S02E02 — Kullanıcı Araştırması Nasıl Planlanır ?
Merhabalar, ben Zeynep. İTÜ Endüstri Ürünleri Tasarımı öğrencileri olarak kurduğumuz ITUX kulübünün, Jumpstart isimli serisi için ‘Kullanıcı Araştırması Nasıl Planlanır?’ konulu bir yazı hazırladım. Bu konuya başlamadan önce daha kapsamlı bilgi için Nur’un hazılardığı “Kullanıcı Araştırması Nedir?” yazısını da inceleyebilirsiniz.
Hepinize iyi okumalar diliyorum :)
Kullanıcı deneyimi alanında birçok araştırma yöntemi bulunmaktadır. Yaptığınız araştırmadan maksimum verimi alabilmek için doğru zamanda doğru metodun uygulanması gerekir. Genellikle projelerde birden çok araştırma metodu kullanılır ve eğer uygun metotlar iyi bir analizle birleştirilirse en başarılı sonucu elde ederiz.
Araştırmanın Hedefini Belirlemek
Kullanıcı araştırmasını yönetirken, öncelikle o araştırmanın sonucunda hangi bilgileri elde etmek istediğimizi analiz etmek önemlidir. Tasarım sürecini ilerletmek için hangi bilgilere ve anlayışlara ihtiyacınız var? Araştırma sonucunda ne öğrenmeyi hedefliyorsunuz ?
Hedefleriniz de tasarım sürecinde hangi aşamada olduğunuza bağlı olarak değişir. Belirli bir hedefi formüle etmeden önce, araştırmanızdan ne elde etmeyi umduğunuz hakkında geniş düşünün. Örneğin:
- Kullanıcıların bir soruna ya da bir konsepte yönelik genel tutumlarını belirlemek
- İki rakip tasarım hakkında kullanıcı geri bildirimi toplamak
- İlk tasarım fikirlerini doğrulamak veya geçersiz kılmak için veri noktaları toplamak
Daha geniş bir hedef belirledikten sonra, hedefi daha spesifik bir araştırma hedefine daraltabilirsiniz. Bu aşamada, hedefinizi bir soru olarak çerçevelemek yararlı olabilir. Mesela kapsayıcı hedefiniz kullanıcıların online alışverişe olan tutumunu öğrenmekse, belirli hedefiniz veya sorunuz “Yirmili yaşlarındaki gençler online alışveriş hakkında neler düşünüyor?” olabilir.
Kullanıcı araştırması esnasında yapılan her araştırma oturumunu bir yapboz parçası olarak düşünülebilir. Proje boyunca kademeli olarak genel bir resim oluşturmak adına birkaç kullanıcı araştırma oturumu gerçekleştirilir.
Araştırma Araçları
Başarılı kullanıcı araştırmasının anahtarı planlamadadır ve bu da ihtiyacınız olan her şeyi önceden toplamak anlamına gelir. Herhangi bir kullanıcı araştırması yapmadan önce, gerekli tüm araç ve gereçlere sahip olduğunuzdan emin olmalısınız. İhtiyacınız olan araçlar seçtiğiniz araştırma yöntemine bağlı olarak değişecektir.
Kullanıcı görüşmesi veya odak grubu gibi yüz yüze bir oturum gerçekleştiriyorsanız aşağıdakilere ihtiyacınız olabilecekler:
- Kalemler, kağıtlar ve notlar
- Video veya ses yakalamak için kayıt cihazları (kullanıcının onayını aldığınızdan emin olun)
Bir dijital prototipi test ediyorsanız aşağıdakilere ihtiyacınız vardır:
- İlgili yazılımla kurulmuş bilgisayarlar veya dizüstü bilgisayarlar
- Kullanıcıların prototiple nasıl etkileşime girdiğini yakalayabilmeniz ve daha sonra analiz edebilmeniz için ekran kayıt araçları
Uzaktan UX araştırması için ihtiyacını olanlar ise:
- Oluşturduğunuz çevrimiçi bir ankete veya test etmek istediğiniz dijital prototip veya web sayfasının bağlantısı
Katılımcı Seçimi
Elbette ki bir kullanıcı araştırmasının olmazsa olmazı, araştırmayı yardımları sayesinde yürüteceğimiz katılımcılar. Peki bu katılımcıları nasıl seçebiliriz?
Popüler inanışın aksine, değerli araştırma verileri toplamak için yüzlerce katılımcıya ihtiyacınız yoktur. Araştırma katılımcılarınızı seçerken niceliğe değil kaliteye odaklanın.
Her şeyden önce “Kim” i düşünün. Araştırma katılımcılarınızın hedef kitlenizi mümkün olduğunca yakından temsil etmesini istiyorsunuz. Bu yüzden ideal özelliklerin bir listesini hazırlayarak başlayın. Örneğin 30 yaş grubuna hitap eden bir yemek uygulaması tasarlamak istiyorsunuz. Hedef listeniz şu şekilde olmalıdır:
- 3o yaş grubunda
- Akıllı telefon ve uygulamaları kullanan
- Yemek uygulamalarını düzenli olarak kullanan
Katılımcıları nerede ve nasıl işe aldığınız gerçekten bütçenize ve tasarladığınız ürün türüne bağlıdır. Kaynaklarınız varsa, uzman bir işe alım firmasına ödeme yapabilirsiniz. Bununla birlikte, çoğu durumda, muhtemelen inisiyatifi kendiniz almanız gerekecektir. Bunun haricinde elbette kendiniz kullanabileceğiniz basit yöntemler de var.
- Ağızdan ağıza: Arkadaş, aile, meslektaş ve tanıdıklar ağını kullanabilirsiniz.
- Sosyal medya: Geniş bir kitleye ulaşmak için Instagram, Twitter, LinkedIn ve Facebook kullanılabilir.
- Mevcut müşteriler: Mevcut veya geçmiş müşterilerin bir veritabanına erişiminiz varsa, burası araştırma katılımcılarını bulmak için mükemmel bir yerdir.
- Gerilla işe alımı: Halka açık bir yerde (örneğin, bir kafe ya da restoran) insanlara yaklaşın ve hızlıca bir araştırma oturumuna katılmalarını isteyin.
Araştırmanızın doğasına ve ne kadar zaman alacağına bağlı olarak, insanları katılmaya teşvik etmek için bir teşvik sunmayı düşünebilirsiniz.
Araştırma Tüyoları
Araştırma sırasında daha fazla verim almak ya da süreci kontrol etmek adına kullanabileceğiniz birkaç tüyo var.
- Tarafsızlık: Yararlı ve gerçek bilgiler elde etmek için kullanıcılarınızın olabildiğince doğal davranmaları ve etkileşime girmeleri gerekir, bu nedenle müdahaleyi minimumda tutun.
- Organize olma: Gerekli tüm araçlara sahip olmanın yanı sıra, oturumu yürütmenize yardımcı olan insanlar varsa, herkesin rolleri konusunda net olduğundan emin olun. Gerekirse önceden alıştırmalar yapın.
- Rahat bir ortam: Kullanıcıların kendilerini rahat hissetmeleri çok önemlidir. Bu nedenle gerekirse başlamadan önce insanları araştırmaya ısındırmak için birkaç dakika ayırın, konu dışı soruları ile onları rahatlatın. Aynı zamanda kullanıcılarınıza geri bildirimleriyle dürüst olabileceklerini hissettirin.
UX Araştırma Oturumu Planlama Şablonu
- Araştırma hedefi veya soru:
- Araştırma oturumunu yürütmek için en iyi yer:
- Araştırmada ihtiyaç olabilecek araçlar:
- İdeal araştırma katılımcıları (Katılımcılarda bulunması gereken özellikler):
Araştırma metotlarını derinlemesine anlamak için iki farklı açıdan ele alabiliriz. Bunlar :
- Nicel ve Nitel Metotlar
- Tutumsal ve Davranışsal Metotlar
Nicel ve Nitel Metotlar
- Nicel araştırma metotları esasında keşifsel araştırmalardır. Burada amaç elde edilen sayısal verileri kullanılabilir istatistiklere dönüştürerek sorunu çözmeye yardımcı veri üretmektir. Yaygın kullanılan nicel araştırma metotlarına anketler(çevrimiçi anketler, mobil anketler, kiosk anketleri gibi türleri bulunur), değerlendirmeler, A/B testlerini örnek verebiliriz.
Analiz platformalarından alınan nicel veriler, nitel araştırma metotları başta olmak üzere diğer UX araştırma yöntemlerinden toplanan nitel verilerle birleştirilip desteklenmelidir.
- Nitel araştırma metotları ise gözlem temelli davranışların değerlendirmesidir. İnsanların uygulamalarını, inançlarını kendi şartlarına göre anlamakla ilgilidir. Sık kullanılan nitel araştırma metotlarına gözlem, etnografik çalışmalar, röportajlar ve kulanılabilirlik testlerini örnek verebiliriz.
Niteliksel çalışmalar, doğrudan gözlemlemeye dayalı davranışlar veya tutumlar hakkında veri üretirken, nicel çalışmalarda, söz konusu davranış veya tutumlarla ilgili veriler dolaylı olarak bir ölçüm veya bir anket veya bir araç aracılığıyla toplanır. Nitel çalışmalarda verilerin analizi genellikle matematiksel değildir. Bunun aksine, nicel yöntemlerde sonuçlar genellikle matematiksel analizden türetilir.
Farklılıklarının doğası gereği, niteliksel yöntemler bir sorunun “neden veya nasıl” düzeltileceği ile ilgili soruları cevaplamak için çok daha uygundur, nicel yöntemler “kaç ve ne kadar” soru türünü cevaplamak için çok daha iyi bir iş çıkarır.
Tutumsal ve Davranışsal Metotlar
Bu iki metot arasındaki farkı “insanlar ne söyler ?” ve “ insanlar ne yapar ?” soruları arasındaki farkı kıyaslayarak anlayabiliriz.
- Tutumsal araştırmanın amacı genellikle insanların ifade ettiği inançları anlamak veya ölçmektir, bu yüzden tutum araştırması pazarlama departmanlarında yoğun olarak kullanılır.
Örneğin, kart sıralama, kullanıcıların bir bilgi alanının zihinsel modeli hakkında bilgi verir ve ürününüz, uygulamanız veya web siteniz için en iyi bilgi mimarisinin belirlenmesine yardımcı olabilir. Anketler, tutumları ölçer ve kategorilere ayırır veya ele alınması gereken önemli sorunları izlemenize veya keşfetmenize yardımcı olabilecek, kendi kendini bildiren verileri toplar.
- Davranışsal metotlar, söz konusu ürün veya hizmetle “insanların ne yaptığını” anlamaya çalışır.
Örneğin A / B testi, bir sitenin tasarımında site ziyaretçilerinin rastgele örneklerinde değişiklikler sunar, ancak farklı site tasarımı seçimlerinin davranış üzerindeki etkisini görmek için diğer her şeyi sabit tutmaya çalışırken, gözetleme kullanıcıların görsel olarak nasıl olduğunu anlamaya çalışır.
Aşağıdaki şemaya bakarak nicel-nitel, tutumsal ve davranışsal metotların arasındaki ilişkiyi daha iyi anlayabiliriz.
Ürün Geliştirme Aşamaları ve Metot Kullanımı
Ürün geliştirmede hangi aşamada olduğumuza ve amacımıza göre, kullanacağımız ideal metot değişmektedir.
Strateji: Ürün geliştirmenin başlangıç aşamasında, gelecek için yeni fikirleri ve fırsatları göz önünde bulundurursunuz. Bu aşamadaki araştırma yöntemleri büyük farklılıklar gösterebilir.
- Gözlem
- Günlük Çalışması
- Persona
Gerçekleştirme: Seçtiğiniz tasarım yönünü sürekli olarak geliştirdiğiniz bir döneme geçtiğinizde bir “devam et ya da vazgeç” karar noktasına ulaşacaksınız. Bu aşamadaki araştırmalar temel olarak biçimlendiricidir ve yürütme riskini azaltmanıza yardımcı olur.
- Prototipleme
- Kart Sıralama
- Kullanılabilirlik Testleri
Değerlendirme: Mevcut olan bir ürün veya hizmetin, ne kadar iyi performans gösterdiğinizi ölçmeye başlamanız için kullanılabilir. Bu aşama genellikle özetleyici niteliktedir.
- A/B testi
- Anket
Aşağıdaki tabloya bakarak aşama ve hedeflerinize göre metotları inceleyebilirsiniz.
