Η πανδημία φεύγει. Η τηλεργασία μένει;
Μια πρωτοφανής κατάσταση αλλάζει πάντα το περιβάλλον στο οποίο λαμβάνει χώρα. Η μονιμότητα της αλλαγής αυτής, εντούτοις, είναι μια άλλη ιστορία. Η μάλλον αναγκαστική μετακίνηση πληθώρας εργασιακών δραστηριοτήτων διαφόρων επιχειρήσεων στο διαδίκτυο μέσω τηλεργασίας ίσως προμηνύει μια τέτοια αλλαγή, ίσως πάλι είναι ένα έκτακτο μέτρο που δεν θα ξεπεράσει ποτέ το επίπεδο της υποχρεωτικής μόδας, τουλάχιστον σε ευρύ βαθμό.
Η ενδεχόμενη επέκταση, βέβαια, του εργασιακού μοντέλου που πολλοί εργαζόμενοι συνήθισαν κατά τη διάρκεια των περιορισμών κοινωνικής αποστασιοποίησης είναι μια σαφώς περίπλοκη υπόθεση. Η αυξημένη προσαρμοστικότητα του νέου αυτού μοντέλου τηλεργασίας δεν φαίνεται, τουλάχιστον ακόμα, να μπορεί να αμφισβητηθεί.
Με περισσότερες εταιρείες να μετακινούνται σε περιβάλλοντα τηλεργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είναι ξεκάθαρο ότι οι εργαζόμενοι περιμένουν περισσότερες βολικές και πιο εύκαμπτες επιλογές όταν επιστρέψει μια σχετική «κανονικότητα». Σχεδόν 1 στους 4 εργαζόμενους δηλώνει ότι περιμένει πως θα δουλεύει πιο συχνά εξ αποστάσεως, γνώμη ακόμα πιο κοινή ανάμεσα στην γενιά Ζ και σε εργαζόμενους μεγαλύτερου εισοδήματος.
Δεδομένων των ειδικών προϋποθέσεων που απαιτούνται για να είναι λειτουργική και, ακόμα καλύτερα, αποτελεσματική η εργασία εξ αποστάσεως, έχει ενδιαφέρον να δούμε πόσες εταιρείες ήταν πραγματικά προετοιμασμένες για το άπρόβλεπτο μάλλον αυτό σενάριο.
Συγκεκριμένα, μόλις πάνω από τους μισούς εργαζομένους στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ δηλώνουν ότι η εταιρεία για την οποία εργάζονται είναι εξοπλισμένη για λειτουργία με πλήρως αποστασιοποιημένο ανθρώπινο δυναμικό, ενώ μόνο ένα τέταρτο δηλώνει ότι η εταιρεία τους είναι πολύ καλά εφοδιασμένη. Μάλιστα, μόνο 23% δηλώνει ότι η εταιρεία τους δεν είναι αρκετά καλά εξοπλισμένη, ενώ το υπόποιπο 27% απαντούν ότι είτε δεν γνωρίζουν είτε βρίσκονται κάπως ενδιάμεσα στον πλήρη εξοπλισμό και την έλλειψή του. Η αύξουσα ψηφιοποίηση και η ραγδαία διάδοση της τεχνολογίας είναι οι κύριοι παράγοντες που επιτρέπουν την τόσο καλή προετοιμασία των επιχειρήσεων για τα γεγονότα της πανδημίας, καθώς πριν από μερικά χρόνια η δυσκολία θα ήταν έντονα πιο εμφανής.
Στην Ελλάδα, ενώ 40% των εργαζομένων δηλώνουν ότι έχουν δουλέψει από το σπίτι μόνο σπάνια και κατ’ εξαίρεση, 54% του συνόλου πιστεύει ότι η εταιρεία τους τους βοήθησε πολύ τεχνικά για να επιτεύξουν την μετάβαση στο νέο μοντέλο. Λιγότερο θετική αλλά όχι αρνητική φαίνεται να είναι η εντύπωση των υπαλλήλων για την ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη εκ μέρους των εταιρειών με 36% να πιστεύει ότι έχει υποστηριχθεί μερικώς και 33% αρκετά.
Παγκόσμια, ένας από τους σημαντικότερους ενδεικτικούς παράγοντες για το αν μια εταιρεία είναι έτοιμη για ευρύτερη εδραίωση τηλεργασίας είναι το μέγεθός της. Εταιρείες με 250–2.000 εργαζόμενους είναι οι πιο καλά εξοπλισμένες (67%), ενώ εταιρείες με πάνω από 2.000 εργαζόμενους δυσκολεύονται περισσότερο (29% δηλώνουν εξοπλισμένες). Αυτό αντανακλά την δομή και το περιθώριο ευκαμψίας μιας εταιρείας, καθώς και των πόρων της. Το είδος των επιχειρήσεων που αναφέρθηκαν πρόκειται για καταξιωμένες μεγάλες εταιρείες και μερικές φορές αυτό συνεπάγεται πιο αργή υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και εξάρτηση σε πιο παραδοσιακές υποδομές.
Όπως είναι λογικό, κλάδοι βασιμένοι σε εργασία σε γραφεία ήταν γενικά οι πιο έτοιμοι για την κατάσταση που ήρθε. Αναφερόμαστε σε τομείς όπως το Marketing/ advertising/ PR και IT/Tech, οι οποίοι είναι και αυτοί με τα υψηλότερα ποσοστά ετοιμότητας και εξοπλισμού (92% και 76% αντίστοιχα). Στην άλλη πλευρά, κλάδοι που απαιτούν την φυσική παρουσία υπαλλήλων όπως λιανεμπόριο (22%) και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (32%) σαφώς υστερούν. Η χώρα μας δεν απέχει ιδιαίτερα από την ίδια λογική, αφού 78% του ασφαλιστικού κλάδου προδιατίθεται θετικά απέναντι στην τηλεργασία, ενώ στο άλλο άκρο στον κλάδο της Βιομηχανίας αυτό το ποσοστό πέφτει στο 40%.
Δεν μπορούμε, φυσικά, να αγνοήσουμε ότι όταν αναφερόμαστε σε πρακτικές τηλεργασίας, είναι πλέον σύνηθες να αναφερόμαστε και σε εργαλεία εξ αποστάσεως συνεργασίας όπως το Slack και το Microsoft Teams. Μέχρι στιγμής τα δεδομένα δείχνουν ότι 59% των διεθνών εργαζομένων τα βλέπουν ως απαραίτητα βοηθήματα για παραγωγική εργασία από το σπίτι. Τεράστιο ρόλο δεν σταματάει όμως να παίζει η επικοινωνία μέσω e-mail, η οποία σε κλάδους όπως Marketing, advertising, και Public Relations κρίνεται πιο αναγκαία και απαραίτητη από οποιοδήποτε άλλο εργαλείο συνεργασίας.
Ακόμα και έτσι, online εργαλεία επικοινωνίας και συνεργασίας κρίνονται ιδιαίτερα χρήσιμα για διατήρηση της παραγωγικότητας, ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες. Μέγιστη αποτελεσματικότητα παρουσιάζεται όταν υπάρχει συνδυασμός τους. Για αυτό το λόγο, διαφαίνεται σίγουρα ζήτηση και ενδιαφέρον για περαιτέρω ανάπτυξη και βελτίωση τέτοιων τεχνολογιών στο μέλλον, δεδομένου του ότι ποτέ ξανά δεν έχουν ξαναϋπάρξει τόσο σημαντικές. Οι έλληνες εργαζόμενοι χρησιμοποιούν κυρίως e-mail (89%) και τηλέφωνο (85%), αλλά το Microsoft Teams είναι το πιο πολυχρησιμοποιημένο εργαλείο συνεργασιών τους.
Αν πρόκειται να παρθεί στα σοβαρά η πρόταση μιας πιο εδραιωμένης θέσης της εργασίας από το σπίτι στην καθημερινότητα του μοντέρνου εργοδότη και εργαζόμενου, αξίζει να ερευνηθεί πιο αναλυτικά το ζήτημα των θετικών και των αρνητικών της συνεπειών.
Σύμφωνα με τα νούμερα μέχρι στιγμής, σαν κύριο πλεονέκτημα της τηλεργασίας παγκοσμίως δηλώνεται το πιο ευέλικτο ωράριο (από το 58% των ερωτώμενων), ενώ δεύτερο ακολουθεί ο επιπλέον ελεύθερος χρόνος από την έλλειψη μετακίνησης από και προς τον χώρο εργασίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι στην Ελλάδα συντριπτικά την πρώτη θέση παίρνει ο λιγότερος χαμένος σε μετακινήσεις χρόνος με την προτίμηση 79% των ερωτηθέντων. Αναμενώμενο είναι και λόγω της life-focused ελληνικής νοοτροπίας και το γεγονός ότι τα επόμενα δύο αναγνωρισμένα πλεονεκτήματα είναι η αυξημένη επαφή με συγκατοίκους / οικογένεια και η καλύτερη εξισορρόπηση προσωπικής και επαγγελματικής ζωής.
Παρόλο που οι άνθρωποι φαίνονται να εκτιμούν τα πλεονεκτήματα που φέρνει η εργασία από το σπίτι, πάνω από 4 στους 10 στον κόσμο ισχυρίζονται ότι με τις άρσεις των περιορισμών του θα προτιμούσαν να δουλεύουν από το σπίτι λιγότερο από όσο δούλευαν πριν ξεκινήσει καν το lockdown. Τα αποτελέσματα εδώ όμως διαφέρουν έντονα από χώρα σε χώρα και η κύρια υπόθεση είναι ότι το πρόβλημα με την τηλεργασία δεν είναι η ίδια από μόνη της αλλά το γεγονός ότι εδραιώθηκε χωρίς πλάνο για την λήξη της, γεγονός που ενδεχομένως να προκαλεί αρνητικά συναισθήματα.
Στην κορυφή των αρνητικών σημείων της εργασίας εξ αποστάσεως στον ελληνικό χώρο βλέπουμε 59% του κόσμου να ανησυχεί για την απουσία σαφών ορίων ανάμεσα σε εργασία και ξεκούραση και 57% να επιθυμεί μια αλλαγή παραστάσεων.
Τα πράγματα στην χώρα μας τείνουν να δείχνουν πως 67% αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο μελλοντικής υιοθέτησης της εργασίας από το σπίτι ως παροχή ή μορφή εργασίας θετικά ή πολύ θετικά, με το ποσοστό να είναι πιο υψηλό σε μικρότερες ηλικιακές ομάδες και χαμηλότερο σε μεγαλύτερες.
Με την τακτική πλέον ελάττωση των απαγορευτικών μέτρων, θα δοθεί σιγά σιγά η δυνατότητα στις επιχειρήσεις να επιστρέψουν στα γραφεία και τους εργασιακούς τους χώρους. Η δυνατότητα, αυτή όμως, πρόκεται να αντιμετωπιστεί διαφορετικά από διαφορετικούς φορείς, οργανισμούς και εταιρείες. Είναι, επίσης, μάλλον αξιοθαύμαστο –και ίσως πρέπει να πάρουμε μια στιγμή να εκτιμήσουμε έστω μερικά στοιχεία της εποχής στην οποία ζούμε- που ολόκληρες τράπεζες 70.000 εργαζομένων συνέχισαν να λειτουργούν με επιτυχία εξ αποστάσεως, και μάλιστα βλέπουν την εναλλακτική της εργασίας εξ αποστάσεως ως ίσως όχι-εναλλακτικής αλλά κύριας λύσης.
Αναμφίβολα, τα πλεονεκτήματα δύναται να είναι πολλά, πέραν της (πολύ επίκαιρης) ασφάλειας και υγείας του καθενός μας. Η τηλεργασία ίσως αποτελέσει κλειδί για την αποτελεσματικότητα και την ανταγωνιστικότητα εταιρειών και υπαλλήλων, δημιουργώντας ωράρια ειδικά προσαρμοσμένα για διαφορετικούς τύπους δουλειάς και προσελκύοντας και κρατώντας ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό το οποίο ειδάλλως να μην ήταν προσβάσιμο.
Βλέποντας και κάνοντας, ίσως οι παγκόσμιοι και τοπικοί χώροι εργασίας να έχουν ήδη γνωρίσει το “new big thing” τους, εν είδει τηλεργασίας. Το μοντέλο είναι, ωστόσο, μακράν από τέλειο. Ακριβώς για αυτό, την χρονική περίοδο που θα λάβει χώρα η μετάβαση σε αυτό που τολμούμε ακόμα να αποκαλούμε «κανονικό», οι εκπαιδεύσεις δεν θα παύσουν. Η ανάπτυξη νέων εφαρμογών, τεχνολογιών και γενικών βελτιώσεων δεν θα παύσει. Αν μη τι άλλο, θα αυξηθούν.
Το τέλος του πιο αυστηρού κομματιού των περιοριστικών μέτρων μπορεί να ήρθε, της τηλεργασίας όμως όχι. Είτε δεν φύγει ποτέ, είτε χαθεί στον αέρα, είτε παραμείνει σε ένα μικρό και επιλεκτικό κομμάτι συγκεκριμένων εργασιακών περιβάλλοντων, σημασία έχει ένα πράγμα: την επόμενη φορά που αναπόφευκτα την συναντήσουμε να είναι από επιλογή, όχι από ανάγκη.
Πηγές:
