De reis van een co-creatie initiatief #Horst
Het Toekomstlabinitiatief volgt een netwerk van professionals en bewoners die in de Norbertuswijk in Horst samen bouwen aan ‘goed Naoberschap’. Dit doen zij vanuit de overtuiging dat je dit samen met elkaar moet aanpakken, omdat iedereen uiteindelijk dezelfde ambitie deelt om de leefbaarheid in de wijk te vergroten. In deze blog lees je hun reis en hoe zij proberen een positie te vinden in de bestaande organisatiesystemen en hoe dat vraagt om een lange adem en soms slapeloze nachten…
Hoe het begon
Het netwerk heeft al een lange reis gemaakt dat is ontstaan vanuit een actieve bewonersgroep die zich vanaf 2007 hebben geformeerd als ‘het wijkcomité’ van de Norbertuswijk. Sinds 2015 hebben zij een zogenaamde ANBI status (Algemeen Nut Beogende Instellingen) waarmee ze tot een verenigingsstructuur zijn gekomen die inzichtelijk is op hun website. In het comité nemen bewoners zitting die zich willen inzetten voor een fijne leefbare wijk waarin iedereen zich thuis voelt. Hieronder een mooie sfeerimpressie van hun wijk in een korte video gevangen:
Wensen van de mensen
In 2013 heeft het comité een heel uitgebreide inventarisatie gedaan in de wijk bij een steekproef van duizend bewoners (de wijk telt zo’n 3300 inwoners) om zo te ontdekken wat de wensen van de mensen zijn: “Hieruit bleek dat veel wijkbewoners erg betrokken zijn bij hun wijk en dat ze vooral willen dat de wijk aantrekkelijk blijft voor ouderen om er te blijven wonen en voor jongeren om er zich te vestigen. Er kwamen maar liefst 453 ingevulde vragenlijsten retour met daarop veel mooie opmerkingen en goede ideeën.”
Dit is de start geweest om een plan op te stellen voor de wijk. Een zogenaamd ’10 punten plan’ waarmee ze vanuit de inventarisatie tot tien actiepunten zijn gekomen die de wensen van de mensen tegemoet zou gaan komen. In een werkgroepenstructuur zijn hiervoor bewoners aan de slag gegaan en heeft dat geleid tot concrete acties en bestaande voorzieningen in de wijk, voor en door bewoners. Een daarvan is het ‘huis van de wijk’ dat is ontstaan o.a. vanuit het eerste actiepunt dat nog steeds bestaat en wordt gerund door vrijwilligers.
Nieuwe netwerkvorming
Naast deze tastbare uitkomsten is ook een belangrijke uitkomst dat er met deze werkgroepactie ook nieuwe netwerken van bewoners zijn ontstaan die samen aan de slag gaan voor de wijk. Dit heeft een aanzuigende werking gehad op professionals die zich hier bij aan gingen sluiten. De gemeente Horst aan de Maas heeft zich hierbij als samenwerkende partij opgesteld om de initiatieven zo goed mogelijk te faciliteren.
Een van de ondersteunende acties van de gemeente is geweest om een ‘regievoerder’ aan te trekken die de bewonersinitiatieven in al hun ontwikkeling kon bijstaan met begeleiding. Dit werd gevonden bij een sociale onderneemster uit de regio betrokken bij stichting Naoberzorg Nederland. Zij heeft bijgedragen aan de doorontwikkeling van het wijkcomité door onder andere het werven van subsidies en fondsen. “Dit is steeds weer opnieuw zoeken en soms voelt dat als leuren om voor de goede zaak steeds weer opnieuw te moeten overtuigen wat het belang ervan is. Er is geen duurzame visie hierop en dus is de financiering steeds een probleem”. Dit is landelijk een herkenbaar struikelblok voor burgerinitiatieven dat onder andere vraagt om een betere samenwerking met de overheid (Nationale Ombudsman, 2018). Maar ook de samenwerking met andere partijen zoals zorg- en welzijnsaanbieders en woningbouw-verenigingen. De regievoerder heeft op deze netwerkvorming sterk ingezet dat heeft geresulteerd in een betrokken netwerk van wijk- en beleidsprofessionals, maar ook ondernemers die werkzaam zijn in de wijk.
De doorontwikkeling
In de afgelopen jaren is het tien-punten plan verder doorontwikkeld en ligt er sinds 2018 het nieuwe plan ‘De doorontwikkeling’. Sommige werkgroepen die hun actiepunten hebben afgestreept zwaaien af en/of gaan op in nieuwe werkgroepen. Een van de nieuwe werkgroepen is in het leven geroepen op basis van de zorgen die zijn uitgesproken door een groep bewoners uit de wijk en twee omliggende wijken over de sociale samenhang in de wijk. Zij zien nieuwe groepen inwoners in hun wijk waarmee ze weinig verbinding ervaren, zoals arbeidsmigranten en mensen met een psycho-sociale kwetsbaarheid die re-integreren in de samenleving. De bewoners signaleren een verlies aan samenhang, leefbaarheid en het gevoel elkaar te kennen.
De eerder genoemde professionals zijn in de doorontwikkelingsplannen meer formeel geformeerd in de werkgroep doorontwikkeling, ‘de WGDO’. De eerdergenoemde regievoerder is de kartrekker en verbinder in deze werkgroep en alle andere bewonerswerkgroepen. Zij zien zichzelf als een coördinerend netwerk dat naast de werkgroepen probeert de bewonerskracht te versterken en de wensen van de mensen samen waar te maken. Zeker omdat de ‘systeemwereld’ hierin soms beter moet gaan afstemmen en aansluiten hierop. De WGDO zien zichzelf daarom als de brugfunctie hierin om samen ook nieuwe systemen te maken.
Nieuwe systemen
Dat maken van nieuwe systemen is een hoofdbreker voor de voorzitter van het wijkcomité en de regievoerder. Samen zijn ze nu al een paar jaar hiermee bezig en hebben ze samen een stip aan de horizon: het opzetten van een meldpunt Naoberzorg om daarmee tot een nieuwe 0e lijnsvoorziening te komen: “Naoberzorg als verbindende schakel voor positieve, preventieve gezondheid in de wijk!”
Ze zien hiervoor een belangrijke samenwerking met de huidige eerste lijnszorg die vele niet-medische hulpvragen van bewoners zou kunnen afstoten naar zo’n 0e lijns Naoberzorg en dus daarmee enorm kan besparen. Deze besparing zou dan het financieringsmodel kunnen zijn. Uit berekeningen die ze gedaan hebben samen met een samenwerkende huisarts uit de regio lijkt dit een heel reële constructie dat zou kunnen zorgen voor een echte systeeminnovatie. Deze toekomstwens vormt een sterke drijfveer waar ze zich in vast hebben gebeten wat soms tot slapeloze nachten heeft geleid. Samen proberen ze te lobbyen waar ze kunnen door de stip aan de horizon her en der te pitchen. Het concept wordt altijd goed ontvangen en het is zelfs opgemerkt door het ministerie van VWS waarmee ze nu al een aantal gesprekken hebben gevoerd. Echter, dit heeft tot nu toe nog altijd niet geleid tot echte acties in het systeem van zorgverzekeraars en financieringstromen vanuit de overheid. Ze blijven echter doorgaan voor de goede zaak en blijven met name investeren in het vormen van coalities/allianties met de 1e lijnszorg in de regio om tot hopelijk gezamenlijke kanteling en transformatie te komen.
Stip aan de horizon
De stip aan de horizon is om het Naoberschap te doen en te laten leven door dit samen met iedereen die hiervan is: bewoners, overheid, professionals en ondernemers die allemaal belang en invloed hebben bij ‘goed samen leven’. Ze hopen dat met het in gang houden van deze beweging van onderaf en binnenuit dat start in de leefwereld uiteindelijk ook zijn weerslag gaat krijgen in de systeemwereld. Waarbij Naoberzorg als preventieve 0e lijns zorgvoorziening èn bewonersinitiatief voor goed samen leven niet meer weg te denken is in het Limburgse (of zelfs Nederlandse?!) zorg- en welzijnssysteem.
Als Toekomstlabinitiatief zijn wij natuurlijk erg benieuwd hoe dit ontworpen zou kunnen worden: wat is er mogelijk, en wat zou kunnen werken? Wij volgen dit graag en rapporteren wat we ontdekken aan ingrediënten.
