Waar gaat de Catalaanse crisis écht over?
Volgens de Spaanse politicoloog Roger Senserrich. In samenwerking met upday Spanje.
Het échte conflict is niet tussen Spanje en Catalonië.
Politicoloog Senserrich: “Media gaan in hun berichtgeving vaak uit van twee kampen, om zo een conflict goed uit te kunnen leggen. Daarom lijkt het Catalaanse conflict nu een strijd tussen de Catalaanse en de Spaanse regering. Maar eigenlijk wordt deze strijd gestreden binnen de samenleving van Catalonië, door de kampen vóór en tegen afscheiding.
De pro-onafhankelijkheidspartijen hebben nooit meer dan 50 procent van de stemmen gewonnen in een regionale verkiezing. Tijdens de laatste verkiezingen bleven ze steken op 32 procent. De overige partijen willen óf meer zelfbestuur, óf de status quo behouden. Ze zijn in ieder geval tegen afscheiding van Spanje. Volgens de laatste peilingen steunt zo’n 40 tot 45 procent van de bevolking een zelfstandig Catalonië.”
De afscheidingsbeweging is véél beter georganiseerd dan de eenheidsbeweging.
“De afscheidingsbeweging van Catalonië heeft een enorm netwerk opgebouwd van organisaties en burgercomités om de achterban te mobiliseren. Het lukt deze beweging daardoor beter om grote demonstraties en evenementen te organiseren.
De eenheidsbeweging is minder goed georganiseerd. Hoewel er dus een meerderheid vóór de eenheid van Spanje is, is dit niet terug te zien in evenementen, het straatbeeld en de politieke activiteiten. Pas in de laatste weken is te zien dat de eenheidsbeweging zich beter begint te organiseren.”
Juridisch is de afscheiding van Catalonië extreem ingewikkeld.
“De afscheidingsbeweging volgt het pad dat wordt uitgestippeld in twee wetten die zijn aangenomen door het Catalaanse parlement. Het Constitutioneel Hof van Spanje acht beide wetten strijdig met de grondwet, maar de Catalaanse autoriteiten doen alsof de wetten wel gelden in Catalonië. Dit laat de Spaanse overheid weinig andere keus dan op te treden tegen diegenen die de wet overtreden door de uitspraak van het Hof niet te respecteren.
De voorstanders van een zelfstandig Catalonië legitimeren hun handelen vaak door te verwijzen naar het internationale recht en verdragen over het zelfbeschikkingsrecht. Maar volgens rechtsgeleerden kan de Catalaanse kwestie niet goed vergeleken worden met andere zaken die binnen het internationale recht zijn behandeld. Met andere woorden: er is geen jurisprudentie.”
Het systeem van autonome regio’s functioneert niet.
“Hoewel het ingrijpen van de politie tijdens het referendum duidelijk te hard en niet proportioneel was, stellen alle burgerrechtenbewegingen dat Spanje een democratie is als alle andere Europese.
Dat betekent niet dat het bestaande systeem en de institutionele structuur van Spanje goed functioneren. De autonome regio’s hebben een hoge mate van zelfbestuur en de Spaanse centrale overheid opereert als een federale staat. Maar het systeem is haastig opgebouwd en moet hoognodig ‘gerenoveerd’ worden. Zo zijn de financiële stromen vaag en complex en krijgen verschillende gebieden niet dezelfde mogelijkheden.
De vrees in het Catalaanse parlement is dat de Spaanse overheid zal ingrijpen als het gaat om belangrijke thema’s als cultuur en educatie. Toekomstige onderhandelingen zouden dat probleem moeten oplossen.”
Madrid weigert te onderhandelen.
“De Spaanse overheid heeft sinds de eerste grote demonstratie vóór afscheiding in 2012 het probleem genegeerd en ontkend. De rechtse partijen in het Spaanse parlement hebben de angst voor Catalaanse afscheiding gebruikt als argument om stemmen te winnen. Ook de huidige premier Rajoy heeft zich hieraan schuldig gemaakt, zonder steekhoudende argumentatie.
De Spaanse overheid stelt zich dus zeer star op ten opzichte van Catalonië. Dit heeft geleid tot een tegenreactie binnen de nationalistische beweging van Catalonië. Deze is opgeschoven van de roep om meer zelfbestuur naar totale afscheiding van Spanje.”
Het afscheiden van Catalonië neemt grote risico’s met zich mee.
“Van een unilaterale onafhankelijkheidsverklaring binnen een democratische staat zijn geen precedenten. Mocht het zover komen, dan moet de Catalaanse republiek een aantal grote obstakels overwinnen.
Catalonië zou direct buiten de Europese Unie vallen, zonder toegang tot de Europese Centrale Bank of internationale kredieten. Een crisis in de bancaire wereld dreigt dan, net als een uitstroom van kapitaal uit de regio. Kortom, een stevige financiële crisis ligt op de loer.
Daarnaast zou de politieke tweestrijd die nu ook al binnen Catalonië speelt zich gewoon voortzetten, versterkt door de economische onzekerheid en de internationale politieke isolatie. Direct na de afscheiding zullen de problemen dus groot zijn, zelfs voor een sterke economie als de Catalaanse. Het meest waarschijnlijke scenario is dan ook een langdurige crisis.”
Dit artikel is een samenwerking met de Spaanse redactie van upday. Voor vragen of opmerkingen kun je ons benaderen via Twitter of mailen naar joost@upday.com.
