Een tocht door de geschiedenis van Arnhem
Door: Douwe Laanstra
Het centrum van Arnhem, zondagmiddag 23 februari, twee uur ’s middags. Windkracht 7, grijze wolken en af en toe een paar druppels regen die uit de lucht vallen. De carnavalsoptocht is een paar uur geleden afgelast, volgens de voorzitter van de tocht was er geen andere oplossing mogelijk, gezien de weersvoorspellingen. Een ander evenement gaat wel door, de StoryTrail stadswandeling.
StoryTrail stadswandelingen zijn rondleidingen door een stad, maar dan op een geheel eigen wijze, waar het vertellen over de geschiedenis van die stad vaak een prominente rol heeft in de rondleiding. Deze stadswandelingen vinden inmiddels al plaats in meer dan 40 steden door heel Nederland.
De verhalenverteller die in Arnhem de wandeling door de vele straten en stegen leidt is acteur Phileas van theatergezelschap Stadsavonturen, een man met een ietwat verwilderde baard, die zijn haar naar achteren draagt, een authentieke kledingsmaak heeft en een brilletje draagt met erg kleine glazen. Deze man met zijn markante verschijning ontvangt ons in cultureel centrum Rozet. Ondanks het slechte weer is vrijwel iedereen komen opdagen, een stuk of 15/20 mensen, variërend van middelbare leeftijd tot een paar verlegen meisjes van een jaar of tien. Wanneer de verhalenverteller in het kort vertelt wat we gaan doen heeft hij meteen al de volle aandacht van het publiek. Hij introduceert Karel van Gelre, een hertog die ongeveer 500 jaar geleden leefde en gek was op macht. Phileas vat op een eigen wijze kort samen waar hij ons het komende 1.5 uur over gaat vertellen. Hij laat ons zijn koffer zien, waar hij allerlei geplastificeerde stukken papier, een oud wijnglas en andere oude dingen in heeft zitten.
Op een gegeven moment balt hij zijn vuist. ‘Wat ik ook steeds ga vragen is voor welke aanpak jullie zouden kiezen bij een bepaalde situatie. Voor de harde aanpak (hij wijst naar zijn gebalde vuist) of voor de vriendelijke aanpak (hij steekt een hand uit). Dan gaan we aan het einde van de dag kijken wie het in zich heeft om ooit nog eens heel machtig te worden.’ Een gedeelte van het publiek lacht.
We gaan op weg en de eerste plek waar we stoppen is op de Oude Oeverstraat, bij een gebouw wat vroeger van Karel was. Phileas vertelt verder over Karel, dat Karel in eerste instantie duidelijk voor het vriendelijk uitsteken van de hand koos, in plaats van de harde hand. ‘Karel gaf de burgemeester, die hij te vriend wilde houden, dit huis en de pastoor de kelder onder het huis. Dat vond de pastoor niet erg, dat hij alleen maar de kelder kreeg, want Karel leende de kelder meteen terug voor een paar munten en tja, de pastoor was dol op geld.’ Phileas krijgt de lachers weer op zijn hand.
We vervolgen de tocht en arriveren voor een gesloten cafeetje in de Duizelsteeg. De verhalenverteller vervolgt zijn verhaal. Inmiddels begint het harder te regenen, een paar vrouwen trekken elk een plastic regenjas aan. Het slechte weer kan de pret niet drukken, het publiek hangt duidelijk aan Phileas’ lippen. Phileas vertelt over Stieneke Swarts, een waarzegster die voor een glas wijn Karel zijn toekomst voorspelt. Over een meisje uit Arnhem wat Karel mee had genomen naar zijn kamer, terwijl Karel zijn vriendin daar sliep. Phileas vertelt dat toen Karel zijn vriendin de twee betrapte Karel aan haar vroeg waarom hij geen lekker Arnhems meisje mocht meenemen. Plots kijkt Phileas ons indringend aan. ‘Willen jullie ook een lekker Arnhems meisje?’ Het publiek valt stil en Phileas pakt een pak koekjes met de naam ‘Arnhems meisje’ uit zijn koffer en begint uit te delen. Een paar mensen in het publiek buldert het uit van het lachen.
De verhalenverteller vervolgt zijn verhaal en vertelt over Martinus van Rossum (roepnaam: Maarten), over de dochter van de vriendin van Karel, volgens de verhalen een ‘duivels kind’. Toen Maarten jaren later was uitgegroeid tot een volwassen man adviseerde hij Karel regelmatig. Maarten was iemand die altijd voor ‘de vuist’ koos, de harde aanpak. Karel twijfelde regelmatig of hij er aan goed aan deed om naar Maarten te luisteren, maar vaak deed hij dat wel, zeker ook in de strijd met de Bourgondiërs. Zo ook bij de situatie met de waarzegster Stieneke Swarts, die beschuldigd werd van hekserij. Karel besloot toen de harde aanpak van Maarten te hanteren en Stieneke werd op de brandstapel gezet.
Terwijl we onze tocht vervolgen naar de volgende plek begint het steeds harder te regenen en begint het steeds harder te waaien. Phileas vertelt dat hij een paar kleine wijzigingen aan de tocht maakt, zodat we in ieder geval op iedere plaats waar we even stoppen onder een afdakje kunnen staan schulen voor de regen. De volgende (en ook laatste) plek waar we stoppen is vlakbij de Eusebiuskerk. De verhalenverteller vertelt over Karel zijn dood. ‘Karel van Gelre had wellicht macht, maar wat zijn leven ook kenmerkte is dat hij vaak weinig geld en veel schulden had. Op een gegeven moment kwam hij een roversbende tegen, die hem omsingelde. De leider van de groep stelde hem het dilemma, zijn geld of zijn leven. Nou, zei Karel, geld heb ik niet. Vervolgens heeft de bende hem gedood.’
Deze plek is het einde van de tocht, Phileas bedankt ons voor de aandacht en wat volgt is een applaus van het publiek. Iedereen neemt afscheid van de verhalenverteller. Vervolgens vervolgt iedereen na deze voor velen vermakelijke, leerzame, maar ook natte wandeltocht zijn eigen weg richting het eigen, droge huis.
