Op weg naar de Vreedzame Wijk #Vastenavondkamp
Vanuit het regionale initiatief om zogenaamde Toekomstlabs in Noord-Limburg te starten als experimenteerruimte voor sociale vernieuwing, zijn we op drie plekken aan de slag gegaan om ten eerste maar eens te ontdekken wat er nodig is om deze labs ook echt waar te gaan maken. Ger Keijsers, projectleider vanuit de gemeente Horst aan de Maas, is als spin in het web twee mensen in het Venlose Blerick (in de wijk Vastenavondkamp) op het spoor gekomen die volgens zeggen ‘èchte aanjagers zijn binnen hun wijk’. Het zijn stadsdeelmanager René Janzen en basisschooldirecteur Jan Wilms, die zich samen al jaren inzetten voor een leefbare en sociale wijk. Die moeten we ontmoeten! Dit soort aanjagers of pioniers zijn namelijk erg belangrijk om een nieuw sociaal initiatief te laten leven. Zeker wanneer dit in eerste instantie van ‘bovenaf’ of ‘buitenaf’ lijkt te komen. Op donderdag 31 augustus spraken we af in basisschool Mikado, midden in de wijk.
De school is net weer begonnen, de eerste week voor Jan zit er alweer bijna op. René is net terug van vakantie en zegt dat er weer genoeg is gebeurt afgelopen weken in de wijk om mee aan de slag te gaan. De veiligheid en leefbaarheid is wel weer een hot topic, zo blijkt ook uit zijn verhaal. We duiken gelijk in de kwesties van de wijk. Ik neem me voor om zoveel mogelijk het perspectief van deze aanjagers te ontdekken, wat maakt dat zij zich zo inzetten voor deze wijk en waar zitten volgens hen de relevantie en kansen om te experimenteren met sociale vernieuwingen in zoiets als een Toekomstlab.
De buurt bestuurt
René vertelt over zijn rol in de wijk als Stadsdeelmanager en hoe hij probeert het zogenaamde ‘wijkgericht werken’ handen en voeten te geven. Hiervoor is hij steeds in contact met inwoners en aan het speuren naar wat er werkt en de vraag: “hoe kunnen we als systeemwereld aansluiten bij de leefwereld?!”. Hij legt uit dat dit volgens hem cruciaal is om als gemeente steeds te doen, namelijk te weten wat er allemaal gebeurt om vervolgens aan te sluiten bij wat werkt en de bestaande initiatieven te ondersteunen en te versterken. Ook ziet hij een rol als verbinder van mensen en partijen zodat deze elkaar kunnen vinden en versterken in wat ze doen voor de wijk. Hij beschrijft een verandering van rol waarbij de regie bij de bewoners moet liggen, volgens de participatiefilosofie van ‘de buurt bestuurt’. René heeft hierin een bevlogen visie dat inwoners mee laten beslissen echt werkt en bovendien noodzakelijk is: “het moet anders om de zaken in de wijk te kenteren, we zitten nu op de bodem dus alle beetjes helpen”. Deze vrij sombere mededeling wordt gevolgd met een opsomming van de kwesties in de wijk die de leefbaarheid, veiligheidsgevoel en sociale samenhang belemmeren en ook hardnekkig lijken te zijn door de tijd heen. Mensen hebben weinig binding met de wijk en met elkaar waardoor er verwaarlozing ontstaat. Naast het sociale component zijn er ook andere kwesties zoals ‘de stenen’ en hoe de woningbouw en toewijzing van huizen niet heeft kunnen bijgedragen aan een vitale wijk. Ook zijn er particuliere flatcomplexen die volledig worden bewoond door arbeidsmigranten, voornamelijk Polen, die sociaal gezien geïsoleerde buitenstaanders lijken te zijn. Hij is desalniettemin erg enthousiast over zijn rol in de wijk en geeft aan dat improviseren belangrijk is. Maar hij ziet ook veel spanninsgvelden in zijn streven om de wijk verder te helpen en soms lijkt een gemeente niet altijd de juiste partij om wijkkwesties op te lossen. Het blijft steeds zoeken wat de gemeente kan bijdragen dat ook echt effect heeft op de lange termijn. Hij ziet daarin een sleutelrol voor bewoners weggelegd en werkt hier dan ook hard aan mee om dit mogelijk te maken.
Van Vreedzame School naar een vreedzame wijk
Jan Wilms is sinds 2010 directeur van basisschool Mikado aan de Alberickstraat. Hij geeft aan grote zorgen te hebben over de wijk en naast persoonlijke betrokkenheid wil hij vanuit de kerntaak directeur van een leef- en leergemeenschap, de school, van meerwaarde wil zijn: “ Mijn deur staat altijd open als ik kan meedenken over de wijk. Mijn missie is dat je het altijd samen moet doen, niemand kan gemist worden, iedereen is even belangrijk. Alleen loop je sneller, echter SAMEN kom je verder “. Hij vertelt over de kwesties in de wijk vanuit zijn perspectief. Er lijkt weinig sociale samenhang te zijn en dit lijkt toe te nemen. De leerbaarometer van deze wijk vertoont al jaren geen vooruitgang en is van alle Venlose wijken de wijk die hierop het slechts scoort en waar geen verbetering te bespeuren valt. Steeds meer mensen trekken of willen weg uit de wijk omdat de problematieken zich herhalen en niet worden aangepakt. Een van de problematieken is het gevoel van onveiligheid. Onze kinderen kunnen of mogen van hun ouders niet meer buitenspelen. Bij onveilig mag je o.a. denken aan de stijgende criminaliteit, de negatieve benadering door allerlei mensen, die zich in het gebied rondom het winkelcentrum begeven en het verkeersgedrag. Hij vertelt over de Vastenaovend Nextdoorapp: een What’s Appgroep met bewoners waarin hij de uitdagingen voor en van de wijk volgt en hoe er door de herhaling van wijkkwesties mensen steeds meer gaan afgeven op de politie en de gemeente. De wijk heeft een betere infrastructuur nodig, beter woningtoewijzingsbeleid en inwoners moeten meer betrokken worden en eigenaarschap krijgen. Hij heeft daar ook ideeën bij hoe dat zou kunnen:
“ We moeten samen de brug bouwen terwijl we erover heen lopen, dus al doende ontdekken wat werkt. Dat is dus geen beleidsdocument waar de bewoners aan hebben mogen meewerken of meedenken ofzo, dat werkt nooit. Samen is MET de bewoners, en met de woningbouwcoorperaties, buurtverenigingen, de school, de politie, de gemeente en ja ook met de politiek.”
Hij baseert deze actiegerichte participatie visie op hoe het team samen met leerlingen van bs. Mikado binnen een paar jaar de pedagogische methode van ‘de vreedzame school’ heeft geïmplementeerd die ervoor heeft gezorgd dat er in zijn school met 28 nationaliteiten echt sociale cohesie is ontstaan. De methode is een programma voor sociale competentie en democratisch burgerschap. Het beschouwt de klas en de school als een leefgemeenschap, waarin kinderen zich gehoord en gezien voelen, een stem krijgen, en waarin kinderen leren om samen beslissingen te nemen en conflicten op te lossen (bron: DVS). Dit implementeren is een proces geweest van doen en geloven in de onderliggende waarden en in de ontwikkelkracht van kinderen. Jan ziet de toekomst van de wijk voor zich vanuit wat hier in het klein is gebeurd, van een vreedzame school naar een vreedzame wijk! Hij licht dit toe met een anekdote over een raadsbezoekavond dat is georganiseerd waarop de beleidsmakers gingen praten met zijn team, de ouders en de kinderen. Daar ontstond veel inzicht en ook een shock door te horen wat er echt speelt in de leefwereld en dat deze verwaarloosd is. Het in contact brengen van hen als afgevaardigden van de ‘systeemwereld’ met de kinderen was erg belangrijk geweest, hierdoor is er zelfs een motie ontstaan voor een integrale aanpak in de Blerickse wijken. Zijn visie op de aanpak voor een leefbare wijk verwoordt hij als volgt:
“Ik geloof er in dat de leefbaarheid vergoot moet worden voor mijn kinderen hier op school en dat zij het beste kunnen vertellen wat er nodig is. Ik ben van nature uit een optimist, maar daarnaast ook een realist, die weet hoe weerbarstig het is als je wil gaan samenwerken met diverse geledingen die anders gekleurd zijn. En dat past nu juist in onze wijk waar veel kleur te bekennen valt.”
Starten bij inwoners
We vervolgen ons gesprek over hoe en wat we kunnen doen om bij te dragen vanuit het regionale initiatief om in Noord-Limburg met stadsproeftuinen in Toekomstlabs te werken aan sociale integratie en andere sociale waarden die de leefbaarheid hopelijk kunnen vergroten. Blerick schijnt al een groot bolwerk te zijn van professionals die proberen goed te doen. De wijkaanpak is volgens René al vrij extreem en noemt het zelfs “een tsunami aan professionele drukte in de wijk”. Blerick is binnen de gemeente Venlo dan ook een pilotgebied om de huidige kloven tussen de leef- en systeemwereld te kunnen dichten: Hoe werken we aan de wijk vanuit, in en met iedereen in de wijk? Dit wordt gezien als een paradigmashift, oftwel een radicaal andere manier van denken en doen om aansluiting te vinden bij de inwoners en dat wat er echt toe doet in de wijken. De regiovisie is daarbij die van de ‘vitale gemeenschappen’ die ervan uit gaat dat wijk- en gemeenschapsontwikkeling kan ontstaan vanuit transformatie van rollen en verhoudingen tussen professionals, overheden en inwoners en door de genoemde kantelfilosofie van ‘de buurt bestuurt’.
Dit gaat vooralsnog niet heel soepel doordat de systeemwereld verkokerd lijkt waarbij iedereen het goede probeert te doen vanuit zijn eigen organisatie en functie in plaats van meer integraal en gezamenlijk. De gemeente is ook bestuurlijk wat log waardoor de bureaucratie toch vaak gevoeld wordt. Beleidsinterventies die over de wijk worden uitgestroomd buitelen wat over elkaar heen. ‘Het systeem’ van instanties en professionals hebben het overzicht niet helemaal en slaan wel eens de plank mis door toch niet helemaal aan te sluiten bij de leefwereld. René ziet wel erg goeie dingen ontstaan waarbij er steeds meer samenwerking gevonden wordt. Bijvoorbeeld door het instellen van het ‘gebiedsteam’, een netwerk van zo’n 15 professionals/instanties uit de wijk zoals opbouwwerk, woningbouw, politie etc. Zij zien aardig goed wat hun aanpak en analyses waard zijn door de directe interactie met de inwoners. Een ander mooi netwerk is ‘het bewonersplatform Vastenavondkamp’ met bijeenkomsten waarbij er vaak zo’n 25 inwoners aanwezig zijn om te praten over de kwesties in de wijk. Hierdoor is er goed zicht op wat er leeft in de wijk. De vraag blijft hoe er nou echt dingen waar gemaakt en verbeterd kan worden in de wijk. En hoe een Toekomstlab daaraan kan bijdragen. Over één ding is zijn de beide aanjagers het eens: “We moeten in ieder geval starten bij de inwoners“!
We maken direct de afspraak om aan te sluiten bij het bewonersplatform en daar lableden te vinden voor een Toekomstlab. Volgende week is de volgende gepland, wordt snel vervolgd dus!
