Tipografi Bülteni: Temmuz 2023
Bu ayın bülteninde, dünyada ve Türkiye’de tipografiye dair önemli gelişmeler var.
Beşiktaş için özel yazıyüzü
Beşiktaş, UEFA Konferans Ligi grup ve hazırlık maçlarında kullanmak üzere tasarlattığı I am Beşiktaş adlı yazıyüzünü duyurdu. Yurtdışında spor kulüplerinin özel yazı tasarımı sipariş ettiği titizlikle çalışılmış örnekleri sıkça görüyoruz. En son İspanya’da La Liga’nın yeni yazıyüzünü de içeren görsel kimliği tanıtılmıştı. İngiltere’de Premier Lig’in 2023–2024 Sezonu için Avery Dennison işbirliğinde hazırlanan yeni yazıyüzü; tasarım ve üretim süreçlerini, lig yorumcularıyla yapılan testleri ve çeşitli röportajları içeren kapsamlı belgesel ile duyurulmuştu. Beşiktaş örneğinde bu titizliği göremesek de girişimin olması sevindirici. ☞ Bonus: Kitap Önerisi “Football Type 2”
Paula Scher’den yeni sergi: “Type is image”
Pentagram’dan Paula Scher’in, sergi mekânını tipografik açıdan görsel bir şölene dönüştürdüğü Type Is Image adlı sergisi, Münih’teki Pinakothek der Moderne’de bulunan Die Neue Sammlung — The Design Museum’da açıldı. Tasarımcının Almanya’daki ilk kişisel sergisi olma özelliğini taşıyan sergi, 22 Eylül 2024 tarihine kadar görülebilecek. 🇬🇧
Yazı seçimi okuma ve yazma şeklini nasıl değiştiriyor?
The Washington Post’ta bazı yazıyüzlerinin diğerlerine göre nasıl daha kolay ve hızlı okunduğunu gösteren harika bir makale yayımlandı. Okurlar, listeden istedikleri yazıyüzünü seçerek hangisinin kendileri için daha uygun olduğunu görebiliyor. 🇬🇧
☞ Not: Makalede geçen “X height — literally the height of a lowercase letter x” ifadesi sorunlu çünkü x-yüksekliği tam olarak x harfinin yüksekliği değildir. X-yüksekliği, x harfinin yüksekliğini temel alsa da iniş (descender) ve çıkışı (ascender) olmayan küçük harflerin yüksekliğini kapsar.
Dijital öncesi yazı teknolojisi
Mark Simonson, kendi ağ sayfasında dijital öncesi yazı teknolojisine dair bir yazı dizisine başladı. 🇬🇧
Frere-Jones’tan yazı tasarımlarının hikayesi
“Yazıyüzleri, kendilerine ait bir hikâyeleri olduğunda onları en iyi şekilde taşıyabilirler.”
Yazıyüzlerinin hikâyelerini, tasarım süreçlerini önemsiyor ve bu konudaki yazılara bültenimizde sıkça yer veriyoruz. Frere-Jones Yazıevi, 2021 yılında Monotype’ın Hoefler&Co ile Tobias Frere-Jones’un tasarladığı yazıyüzlerini satın almasının ardından, yazıyüzlerinin hikâyelerinin doğru bir şekilde kaydedilmesi amacıyla yeni bir yazı dizisine başladıklarını duyurdu. Doug Wilson’ın derlediği serinin ilk yazıları, Surveyor ve Whitney adlı yazıyüzlerinin tasarım sürecini içeriyor. 🇬🇧
Osmanlı’da matbaa hattatlığı
Mehmet Erken’in “Taş Üstüne Yazı Yazmak: Osmanlı’da Matbaa Hattatlığı” başlıklı makalesi yayımlandı. Makale, 1831–1928 yılları arasında Osmanlı’da matbaa hattatlarının harf devrimine kadarki serencamını ele alıyor. Benzer bir konuya değinen Ayşe Başaran ise Divan dergisinde yayımlanan makalesinde matbaa karşıtı olarak bilinen ulema ve hattatların, matbaaların yaygınlaşmasındaki merkezi rollerini inceliyor. 🇬🇧
Çivi yazısı tabletleri tercüme edebilen yapay zekâ modeli
Arkeologlar ve bilgisayar bilimcilerinden oluşan bir ekip, Akadca’yı neredeyse anında tercüme edebilen ve 5.000 yıllık tabletlerde korunan tarihî kayıtların kilidini açabilen bir yapay zekâ modeli geliştirdi. 🇬🇧
Viyana’nın son tabela ressamı
Tom Koch tarafından yönetilen ve Stuart Freeman tarafından sunulan kısa film, dördüncü nesil tabela ressamı ve Viyana’daki Schildermaler Museum’un kurucusu Josef Samuel’in hayatı üzerinden, izleyiciyi Viyana’daki tabela ressamlığının altın çağına götürüyor.
Bursa’nın tabela ressamları
Editörlerimizden Murat Ertürk’ün Cemal Nadir Güler’den başlayarak Bursa’daki tabela ressamları Mustafa Tezmen, Mehmet Büyükcoşkun, Necdet Şapolyo ve Rahmi Tartan gibi sanatkârlar ve yaptıkları çalışmalarla ilgili makalesi, Thyke Sanat ve Tasarım Dergisi’nde yayımlandı. Ayrıca Ertürk, Bursa’nın yerel harfleme örneklerini Yazı Bursa adlı Instagram sayfasında paylaşıyor.
Steven Heller’dan fırça tabelacılığı üzerine
Fırça tabelacılığı her gün artan ilgiyle karşımıza çıkmaya devam ediyor. Steven Heller, Print dergisinin internet sitesinde yayımladığı The Daily Heller başlıklı köşesinde, William George Sutherland’ın 1895 tarihli The Sign Writer and Glass Embosser adlı kitabından örneklerle fırça tabelacılığını konu eden bir yazı yazdı. 🇬🇧 Heller yazısında, bir zamanlar günler veya haftalar süren işlerin artık çok daha kısa sürede yapılabildiğini ancak sonuçların kitapta sergilenenden örneklerden daha iyi olup olmadığını sorguluyor.
Yazı tasarımında özgünlük
Peter Bilak, merhum Gerard Unger (1942–2018) ile yazı tasarımında özgünlüğün doğası üzerine yapılan tartışmaların ardından kaleme aldığı yazıda; özgünlük kavramı, yorumlama ile intihal arasındaki sınır, yeni eserler yaratmada tarihî sürekliliğin önemi gibi konulara değiniyor. 🇬🇧
MacPaw’dan yeni yazıyüzü: Fixel
Popüler MacOS uygulaması CleanMyMac’i üreten Ukraynalı şirket MacPaw, Fixel adlı geometrik serifsiz yazıyüzünü duyurdu. Dokuz ağırlığa sahip Fixel, bir değişken yazıtipi ile birlikte Text ve Display olmak üzere iki optik boyutta ve açık font lisanslı olarak sunuluyor.
Deneysel tipo baskı grubu: “Hacking Gutenberg”
Erik Spiekermann’dan bir haber daha var. 2022 yılının temmuz ayında yayımladığımız bültende Spiekermann’ın p98a adlı tipo baskı atölyesinin finansal destek bulamadığı takdirde kapatmak zorunda olduğundan ve çevresinden destek bulma konusunda yardım istediğinden bahsetmiştik. Bu problem bulunan bir ortakla çözülmüş görünüyor. Spiekermann’ın Case yazıyüzünde birlikte çalıştıkları bir tasarımcı tarafından yürütülen, yirmi birinci yüzyılda geleneksel tipo baskıyı yeniden düşünmek amacıyla farklı disiplinlerden bir araya gelen tasarımcıların kurduğu deneysel tipo baskı grubu Hacking Gutenberg sizi arkadaş olmaya çağırıyor. 🇩🇪 🇬🇧
Değişken yazıtiplerine giriş
Grilli Type’ın, Guides başlıklı yazı dizisi kapsamında yayımladığı, değişken yazı tiplerinin tam olarak ne olduğu ve nasıl kullanılacağına dair yazısı. Yazının sonunda da yararlı araçlar ve kaynaklar var. 🇬🇧
Amerika seçimlerinin tipografisi
Matthew Butterick’in, 2024 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılacak başkanlık seçimi için yarışan adayların internet sitelerinde kullandıkları tipografiyi incelediği yazısı. 🇬🇧
Microsoft’un yeni yazıyüzü: Aptos
Microsoft, yaklaşık 15 yıl boyunca varsayılan yazıyüzü olarak kullandığı Calibri’ye veda ederek Steve Matteson imzalı yeni yazıyüzü Aptos’u duyurdu. 🇬🇧
San Francisco’nun 2022 güncellemesi
2022 yılında Apple’ın WWDC etkinliğinde güncellemelerini
tanıttığı San Francisco yazıyüzüne ilişkin detaylı bir sunum. 🇬🇧 Yapılan güncelleme ile ağırlıklar ve optik boyutlara ek olarak üç yeni genişlik eklenmiş, SF Arabic ve SF Arabic Rounded adlı Arapça sürüm yayımlanmıştı.
Monotype tekelleşmeye devam ediyor.
Geçmiş bültenlerimizde Monotype’ın satın alımlarına yer vererek yazı endüstrisindeki tekelleşmesine dikkat çekmiştik. Monotype’ın Berthold’un yazıyüzleri ile Fontsmith, URW, Hoefler&Co gibi ünlü yazıevlerini satın almasından yola çıkarak yazı endüstrisinin monopolleşmesi üzerine kapsamlı bir yazı yayımlanmış; Nuclear Bits, Hoefler&Co satın almasının şirketleri üzerindeki etkisini değerlendirmişti. Typographica da çoğu kullanıcının yazı endüstrisinin büyük çoğunluğunun tek bir şirket tarafından kontrol edildiği hakkında hiçbir fikri olmadığı yönünde bir paylaşım yaparak tepkisini dile getirmişti. Monotype son olarak merkezi Tokyo’da bulunan ve son otuz yılda Japonya’da yazı kültürünün şekillenmesine katkısı olan ikonik yazıevi Fontworks’ü satın almak için anlaştığını duyurdu. Monotype’ın Japonya’daki ilk satın alması olarak dikkat çeken anlaşmanın 2023 yılının üçüncü çeyreğinde tamamlanması planlanıyor. 🇬🇧
Kodlama yapanlara yönelik ağ aracı
Ryan Feigenbaum’un hazırladığı kodlamaya yapanlara yönelik ağ aracı, akışkan tipografiyi nasıl kolayca uygulayacağınızı gösteriyor ve size en uygun tipografi ölçeğini belirlemek için etkileşimli bir hesap makinesi sunuyor. Feigenbaum’un konuyla ilgili makalesi de okunmaya değer. 🇬🇧
Neden iki farklı g harfi var?
Conelisa Hubilla’nın, g harfinin neden iki farklı biçimi olduğuna dair yazısı. 🇬🇧
Twitter’ın logosu değişti!
Elon Musk, Twitter’ın yeni logosunu duyurdu. Uzmanlar yeniden markalaşmanın riskli bir hamde olabileceği konusunda uyarmasına rağmen yeni logo kullanılmaya başlandı. Musk, 2000 yılında PayPal’ı aynı isimle yeniden markalaştırmaya çalışmış, ancak yönetim kurulu tarafından görevden alınmıştı. Musk’ın, matematikçiler tarafından kullanılmak üzere tasarlanan, U+1D54F numaralı bir Unicode karakterini yeni logo olarak tercih etmesi çokça tartışıldı. Yeni logo, Monotype’ın Special Alphabet 4 adlı yazıyüzündeki X karakterine benzetilse de Monotype’ın yaratıcı yönetmeni Phil Garnham’ın logoyu incelediği, adı geçen yazıyüzündeki karakter ile benzerliğinin olmadığı açıklandı. Financial Times’dan Louis Ashworth, konuyla ilgili detaylı bir yazı yazdı. Gerry Leonidas ise görüşlerini Linkedin hesabı üzerinden paylaştı. Ona göre yeni logo, mutlak verilere göre özellikle de dijital ortamlar için kötü ve kavramsal olarak da zayıf bir tasarım. 🇬🇧
TV yapımları ve filmlerdeki yazıları yeniden canlandırma
Leah Spencer’dan televizyon yapımları ve filmlerdeki tipografinin yeniden canlandırılması üzerine okunmaya değer bir yazı. 🇬🇧
Eski bagaj etiketlerinin tipografisi
Efemeralarda kullanılan yazıyüzleri, yazı tasarımcılarına yeni tasarımları için ilham verebilir. Havayollarında kullanılmış eski bagaj etiketlerinin derlendiği Flickr sayfası, özellikle daraltılmış yazıyüzlerinin dikkat çektiği örneklerle iyi bir arşiv sunuyor.
Albert Boton hayatını kaybetti.
Fransız yazı tasarımcısı Albert Boton (1932–2023) hayatını kaybetti. 🇬🇧 Boton, 1952 yılında marangoz olan babasının yanında çıraklık yaparken, penceresini değiştirmek için gittiği Paris’teki reklam ajansı Atelier Troy’u görünce grafik tasarımı keşfetti. École Estienne’e kaydoldu ve burada Adrian Frutiger’den dersler aldı. Eğitimin ardından Deberny & Peignot Yazıevi’ne katıldı ve burada Adrian Frutiger, Ladislas Mandel ve Lucette Girard gibi isimlerle çalışma fırsatı buldu. 1961 yılında Eras ile uluslararası bir başarı elde eden Boton, Paris’in en büyük reklam ajansları için çalıştı ve Elan, Carrénoir, Scherzo, Pompei, Linex Sans gibi birçok yazı tasarımına imza attı.
