen eigenlijk geen optie is. Ze vraagt zich af: accepteren we ten eerste deze situatie, dat iemand in een ernstig vervuild huis leeft en geen verwarming en geen warm water heeft? Als samenleving, en als overheid? En zo niet, wat doen we er dan aan? Dat is echt een goede vraag van Stine. Ik vraag me zelf ook af of meneer Jansen zijn leven accepteert zoals het is. En of dat erg is, en voor wie. Want we denken dat er een ‘hulpvraag’ is, maar dat weten we helemaal nog niet, want meneer Jansen is er niet bij, die woont een paar honderd meter verderop in zijn huis. En wij praten over hem, niet met hem. Wie voert wel het gesprek met hem? Zouden we het gesprek met meneer Jansen dan toch deze week gewoon zelf kunnen voeren? Mag dat? Kan dat? En als we meer begrijpen van meneer Jansen’s leven, wensen en behoeften, wat doen we daar dan mee? Zijn we onszelf dan verplicht om voor hem actie te ondernemen?

We denken nog een stukje verder hardop na. We beseffen dat niet alleen wij, maar ook Syb met deze vragen worstelt. Stine vindt dat hij hier wel beter in zou kunnen worden ondersteund om deze situatie goed te begeleiden. Want ze ziet een goede bedoeling, maar ook een gevoel van onmacht bij. Wie is nu verantwoordelijk dat er met meneer Jansen gesproken wordt en bekeken wordt wat de beste oplossing is? Stine denkt dat er een sleutel kan liggen bij de zorgboederij. Daar kennen ze meneer Jansen. De coördinator van de zorgboederij heeft ook aan de bel getrokken over het warme water. Zou Syb deze coördinator kunnen bellen? Ook is het meldpunt Zorg en Overlast al eerder bij deze meneer betrokken geweest. Ook de GGD is al een keer ingeschakeld. Wat maakt dat er — in onze ogen — geen duurzame ondersteuning in het zelfstandig wonen is gekomen?

We vinden het een lastig thema. Toch komen we uiteindelijk tot een soort van bottom-line. We zijn het roerend eens dat als we iets doen, we graag een meer reguliere, duurzame oplossing voor meneer Jansen wensen… als hij dat ook wil. Want het ligt zo op de loer om in simpele, snelle oplossingen te denken. Stine zegt zelfs dat het ook al door haar hoofd is gegaan dat ze hier vlakbij woont, dus waarom zou ze niet zelf elke week deze man opzoeken? Maar we begrijpen allebei dat dat vast geen lang leven beschoren is. Er moet toch iemand komen, die in ieder geval zijn belangen goed kan behartigen ten op zichte van alle instanties, maar ook ten op zichte van de minder materiële levenszaken. Wie zou dat kunnen zijn? En zou meneer Jansen dat willen? Misschien is hij heel erg moe van al die ‘hulpverleners’, en weigert hij inderdaad elke toeschieting.

We beseffen dat we weinig weten van de situatie van meneer Jansen en het nu niet om een oordeel gaat over die situatie. In deze labsprint gaat het er om de verhalen boven tafel te krijgen, de ‘gaps’ op te sporen en zichtbaar te maken. Stine wil aan de hand van de casuïstiek van meneer Jansen beter inzicht krijgen in hoe de instanties tot nu toe gewerkt hebben. Hoe hebben de gemeente, de woningbouw en misschien nog wel meer instanties de situatie van meneer Jansen tot nu toe aangepakt? We willen begrijpen waar het staakt in de hulpverlening, waar het niet loopt. Welke gaps kunnen we ontwaren?