Bir Gazetecilik Öğrencisinin Veri Gazeteciliği Yolculuğu
Bir gazetecilik öğrencisinin; nasıl veri gazeteciliğiyle tanıştığını, bu yolda neler öğrendiğini, nerelerden yardım alacağını, ve daha fazlasını dilim döndüğünce anlatmaya çalışacağım. Size üniversite yıllarımda yaşadığım en güzel yolculuğu anlatacağım. Veri gazeteciliği yolculuğumu…
Tesadüfen internette gezinirken bulduğum; veri gazeteciliği, şu an hayatımın bir parçası. Zamanla verinin hem gazetecilik için hem kişisel hayatım için çok önemli bir yere sahip olduğunu fark ettim. Bunun en büyük nedenleri ise; verinin, bilginin en küçük yapı birimi olması, daha güvenilir ve anlaşılır olması gibi birçok şey beni veri gazeteciliğini merak etmeme yardımcı oldu. Her şey birkaç nedenden ibaret olmadığı gibi bu yolda ilerlememi sağlayan bir çok şey oldu. Eğitimler, medya okulu, dernekler, tanıştığım insanlar, stajım…
Adını sıkça duymaya başladığımız veri gazeteciliği, bundan 2 yıl önce bu kadar bilinir değildi. Benim tanışmam ise tesadüfen oldu. Size kısaca bu yolda attığım adımları anlatmak istiyorum. Kocaeli Üniversitesi gazetecilik 3. sınıf öğrencisiyim. Birinci sınıfken, fakültemiz bünyesinde yer alan haber ajansımızda yarı- zamanlı çalışma şansım oldu. Gazetecilik mesleğine dair bir şeyler yapmak istiyorsanız kesinlikle okulunuzun ajansında bir şekilde bulunun. Birçok öğrenci, okulun uygulama birimlerine pek sıcak yaklaşmaz, fakat ben öyle olmadığını düşünüyorum. Okuldaki ve şehirdeki etkinliklere gidip, temel gazetecilik pratiklerini öğrenebilir veya kendi özel haberlerinizi yapabilirsiniz. Kimse ilk seferde ortaya mükemmel bir şey çıkaramıyor. Redaksiyon, fotoğraf çekimi, haber tasarımı, birinden birinde elbet eksiklerimiz oluyordu.
Ajanstan sorumlu hocalarımız sağ olsun bizimle çok ilgilendiler. Önemli olan kişinin denemekten çekinmemesi, ilkinde olmazsa muhakkak ikincisinde üçüncüsünde oluyordu. Az çok gazeteciliğe dair bir şeyler öğrenmeye başladıktan sonra hangi alanda uzmanlaşmam gerektiğine karar vermem lazımdı. Muhabir olmak istemiyordum onu baştan elemiştim. Amatör olarak araba yarışlarında fotoğraf çekiyordum. Fakat bir şeylerin eksik olduğunu düşünüyordum. Çevremdeki insanlar sürekli karar değiştirdiğimi ve bunun iyi bir şey olmadığından bahsediyordu. Bazen onlara hak versemde doğru olanı yaptığımı biliyordum. İnsan aklındaki seçenekleri deneyince aslında karar vermesi daha da kolaylaşıyor. Önemli olan sizin mesleğinize dair bir şeyler yapmanız ve devamını getirmeniz. O zaman yaptığınız, şeyler size doğru yolda olduğunuzu gösteriyor.
Bazı Tesadüfler, Hayatımızın Bir Parçası Olabiliyor
Teknolojinin medya ve gazetecilik alanlarına çok fazla etkisinin olduğunu düşünüyordum. Yazılım öğrenmemin bana faydası olacağını fark ettim. Birkaç blog ve twitter hesabı gezdim. Bu saatten sonra veri gazeteciliğiyle tanışmam kaçınılmazdı. Biraz araştırmadan sonra, toplayabildiğim kadar bilgi toplamıştım ve merakımda da gitgide artmaya başlamıştı. Açık veri ve gazeteciliği sitesi önüme düştü. Sitede gezinirken, şansıma hafta sonu bir etkinliğin olduğunu gördüm. İstatiksel Düşünce Derneği’nin etkinliğiydi. İlk defa Pınar Dağ hocayla orada tanıştım. Eğitimin sonunda Veri Gazeteciliğinin hayatımın bir parçasını olacağını anlamıştım. Pınar Hoca işini tutkuyla yapan nadir insanlardan biri . Dersleri anlatış şekli, veri gazeteciliği için Türkiye’de yaptıkları, sürekli karşısındakini motive etmesi.. Hayatımın belli dönemlerinde benim için önemli hocalarım olmuştur. Bana yol gösteren, yaptıklarından ilham aldığım, idol olarak gördüğüm kişiler. Pınar Hoca da zamanla benim içim öyle oldu. Etkinlikten sonra bir daha Pınar Hocayla ileşimimi kesmedim. Sosyal medya hesaplarından takip ettim daha çok şey öğrenmeye başladım. Sürekli mail atıp yardım istiyordum. Yeni bir derneğin kurulacağının haberlerini aldım. Benim için çok sevindirici bir gelişme oldu. Aradan bir yıl geçmesine rağmen heyecanım hala aynı duruyordu. Veri Okuryazarlığı Derneği (VOYD)’nin 28 Ekim 2018 tarihinde ilk kurul toplantısını yaptık. Veri odaklı düşünen ve çalışan insanlarla birlikte olma şansım olmuştu artık. VOYD’la birlikte ilk veri görselleştirme eğitimimi aldım. Hala çok fazla eksiğim olduğunu düşünüyorum. Bizim 4–5 saatte öğrenmeye çalıştığımız şey, koca bir dönem dersi aslında. Veri kazıma, işleme, görselleştirme gibi konularda benden çok daha iyi arkadaşlar olduğuna eminim. Birebir veri gazeteciliği dersi alanlar öğrenciler çok daha şanslı, bulunmaz bir nimete sahipler.
Peki Neden Veri Gazeteciliği ?
Dernek, bana veri odaklı düşünmenin ne kadar önemli olduğunu gösterdi. Haber yazarken verilerin önemini, okuyucuya verdiği güven ise paha biçilemez. Her zaman adaletli bir insan olmaya çalıştım. Karşımdaki kim olursa olsun anlaşılır ve güvenilir bir dil kullanmaya çalıştım. Veri gazeteciliği bunların hepsini ve daha fazlasını yapmamı sağlıyor. Çünkü; yaptığınız habere dair verileri, grafikleri ve daha çok şeyi paylaşabiliyorsunuz. Faydalandığınız kaynaklar herkes tarafından bilinen ve güvenilen kaynaklar. Bence en önemliside bu, okuyucuya güven vermek. Bunu yaparken birçok araçtan faydalanmamız gerekiyor. VOYD blog bunun için bir hazine; görselleştirme ve veri kazıma araçları; çeviriler; ülkelerin veri gazeteciliğine dair çalışmaları, etkinlikler ve daha fazlası. Yeni medya veya gazeteciliğin herhangi bir noktasında yer alıyorsanız, Veri gazeteciliğini tanımanız gerektiğini düşünüyorum. The Times, The Guardian gibi dünyaca ünlü gazeteler, uzun zamandır veri odaklı çalışıyor ve hali hazırda veri ekipleri var. Sizde bu dönüşümün bir parçası olmak istiyorsanız, hemen kollarınızı sıvayın derim.
VOYD’un Açtığı Kapılar
Endüstri 4.0’ın gelmesiyle birlikte tüm sektörler bundan etkilenmeye başladı, gazetecilikte dahil. Ben de bunun bir parçası olmak ve üretmek istiyordum . Pınar Hoca’dan sıkça duyduğum R-Ladies İstanbul topluluğunu takip etmeye başladım. Denk geldiğim ilk etkinliklerine katıldım ve başlangıç seviyesinde R programlama dilini öğrendim. Programlama dillerini öğrenmek yeni bir yabancı dil öğrenmek gibi, bir süre sonra her şey sizin hayal gücünüze kalıyor. Hesap verilebilirlik ve yolsuzluk konularında çalışan Uluslarası Şeffaflık Derneği’nin bu ocakta medya şeffaflık okulunu gerçekleştirildi ve okula benimde katılma şansım oldu. Bir ucundan medyayla ilgilenen Türkiye’nin dört bir tarafından, 40 kişiyle bir araya geldik. Yolsuzlukla mücadele, hesap verilebilirlik, veri gazeteciliği, araştırma gazeteciliği, podcast yayıncılığı gibi önemli konuları uzmanlarından birebir dinledik. Uygulamalı olarak veri görselleştirme dersleri almamızda cabasıydı. Akademide ve sektördeki en başarılı insanlarla birlikte olduğumuz muazzam bir haftaydı. Şeffaflık Derneği’ne ve katılımcı hocalarımıza ayrıca teşekkür ederim. Tahmin ettiğiniz üzere VOYD’da Şeffaflık Medya Okulu’ndaydı. Pınar Hocamız ilk gün veri gazeteciliği eğitimi vererek, 2 yönetim kurulu üyemizde katılımcı olarak yer aldı.
Staj hikayem ise şöyle; İzlemedeyiz Derneği’nin bir projesi olan Veri Kaynağını, yakından takip ediyordum. Proje koordinatörü Asya Durmaz’la iletişime geçtim. Yaptıkları işleri çok beğendiğimi ve katkıda bulunmak istediğimi dile getirdim. Mailleşmelerin ve yüz yüze görüşmelerin ardından birlikte bir yol haritası oluşturduk. Bu ocak ayı itibariyle uzaktan katkı sunmaya bir nevi staj yapmaya başladım. Hazırlanan videolar için veri ve video bularak katkı sunuyorum. Ekipteki herkesin işini bu kadar severek yapması ortaya güzel şeyleri çıkarıyor. Veri Kaynağı; Türkiye’de veri odaklı çalışan sayılı oluşumlardan. Türkiye ve Dünya’ya dair çeşitli konularda veriler paylaşıyor gerektiğinde bunları videolara dönüştürüyor. Veri gazeteciliğine dair öğrendiklerimi uygulamak açısından Veri Kaynağı benim için çok faydalı oldu. Ekiptekilerin öğretmeye istekli olmalarının da etkisi oldukça yüksek.. Doğruluk Payı İstanbul atölyesine katılarak doğrulama (fact-checking) eğitimi aldım. Atölye sırasında, verinin ne kadar önemli olduğunu görmüş oldum. Çünkü, bir olayın doğruluğunu ortaya koymak istiyorsanız kaynağa ve veriye ulaşmanız gerekiyor. Hangi verinin işe yarayacağını, nerede bulunacağını bilmek, hepsi veri gazeteciliğin birer adımı aslında.
Tüm bu anlattıklarım ve şuan geldiğim nokta, attığım her adımın benim için ne kadar kıymetli olduğunu hissettiriyor. İyi ki bundan 2 yıl önce o etkinliğe gitmiş, veri gazeteciliğiyle tanışmışım. Bakkaldan aldığınız ekmeğin yolculuğunu düşündüğünüzde; aklınıza yıllık buğday üretim miktarı, ithalat ve ihracat verileri, mazotun yıllara göre değişimi aklınıza geliyorsa.. Veri her yerde demektir.
Veriyle kalın…
