Problemlere Karşı Yaratıcı Bakış Açısı: TRIZ
TRIZ 1946'da Genrich Saulovich Altshuller ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş bir problem çözme, analiz ve yaratıcı düşünme tekniğidir. İsmini Rusça açılımı olan “Teorya Resheniya Izobreatatelskik Zadatch” ifadesindeki kelimelerin baş harflerinden almaktadır.
TRIZ yöntemi geliştirilirken bir çok patent hakkında araştırma yapılmış ve problemler için optimum çözümün önceden tahmin edilebilir olduğu ispatlanmıştır.
Üniversitelerde, küçük ve büyük firmalarda ve özellikle AR-GE merkezlerinde karşılaşılan problemlerde çözüme en hızlı yoldan ulaşabilmek için bu tekniğe başvurulabilir.
Sadece teknik alanlardaki problemleri çözmek için değil, gündelik problemlerin çözümü ve sanat dalları gibi teknik olmayan problemlerin çözümünde dahi bu yöntem uygulanabilir.
TRIZ doğrudan problemi çözmeyebilir ancak elde ettiğiniz çözüm doğru olana en yakın çözüm olacaktır. Böylece nihai çözümü ararken odaktan dağılmadan, çözümün etrafında düşünmenizi ve bu bakış açısıyla probleme yaklaşmanızı sağlamış olacaksınız. Kesin çözüme ulaşmak için ise problemin karmaşıklığına göre TRIZ’in sunduğu çözümlere ek olarak beyin fırtınası ya da deneme yanılma gibi yöntemler kullanılabilir.
TRIZ Problemlemlerinde Kullanılacak Çözüm Araçları;
- İdealite ve Kaynak Analizi
- Fonksiyonel Analiz
- Çelişki Analizi
→ Teknik Çelişkiler
→ Fiziksel Çelişkiler - 39x39 Çelişki Matrisi Analizi
- 40 Yenilikçi Buluş Prensibi
- 9 Pencere Yaklaşımı
- S-Eğrisi Analizi
- Su-Field Analizi
- 76 Buluş Standartları
- Teknolojik Gelişim Trendleri
- Sistem Operatörleri
- Bilimsel Etkiler Kılavuzu
- ARIZ Algoritması
TRIZ’in kullanımını daha güzel anlamanız için bir örnek verelim.
Bir firmada şoförlerden gelen geri bildirimler sonucu araştırma yapılmış ve tekerlekler yeniyken fazla yakıt tüketildiği ancak aşınınca aracın daha az yakıt sarf ettiği tespit edilmiştir. Böylece problem TRIZ ile modellenmiş ve uygun çözüm aracı ile probleme çözüm üretilmiştir.
Çözüm olarak; tekerleğin her bir katmanı için farklı kanalların açılmasının lastiğin verimliliğini arttıracağı ve böylece uzun yıllar tekerleğin kullanım ömrünün olabileceği tespit edilmiştir. Sonuç olarak 100.000 km’de, 1000 lt yakıt tasarrufu sağlanmış ve %20 oranında lastiğin ömrü artmıştır.
Hadi gelin birlikte teknik çelişki içeren bir problemi 39x39 Çelişki Matrisi üzerinde konumlandırarak 40 Buluş Prensibi’nden de faydalanıp ona nasıl çözüm üretebildiğimizi görelim. Probleme geçmeden önce kısaca matrisi nasıl okuyabileceğimizden bahsedeceğim.
Çelişki Matrisi’nin satırları yapılan değişiklik sonucu kötüleşecek olan özellikleri, sütunları ise geliştirilen özelliği ifade etmektedir. Matrisin satır ve sütunlarının kesiştiği hücrelerde ise en fazla 4 adet olmak üzere mevcut patent incelemeleri sonucu ulaşılan 40 adet ideal çözüm bulunmaktadır. Bu çözümlere “40 Yenilikçi Buluş Prensibi” denilmektedir.
Problem: Elimizdeki telefonların kırılmaya/çizilmeye karşı korunması için telefon kılıfları kullanıyoruz. Hepimiz bu kılıfların daha sağlam ve dayanıklı olmasını isteriz. Kılıfı sağlamlaştırabilmemiz için kullanılan malzemeyi kalınlaştırabiliriz ancak bu sefer de kılıfın ağırlığı artacaktır. Bizim istediğimiz kılıfın hafif ve dayanıklı olması ise gelin bu problemi matris üzerinde konumlandıralım.
Geliştirilen özellik: Dayanıklılık
Kötüleşen özellik: Cismin Ağırlığı
40 Yenilikçi Buluş Prensibi’ne baktığımızda ortaya çıkan çözümler aşağıdaki gibidir;
40- Kompozit Malzeme
26-Kopyalama
27-Pahalı dayanıklı yerine ucuz dayanıksız cisim kullanma
1-Bölümleme
Görüldüğü gibi belirlediğimiz özellikleri matriste işaretlediğimizde 40,26,27,1 numaralı 4 adet ideal çözüm karşımıza çıktı. Bu çözümleri 40 Yenilikçi Buluş Prensibi’nde incelediğimizde çözüm önerilerinden biri olan 40 numaralı madde “Kompozit malzemeler” prensibidir. Buna göre üretilecek kılıfı kompozit malzeme kullanımına önem verecek şekilde tasarlamak ideal çözümü bize getirecektir.
Simgenur Özbakır, Consultant @TeamDefineX
