Nedir Bu axelar Ağı ?
Axelar ağı, zincirler arası talepleri kolaylaştırmaktan sorumlu merkezi olmayan bir durum makinesidir. Ağ, Zincirler Arası Ağ Geçidi Protokolü (CGP) gibi birkaç önemli ve temel protokolü destekler. CGP, sistemin kalbinde yer alır ve fikir birliği (Meşhur konsensüs :)) kuralları üzerinde herhangi bir kısıtlama olmaksızın yeni zincirlere kolayca katılmamızı ve bunlar arasında bilgi aktarmamızı sağlar. Bu yazıda, CGP’yi neyin tetiklediğine bir göz atacağız ve ağın arkasındaki bazı ayrıntılara bakacağız. Ama önce, bizi bu mimariye neyin götürdüğünü anlamaya çalışalım.
Başlamadan önce, Axelar Ağının temel bileşenleri şunlardır:
- Konsensüs (Fikir Birliği)
- Eşik Kriptografisi
- Ağ Geçidi (Gateway) sözleşmeleri
- Validatörler (Doğrulayıcılar)
- Çapraz Zincirler’in arka planı (Diğer bir deyişle ; röleler)
Axelar ağı neden zincirler arası istek/talepleri işlemek için fikir birliğine ihtiyaç duyuyor?
Zincirler arası istekleri onaylama ve işleme kuralları, tüm doğrulayıcılar tarafından toplu olarak yürütülen dağıtılmış bir protokolde kodlanır. Axelar ağını merkezi olmayan bir durum geçiş makinesi olarak düşünebilirsiniz ve ağda gönderilen istekler bir durumdan diğerine geçişleri tetikler. Böylece, fikir birliği bize şunları sağlar :
- Sistemin durumu hakkında bir uzlaşmaya varmak ve CGP’Yİ yürütmek,
- Zincirler arası talepleri/istekleri onaylamak için diğer zincirlerin durumu üzerinde uzlaşmaya varmak,
- Çok taraflı anahtar oluşturma ve imzalama protokolünü başlatmak için dağıtılmış mantığı yürütmek,
- Üyelik değişikliklerini, anahtar döndürme ve teşvikleri ele almak.
Son olarak konsensüs (Fikir Birliği), aşağıda açıkladığımız bir dizi çok taraflı eşik şifreleme (Kriptografi) protokolü için bir önkoşuldur.
Axelar ağı neden eşik şifrelemesine (Kriptografi) ihtiyaç duyuyor?
Axelar ağ geçitleri, Axelar doğrulayıcıları tarafından eşik kriptografisi yoluyla toplu olarak yönetilir. Diğer bir deyişle, doğrulayıcıların çoğunluğunun ağ geçitleri üzerinden yürütülecek herhangi bir işlemi kabul etmesi ve toplu olarak onaylaması gerekir. Bu, doğrulayıcıların çoğunluğunun bir kullanıcıdan diğerine temel varlık aktarımlarını yetkilendirmek için standart blok zincirlerdeki durum geçişleri konusunda hemfikir olması gerektiğine benzerdir. Anlaşma, imzalanmış bir kompakt işlemle sonuçlanır. İşlemleri yetkilendiren tek bir imza bize şunları sağlar ; işlemleri küçük tutmamızı, düşük ücretleri korumamızı ve Axelar ağıyla bağlantılı olan zincirlerden (çoklu imza desteği, işlem limitleri, hafif istemciler) gelen tüm gereksinimleri ortadan kaldırmamızı vs... Birçok eşik protokolü (günümüzde Bitcoin tarafından kullanılan ECDSA) taraflar arasında güvenilir bir yayın kanalı ve eşler arası özel kanallar olduğunu varsaymaktadır. Konsensüsün de oldukça kullanışlı olduğu yer burasıdır :).
Her doğrulayıcı diğer tüm zincirlerin düğümlerini çalıştırmak zorunda kalacak mı?
Axelar ağ doğrulayıcıları, diğer zincirlerin düğümlerini veya hafif istemcilerini çalıştırır. Bunun için özel bir mantığın kodlanmasına gerek yoktur — doğrulayıcılar sadece blockchain geliştiricileri tarafından sağlanan yazılım istemcilerini indirir, RPC uç noktalarını açığa çıkarır ve Axelar düğümlerini bu uç noktalara yönlendirir. Doğrulayıcıların hangi zincirlere yönelik talepleri doğrulayacaklarını seçmelerine izin verilecek ve teşvikler buna göre planlanacaktır. Eşik anahtarlarının daha yüksek güvenlik için tüm doğrulayıcılara dağıtılacağına dikkat etmek önemlidir (ayrıca daha az doğrulayıcıya dağıtılacak ve çok daha sınırlı güce sahip ikincil anahtarlarımız da vardır).
Ağ ne tür komutları destekliyor?
- Yeni bir zincir anahtar çifti oluşturun. Axelar protokolüyle bağlantı kuracak bir zincirin ana anahtar çiftini oluşturmak için tüm doğrulayıcılar arasında dağıtılmış bir eşik protokolü yürütülür.
- Yeni bir ağ geçidi sözleşmesini yeni bir zincire dağıtın. Bu işlemden sonra, yeterli sayıda doğrulayıcının söz konusu zincir üzerindeki işlemleri doğrulayabileceğini varsayarsak, Axelar altyapısı aracılığıyla diğer tüm zincirlerle birbirine bağlanır. [Bitcoin ağı için bunun yerine özel komut dosyaları ve UTXO yönetim sistemi kullanılır. Bu konuda daha fazla detay daha sonra gelecek.]
- Kaynak zincir X’den hedef zincir Y’ye işlem yapmak için bir bağlantı adresi oluşturun. Bu komut, işlemlerin yapılabileceği yeni bir adres döndürür ve daha sonra ağ bunları hedef zincir Y’de basar ve temsil eder.
- Bir X kaynak zinciri üzerinde ki varlıkları doğrulayın. Bu, kaynak zincirindeki bir varlığı sonuçlandırmak için Axelar ağı üzerinde bir 2. katman konsensüs protokolünü tetikler. Esasen, tüm doğrulayıcılar işlemin bazı kurallara göre “nihai” olup olmadığını kontrol etmek için RPC uç noktalarını sorgular (PoW zincirleri için zincirin yeterince derin olması gerekir, anlık kesinliğe sahip PoS zincirleri için anında kesinlik elde edersiniz).
Axelar ağında veriler nasıl büyüyor?
Axelar ağı yalnızca ağ geçidi sözleşmeleri ve zincirler arası işlemlerle ilişkili bilgileri izler. Bu nedenle, veriler Axelar ağının bağlandığı blok zincirlerin boyutuyla değil, zincirler arası aktarım miktarıyla büyür. Ayrıca, birden çok zincirler arası işlem toplu olarak işlenir.
Axelar’da yeni bir zincirin desteklenmesi için ne gerekiyor?
Axelar ağ geçidi (Gateway) sözleşmelerinin söz konusu platformun akıllı sözleşmeler diline aktarılması gerekir. Başka zincirlerin konsensüsüne (Fikir Birliği) veya durumuna bağlı olmayan sözleşmeler “evrensel” olarak kabul edilir. Örneğin, çoğunlukla aynı sözleşmeler tüm EVM zincirlerinde yeniden kullanılabilir. Ardından, Axelar ağı doğrulayıcılarından belirli bir minimum eşiğin (yani baraj sayıda), ağ geçidi sözleşmelerinden gelen/giden istekleri doğrulayabilmek için düğümlerini çalıştırması gerekir. Eşik, sistemde ayarlanabilir bir parametredir ve testnetteki denemelere göre ayarlanacak.
Bilgiler farklı blok zincirlerde nasıl iletilir?
A zincirindeki bir işlem ağ geçidi sözleşmesine ulaştığında, Axelar ağına iletilmesi gerekir. Bu ağ geçidi sözleşmelerinin izlenmesinden ve gelen bir isteği gördükten sonra Axelar ağına iletilmesinden, ileticiler veya zincirler arası arka plan/ süreçler sorumludur. Daha sonra doğrulayıcılar RPC uç noktalarını A zinciri için sorgulayacak, işleme oy verecek, işlemi işlemek için bir iç durum geçişini tetikleyecektir. Örneğin, işlem ağ geçidi sözleşmesine bir miktar para yatırırsa, doğrulayıcılar bunu kaydeder ve tüm Axelar doğrulayıcıları tarafından imzalanabileceği bir bekleme listesine koyar. Son olarak, herkes imzalı işlemi hedef zincire aktarabilir.
Protokolün güvenliği için ileticilere güvenilmediğine dikkat çekmek önemlidir. Axelar doğrulayıcıları tarafından yürütülen merkezi olmayan protokol, yayıncılar tarafından gönderilen her talebi (Geçerliyse) doğrular. Ayrıca, protokolün canlılığını korumak için 1 işlevsel röleye sahip olmak yeterlidir.
Ek olarak, birçok durum geçişi ağdaki herhangi biri tarafından tetiklenebilir. Örneğin, bir hedef zincire bekleme listesinde birden çok zincirler arası işlem beklemede olduğunda, ağdaki tek bir imzalama isteği hepsini işleyecektir.
Axelar ağı düğümlerinin ve doğrulayıcılarının sağlık durumunu izlemek için ne gerekir?
Ağın durumuyla ilgili bilgiler, şu şekilde gözlemlenebilir:
- Axelar düğümleri tarafından yayınlanan logların (Günlüklerin) izlenmesi,
- Defter durumunu sorgulamak,
- Axelar düğümlerinin ve ağ geçidi kontratlarının yayımladığı etkinlikleri gözlemlemek,
- Prometheus aracılığıyla sunulan metriklere bakmak.
Gözlemlenebilecek ilginç olaylardan bazıları nelerdir?
- Çok taraflı anahtar oluşturma çağrıları, üretilen anahtarlar, başarısız girişim
- Çok taraflı imzalama çağrıları.
- Her zincire dağıtılan anahtarlar ve ağ geçitleri hesapları.
- Aktif doğrulayıcılar, hisseleri, delegasyonları, blok üretmeyi kaçırıp kaçırmadıklarını veya dış zincirdeki olaylara oy verip vermediklerini veya keygen / imza törenlerine katılıp katılmadıkları.
- Doğrulayıcıların ağdaki durumu: örneğin, doğrulayıcı ağdan ayrılmak isterse, önce “kayıt silme” yapılır ve payları sistemden döndürülene kadar beklerler. Payları sistemden çıkarıldıktan sonra, bağlarını kaldırabilirler (unbound işlemi).
Projeye nasıl dahil olabilirim?
Düğüm operatörleri, cüzdan ve izleme altyapısı sağlayıcıları, geliştiricileri, çeşitli teknik ve ekosistem rollerinde işe alım yapıyor, ekosistemi büyütüyoruz ( https://axelar.network/careers )
Discord geliştirici kanalımıza katılabilir, ve diğer sosyal medya kanallarımızı takipte kalabilirsiniz :
