2023 Buzzword: Umut

Yeni yıl, yeni umutlar, yeni riskler, gelişen trendler yazılarını bolca okudunuz ve okurken de yine kendinizi “Ya acaba ben nerede yanlış yapıyorum?” diye düşünürken muhtemelen sıklıkla buldunuz… Ya da bu yazılar içinde sizi umutsuzluğa iten satırlarla karşılaşıp “İş hayatımda neler yaşayacağım?” diye kendinizi dertlenirken, umudunuzu yitirirken buldunuz…

Sürekli sahada olan, adil ve etik bir şekilde iş yapmaya çalışan bir girişimci işveren olarak, realist -kabul ediyorum bazen optimizme kayan- bir pencereden, 2023'ün trendlerini ve kendimce gördüğüm durumu çok sık duyacağınızı düşündüğüm 3 “buzzword” üzerinden yazacağım.

• Bridge Round — Köprü Yatırım Turu
• Impact Investing — Etki Yatırımı
• Umut

Tabi ki bunların en önemlisinin “umut” olduğunu düşünüyorum. Umarım ekosistemdeki tüm oyuncularla (yatırımcısı, girişimcisi, STK’sı…) hep birlikte “umudun” altını doldurabiliriz diyerek umutsuzluğunuzu veya yorgunluğunuzu kırmak için hızlıca devam edeyim;

Bridge Round (Köprü Yatırım Turu)

Sadece ulusal değil, uluslararası ölçekteki resesyon startupları ve yatırımları nasıl etkiler? diye çok konuşuluyor…

Benim sahada, doğrudan gördüklerim kısa ve net; Pazara girmiş, büyüme aşamasındaki ve hatta belki yatırım almış startupların işi -dürüst olmak gerekirse- biraz daha zor. 1–1.5 yıl önce, belki bir yatırım turu için finansal projeksiyon hazırlarken belirledikleri CAC maliyeti muhtemelen artacak, ürün satış döngüleri uzayacak. Hedefledikleri nakit akışıyla, yine hedefledikleri büyümeyi sağlayabilecekler mi, çok belirsiz… Ağımızdaki ve etrafımızdaki startuplar şu an en çok “satış kapatamadıklarından” yakınıyor, çetrefilli satış döngüleri olan startuplar 2023'ün getirdiği belirsizlikle müşteri adaylarının daha çekimser kaldığını belirtiyor. Bunları da burada açıklıkla konuşalım ki pazara girecek startuplar doğru beklentilerle hedeflerini revize edebilsinler. Agresif büyümelerin yavaşlayacağı açık ki katıldığım etkinliklerde VC’ler de startupların da daha temkinli gitmeleri gerektiğini söylüyor.

Burada bol bol “bridge round” duyacağımızı öngörüyorum. Nedeni basit, hedefleri yakalayamayan ama iyi startupların ayakta kalmak için nakit yakışını dengeleyecek yatırımlara ihtiyaç var. Büyüme de istenen düzeyde olmadığı için muhtemelen bunun burada bridge round ihtiyaç duyacaklar.

Ancak henüz pazara girmemiş, ArGe veya ürün geliştirme faaliyetlerinde olan startuplar için ise iyi bir dönem olabileceğini düşünüyorum. Çok fazla pazar olgunlaştırma için nakit yakmayıp, mevcut ürünlerinin geliştirmelerini tamamlayacakları bir dönem olacak. 2024 başında da tekrar büyümelerle pazara girişe hazır olanlar için büyük fırsatlar doğacağını düşünüyorum.

O yüzden, ürün geliştirme aşamasındaysanız Viveka’nın BiGG programı VBiGG ve ticarileşme öncesi aşamasındaysanız da Viveka BiGG+ programı olan NextPhase ile üzere size farklı fazlarda destek olmak için buradayız. NextPhase’e ek olarak, startuplar için büyük şirketlere erişim, PoC desteği ve ürün satışı sağlayan Wireup, Solarup, İVME, Deep-tech Enhancer gibi programların yeni dönemlerini ve yeni partner kurumlarla olan versiyonlarını da sizlere sahadan öğrendiklerimizle yenileyerek ulaştıracağız…

Özetle; Pazara giriş ve büyüme aşamasındaki startupların apazar olgunlaştırma harcamalarında daha “seçici” olmalarının, ürün geliştirme sürecindeki startupların da pazara giriş hedeflerini 2024 bütçelerinden yararlanacak şekilde planlamalarının sağlıklı olacağını düşünüyorum. Tabi ki bir sonraki “umut” yazımda detaylandıracağım “fırsatlar”ı bunun dışında tutuyorum, ona ayrıca değineceğim…

Impact Investing (Etki Yatırımı)

Sosyal girişimcilerin aldığı yatırımlara etki yatırımı denir.
Sosyal girişimler kar amacı gütmez.
Sosyal girişimlerle etki girişimleri aynı şeylerdir…

Böyle zincirleme “yanlış” tanımlar ve çok büyük yanılgılar içeren şehir efsanelerini düzeltmek için hızlıca konuya gireyim, tabiki literatürden, kendi gözlemlerimden, çalıştıklarımdan ve saha deneyimlerimden faydalanalarak...

Öncelikle sosyal girişimcilik ve etki yatırımları konusunda, daha kimseler konuşmazken 2014'de uluslararası bir programa katılmış biri olarak az biraz iddialı olma hakkını kendimde görüyorum ve yukarıda saydığım bu 3 şehir efsanesini düzeltmek istiyorum:

Sosyal girişimler ve etki girişimleri farklı şeylerdir. Pekala bir sosyal girişim etki girişimi olabilir, ancak her sosyal girişim etki girişimi olmadığı gibi her etki girişimi de “sosyal girişim” olarak tanımlanmamalı.

Sosyal girişimler elde ettikleri gelirin ve hatta karın çoğunu tekrar işe yatırıp “sürdürülebilir” olmaya çalışır, işi sürdürmek için kar amacı vardır ancak odağı ve önceliği “sosyal faydayı” sağlamak ve sürdürmektir.

Etki girişimcileri ise çözümleriyle sosyal veya çevresel bir fayda sağlarken bu kaynağı “ölçeklenebilir” olmak için daha agresif olarak “büyümeye” yatırırlar, işi büyütmek için -biraz agresif- kar amacı vardır.

Şöyle de özetleyebiliriz; Sosyal girişimler temelde sosyal fayda sağlamak için kurulurken, etki girişimlerinde ise bu temel motivasyondan önce inovasyonun, yenilikçi iş modellerinin ve/veya ArGe’ye dayalı bir çözüm ile “ölçeklenebilirlik” ve “satış” motivasyonunun gelmesi çok olasıdır.

Etki girişimi olmak için temel bir unsuru da buraya ekleyeyim ki o da unutulmasın: Etki girişiminin yarattığı sosyal veya çevresel etkinin, ortaya çıkardığı sosyal veya çevresel yıkımdan/zarardan daha fazla olmaması lazım. Tabii bunun için de doğru etki ölçümü yapılması önemli ki bunu da ayrı bir konu olarak işleyeceğiz.

Bu nedenle eğer bir sosyal girişimciyseniz işinizi etki yatırımcılarına sunarken, işinizin onların “yatırım tezi” ile uyumlu olup olmadığınızı mutlaka kontrol edin. Etki yatırımcıları da toplumsal, sosyal ve çevresel faydayı gözeterek çarpan etkisi bekliyor..

Etki yatırımları ve girişimleri için biz ne yaptık?

Biz de Viveka olarak 2022'de bu konuda Türkiye’deki ilk iklim krizi odaklı kurum-startup iş birliği ve hızlandırma programı olan East Mediterranean ClimAccelerator’ı gerçekleştirdik, hatta bunu uluslararası bir boyutta yürüttük. Birbirinden iyi ulusal ve uluslararası startupların katıldığı, danışman ve mentorların yer aldığı bu programı Sabancı Grubu şirketleri ve Akbank iş birliği ile başarıyla tamamladık. Bu program sırasında öğrendiğimiz çok başlık var ama temel 1–2 başlık daha önceki deneyimlerimizle de uyuştu;

İklim krizi konusu artık bir zaruriyet, bu alanda çalışan startuplar artık büyük şirketlerin daha fazla radarında.

İklim krizi üzerine çalışan startupların çoğu “etki yatırımı” için iyi birer deal-flow adayı, burada hem startuplar hem yatırımcılar için çok önemli bir fırsat var.

Zaruriyet ve fırsat kelimelerini neden bu kadar öne çıkardığımı da yakında açıklayacağım. Şimdilik burada kısa haliyle dursun, merak uyandırsın…

2023'de de hem Climaccelerator’ı tekrar yürüteceğiz, hem de etki girişimcileri için yeni kaynaklar ve programlarla geleceğiz. Şimdiden bunlar da tasarlandı ve partnerlerimizle yakında duyurulara başlayacağız…

Ve en önemlisi UMUT…

Belirsizlik ortamında girişimcilere verebileceğimiz en önemli şey umut… Bunun iyimser olmayan, gerçekçi ve tüm açıklığıyla sunulan bir umut olması önemli…

Bunu uzun uzun bir yazıya dökmüştüm ama yazı çok uzadığı için başka bir gün yayınlamak okuyucular için daha iyi olacak…

Ben umutlu olmak zorundayım, neden mi? Çoğunuzun bildiği zat-ı şahaneleri nedeniyle:) Hatta kendisinin gözünde o umudu görüyorum, onun için daha da iyisini başarmalıyım diyorum.

Aslında baya umutluyum da, neden mi? Belki her geçen gün azalmış gibi hissetsem de çevremde benimle aynı hisleri, düşünceleri paylaşan, etiklik, adalet ve özgürlük anlayışı aynı olan, dürüstlüğü ilk sıraya koyan, üzüntümü paylaşan, kızgınlığımı anlayan insanlar çok… Eşim, ailem, dostlarım ve tabi ki iş arkadaşlarım… Onlara geçen sene de selam vermiştim, yine anmadan geçmek istemedim. O insanların varlığıyla umut doluyorsunuz, o insanları çevrenizden eksik etmeyin ve inanın hiç az değiller…

Çevrenize bakın, “adalet”, “eşitlik”, “dürüstlük” ve “özgürlük” kavramlarını ilk sıraya koyan iyi insanlar olarak hiç az değiliz, yarını da biz inşa edeceğiz, etmeliyiz… O yüzyılda biz olacağız..

Zülfü Livaneli’nin bir şarkısıyla kapatayım;

Işık yener karanlığı
Bak çocukların gözlerine
Umudu kesme yurdundan

Kara kışın buzu bile
Sürmedi sonsuza kadar
Bahara döndü sonunda
Filiz sürdü kar altından
Umudu kesme yurdundan

Umutlu kalın…