Krijgt Duitsland een Jamaica-coalitie?
De lastigste coalitieonderhandelingen uit de Duitse geschiedenis
De Duitse kiezer heeft gesproken: grote verliezen voor de regerende CDU/CSU en SPD, en winst voor de kleine partijen. De rechts-populistische AfD is met bijna dertien procent de derde partij, maar dat is niet het enige probleem voor Angela Merkel. Door de versplintering van het politieke landschap wordt het lastig om een coalitie te vormen. Welke mogelijkheden zijn er?
Veel partijen sluiten elkaar uit.
Net als in Nederland hebben enkele partijen in Duitsland van tevoren gezegd niet met elkaar in zee te willen. Niemand wil samenwerken met de AfD, en de CDU/CSU van Merkel weigert samenwerking met Die Linke.
Daarmee blijven twee mogelijke meerderheidscoalities over: een voortzetting van de coalitie van de CDU/CSU met de SPD en een driepartijencoalitie van CDU/CSU, FDP en Bündnis 90/Die Grünen. Vanwege de kleuren van de partijen (zwart, geel en groen) wordt deze coalitie in Duitsland ‘Jamaica-coalitie’ genoemd.
Meteen na de exitpoll stelde de SPD te kiezen voor een rol in de oppositie. Daardoor blijft de Jamaica-coalitie als enige mogelijkheid over.
Het worden lastige onderhandelingen
Merkel staat nu een formatie te wachten die vergelijkbaar is met de poging van VVD (FDP), CDA (CDU/CSU), D66 (FDP) en GroenLinks (Bündnis 90/Die Grünen). In Nederland is deze combinatie niet voor niets stukgelopen: er zijn duidelijke ideologische verschillen tussen deze partijen. Uiteraard kun je de Nederlandse partijen niet één op één vergelijken met de Duitse tegenhangers, maar het is duidelijk dat het lastig gaat worden.
De CDU/CSU is aangeslagen door de verkiezingsuitslag (bijna 9 procent verlies), terwijl de FDP (meer dan verdubbeld) en Bündnis 90/Die Grünen (veel beter dan in de peilingen voorspeld) door de uitslag zelfverzekerd aan onderhandelingen zullen beginnen en een duidelijke stempel op het beleid van de komende jaren willen drukken.
Merkels grootste probleem zit in haar eigen kamp.
Merkels grootste uitdaging voor de komende weken zal zijn om de rijen in haar eigen fractie te sluiten. Vaak wordt de CDU/CSU als één partij gezien, maar in werkelijkheid zijn het twee partijen die samen één fractie vormen in de Bondsdag: de ‘Unionsfraktion’. De CSU is alleen verkiesbaar in Beieren, een conservatieve deelstaat. Van alle westelijke deelstaten heeft de AfD het in Beieren het beste gedaan.
CSU-voorzitter Horst Seehofer had de oorzaak voor het lokale succes van de AfD snel gevonden: de rechterflank van de CDU/CSU heeft vanuit de fractie te weinig aandacht gekregen. Seehofer zal de koers van zijn partij nu stevig naar rechts bij willen stellen; een vluchtelingenquotum, grenscontroles, en strengere regels voor integratie. Deze eisen staan haaks op de ideeën van Bündnis 90/Die Grünen: daar is men juist van mening dat de AfD bestreden moet worden door de economische situatie van mensen te verbeteren. Op gebied van immigratie vaart Bündnis 90/Die Grünen een liberale, ruimhartige koers.
Het zal voor Merkel bijzonder lastig worden om de CSU én Bündnis 90/Die Grünen binnenboord te houden. Maar de teneur in Duitsland is dat het Merkel uiteindelijk zal lukken: zij staat onderhand bekend om haar pragmatisme en als er iemand is die de partijen bij elkaar kan brengen is het ‘Mutti’ Merkel.
