Yanlış Fikir Birliği Etkisine Aman Dikkat 😶‍🌫️

Merhaba, ben Yasemin. Bu yazımda, kendi kendimize veya ekibimize karşı bazen iyi niyetle destek göstermek amacıyla ortaya çıkan, bazen ise hiç fark edilmeden varlığını sürdüren bir etkiden bahsedeceğim.

İngilizce’de false consensus effect olarak bilinen, yanlış fikir birliği etkisi, insanların kendi davranışsal seçimlerini ve yargılarını nispeten yaygın ve mevcut koşullara uygun görmelerini ifade eden bilişsel bir önyargıyı ifade ediyor. Aynı zamanda fikir birliği önyargısı olarak da bu kavramla karşılaşabilirsiniz.

Bu önyargı biçimi, bireyin kendi çevresinin görüşlerinin toplumun genel görüşleriyle paralel olduğunu düşündüğü durumlarda özellikle ortaya çıkmaktadır. Bir ekip veya şirket içinde, grup üyeleri genellikle aynı fikirde olup, muhalif görüşlere de pek rastlamazlarsa, herkesin ortak bir şekilde düşündüğüne inanma eğilimi gösterirler. Grup içindeki alternatif bakış açılarının göz ardı edildiği veya bastırıldığı ortamlarda bu duruma daha çok rastlanılır. Bu şekilde farklı bakış açılarının dikkate alınmaması ve çeşitliliğin göz ardı edilmesi, alternatif perspektiflerin, karşılaşılabilecek sorunların ve eleştirilerin fark edilmemesine sebep olur.

Bu etkiyi biraz irdeleyecek olursak, birkaç psikolojik mekanizmaya dayandırabiliriz:

Motive edilmiş muhakeme: İnsanlar, kendilerini iyi hissetmek ve diğerleriyle uyum sağlamak için fikirlerinin normatif ve yaygın olduğuna inanma eğilimi gösterirler.

Önyargılı öğrenme: Kişinin bilgiyi alırken veya değerlendirirken, mevcut inançlarına, öğrenilmiş bilgilerine veya önyargılarına dayalı olarak bilgiyi kendi süzgecinden geçirerek algılaması, kendi inançlarını güçlendirme eğilimidir.

Bilişsel kullanılabilirlik inancı: Kişiler, kendi deneyimlerine ve fikirlerine daha kolay erişebildikleri için bu bilgileri diğerlerine yansıtma ve herkes için olması gereken olduğuna inanma yanılgısı gösterirler.

Demirleme: İnsanlar genellikle kendi düşüncelerine odaklanır ve bu da diğerlerinin de kendileri gibi düşündüğünü ve yaptığını varsaymalarına neden olur. Bu, karar verme sürecindeki bir tür bilişsel kısayolun benimsenmesi olarak da görülebilir.

Bu gibi psikolojik unsurlardan kaynaklanan ve belki de okurken çevrenizde sıkça karşılaştığınızı fark ettiğiniz bu etki, insanların ve şirketlerin kararlarını, aynı zamanda gelişimlerini etkilediği için bunu anlamak ve farkında olmak önemlidir.

Ürün Dünyasına Etkisi

Biraz da kendi sektörümüze bakacak olursak eğer yanlış fikir birliği etkisi, ürün süreçlerini önemli ölçüde etkileyebilir. Tasarımcılar, ürün yöneticileri ve geliştiriciler, kullanıcıların ihtiyaçlarını anlamaya ve tercihlerine uygun kusursuz deneyimler yaratmaya odaklanarak çalışırlar. Ancak bazen bir ürünün hangi özelliklerine öncelik verileceğine karar verilirken veya kullanıcı geri bildirimleri yorumlanırken yanılgıya düşebilirler. Bu yanılgı, kullanıcıların belirli tasarım modellerini anlayacağına ve bunlara aşina olacağına inanmaktan kaynaklanır. Veya bu etki altında yapılmış bir analiz sonucunda, gerçek kullanıcı ihtiyaçları belirlenemediğinden dolayı doğru özellikler ve geliştirmelere yer verilemez. Genellikle etrafımızı benzer düşüncelere sahip bireylerle çevreleyerek, hep birlikte aynı düşünceye inanmaya çalışmanın gerekliliği kabul edilir ve inançlarımızı paylaşan insanlarla daha çok doğrulanmış hissederek bir yankı odası oluştururuz. Bu durumda, fikirlerimizin gerçekte olduğundan daha geniş çapta paylaşıldığına kendimizi ikna ederiz.

Örneğin, bir tasarımcı, bahsettiği tasarım modeli hedef kitlesi tarafından yaygın olarak kullanılmamış veya anlaşılmamış olsa bile, kullanıcının favoriler listesini görmek için hesabım sayfasına kendi kendine gideceğini varsayabilir. Bu varsayım, büyük bir ikna edicilik ve kör eden fikir birliği etkisiyle ürünün kullanılabilirliğini tehlikeye sokar ve bu da piyasada zayıf alıma/kullanıma neden olur. Şirketlerin bu gibi yanlış fikir birliği etkisine kapılması pek de beklenmedik değildir. Hedef kitlelerdeki kullanıcılar, sizin veya kuruluşunuzda çalışan kişilerin düşündüğü gibi düşünmez ve davranmazlar. Dolayısıyla bu bulgu bizi ‘’Siz, kullanıcınız değilsiniz.’’ bakış açısına ulaştırıyor.

“Araştırma yapmadan ve varsayımlarınızı titizlikle test etmeden, yalnızca içgüdülerinize dayanarak bir ürün yaratmaya girişmek, iş açısından gözleriniz kapalı araba kullanmaya eşdeğerdir.’’

- Jock Busuttil

UX Açısından Yanlış Fikir Birliği Etkisi Nasıl Azaltılır?

Varsayımlarınızı çeşitlendirerek farklı bakış açıları arayın 🤔

Bunu yapmanın birçok yolu vardır ama masrafsız ve en kolay yolu; dürüst ve eleştirel meslektaşlarınız veya arkadaşlarınızla iletişim kurmaktır. Bu profilde birinin, duymak istediğinizi düşündüğü şeyler yerine size gerçeği söylemesi daha güvenilir ve olasıdır. Perspektifinizi genişletmek ve çeşitli geçerli düşünme biçimlerini öğrenmek için farklı deneyimlere ve inançlara sahip insanların bakış açılarını araştırın ve değerlendirin. Bu süreçte, soru ifadelerinin ve yanıt seçeneklerinin çeşitlendirilmesi, bu etkinin azaltılmasına yardımcı olacaktır. Bu tarz bir araştırmanın sonunda daha sağlam bir varsayım listesi oluşturmuş olacaksınız.

Hedef kitlenizi tanıyın 🎯

Hedef kitlenizle ilgili veri toplamak, onların tercihlerini daha iyi anlamanıza olanak tanır ve böylece kendi fikirlerinize dayalı varsayımlardan kaçınabilirsiniz. Anketler, röportajlar ve kullanılabilirlik testleri gibi çeşitli yöntemlerle kullanıcı ihtiyaçları ve beklentileri hakkında bilgiler elde edin. Bu görüşmelerin amacı, hedef kitlenizin kimliklerini ve onların yaşamlarını mümkün olduğunca detaylı bir şekilde anlayarak müşteri empatisi geliştirmektir. Bu süreçte, görüşmeler sırasında ürün veya şirket tanıtımı yapmamak, kullanıcı odaklı bir yaklaşım benimseyerek sorular sormak, dikkatle dinlemek ve not almak gerekir. Kullanıcılarınızın karar verme süreçlerini neyin etkilediğini, hangi sorunları yaşadıklarını ve bu sorunlarla nasıl başa çıktıklarını, ayrıca benzer ürünlerle nasıl etkileşim kurduklarını öğrenmeniz önemlidir. Her görüşme sonrası, çözdüğünüz sorunu ve hedef kitlenizi daha net bir şekilde tanımlayacak verilere sahip olacaksınız ve varsayımlarınızı doğrulayacak veya reddedeceksiniz.

Sürekli olarak kullanılabilirlik testleri yapın 🧪

Kullanıcı arayüzleri konusunda yapılan varsayımların test edilmesi, iyileştirme fırsatlarını belirlemenin en etkili yoludur. Gerçek kullanıcılarla (meslektaşlarınız veya aileniz dışında) yapılan kullanılabilirlik testleri, tasarım kararlarınızı sorgulamanıza ve etkilemiş olabilecek yanlış fikir birliği etkisini görmenize yardımcı olacaktır. Ne kadar erken geri bildirim alıp düzeltmelere başlarsanız, ürününüzde değişiklik yapmak o kadar kolay olacaktır; bu, boşa harcanan zamanı ve çabayı minimuma indirmek için önemlidir. Bu nedenle, önce geliştirmelerinizi daha basit prototiplerle test ederek hipotezlerinizi doğrulayın ve kullanıcıların hoşlanacağına inandığınız şeyler yerine somut kanıtlara dayanarak ürününüz üzerinde kararlar alın.

Belirleyebileceğiniz kişisel stratejiler 🧘🏻

Disiplinler arası işbirliğinin önemini göz ardı etmeyin. Tasarımcılar, araştırmacılar, ürün yöneticileri, geliştiriciler ve diğer tasarım sürecine dahil olan bireyler, farklı bakış açılarını ortaya çıkararak etkili tasarım çözümlerine ulaşabilir ve önyargılara meydan okuyabilirler. Aynı şekilde, tasarım ekibi içinde de çeşitli geçmişlere, bakış açılarına ve uzmanlığa sahip farklı tasarımcıların bulunduğu bir ekip, yanlış fikir birliği etkisine daha az maruz kalacaktır.

Kişisel farkındalığınızı artırın, eleştirel düşünme becerilerinizi geliştirin ve kendinizi sorgulama alışkanlığı edinin. Ayrıca, önyargılarınızın farkında olmak, onların etkilerini azaltarak daha objektif bir bakış açısı kazanmanıza yardımcı olacaktır. Kullanıcı odaklı olun ve fikrinizi değiştirmeye açık olun. Yanılma ihtimalinizi göz ardı etmeden, yeni kanıtlar veya bakış açıları ışığında inançlarınızı gözden geçirmeye istekli olun.

Kapanış 🙋🏻‍♀️

Sonuç olarak, yanlış fikir birliği etkisi, tasarımınızın ve ürününüzün başarısını etkileyebilecek güçlü bir bilişsel önyargıdır. Ancak, bu etkinin farkına vararak ve kendi düşüncelerimiz ve eylemlerimiz üzerindeki etkisini tanıyarak, ilişkilerimizi geliştirebilir ve daha bilinçli kararlarla çözümler bulup, daha büyük başarılar elde edebiliriz.

Bu bilinçli yaklaşım, tasarımcılar, ürün yöneticileri ve geliştiriciler için önemlidir çünkü gerçek kullanıcı ihtiyaçlarını ve tercihlerini belirlemek, tasarım sürecinde kararlar almak ve ürünlerin başarısını artırmak için temel bir adımdır.

Bizi aşağıdaki linklerden takip edebilirsiniz:

🔗 Twitter / Linkedln hesabım

🔗 Team Kraken Twitter hesabı