Etki Yatırımı Startuplar ve Yatırımcılar İçin Ne Anlam İfade Eder?
Etki Yatırımı Nedir?
Etki yatırımı son zamanlarda popülaritesi hızla artan terimlerden biri. Global Impact Investing Network (GIIN) raporlarına göre küresel çapta milyonlarca dolarlık etki yatırımı yapılıyor, peki nedir bu etki yatırımı? Etki yatırımları, finansal getirinin yanı sıra olumlu, ölçülebilir sosyal ve çevresel etki yaratma niyetiyle yapılan yatırımlardır. Her geçen gün büyüyen etki yatırımı piyasası, sürdürülebilir tarım, yenilenebilir enerji, konut, sağlık hizmetleri, sürdürülebilir tekstil teknolojileri ve eğitim gibi temel hizmetlere erişilebilirlik gibi sektörlerde dünyanın en acil sorunlarının çözülmesi için sermaye sağlar. Örneğin, sürdürülebilir tarım uygulamaları toprak, su ve diğer doğal kaynakların etkin bir şekilde kullanılıp korunmasını amaçlar. Geleneksel tarım yöntemlerinin neden olabileceği aşırı sulama, erozyon, toprak tuzlanması gibi problemlerin önlenmesine ve azalmasına yardımcı olabilir. Çiftçiler aşırı sulamanın önüne su kaynaklarını efektif bir şekilde yönetebilmek adına damla sulama ve yağmur suyunun yeniden kullanımıyla geçebilir. Tarımda doğal gübre kullanımının desteklenip yaygınlaştırılması ise kimyasal gübre kullanımını azaltarak toprak verimliliğini arttırır. Bunun sonucunda korunan bitki örtüsü erozyonun önlenmesine yardımcı olur. Sürdürülebilir tarım çiftçilere gelir sağlarken aynı zamanda doğal kaynakların korunmasına da yardımcı olabilir. Sürdürülebilir tarım gibi yenilenebilir enerji yatırımları, fosil yakıt kullanımını azaltarak iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir rol oynayabilir.
Bu yatırımlara artan ilgi yatırımcılarının sadece finansal getiriye değil, aynı zamanda çevresel ve sosyal etkilere de önem vermesinden kaynaklanıyor. Geleneksel yatırım yaklaşımları sadece finansal getiriye odaklanırken etki yatırımları yatırım yapılan sektördeki sosyal ve çevresel sorunlara sunduğu çözümlerle daha kapsayıcı bir yaklaşım getirdiği söylenebilir. GIIN, etki yatırımlarının dört temel özelliğini açıklayarak etki yatırımında temel beklentileri oluşturmak için referans noktaları sunuyor. Bunlar: niyet, yatırım kararlarının tasarımında veri kullanımı, etki performansının ölçümü ve sektörün büyümesine katkıda bulunmak. Şimdi bu özelliklerin her birini örneklerle birlikte detaylı bir şekilde inceleyelim.
Etki Yatırımının Özellikleri Nelerdir?
Etki yatırımının en temel özelliği niyettir. Bu niyet, etki yatırımının diğer yatırım türlerinden farklılaşmasını sağlar. Niyet, yatırımın finansal getirilerinin yanı sıra olumlu sosyal ve çevresel etki yaratma amacının da açık bir şekilde belirtilmesi anlamına geliyor. Bir etki yatırımcısı elde etmek istediği etkiyi net bir şekilde anlamalı ve planlamalıdır. Örneğin, bir etki yatırımcısı, düşük maliyetli tıbbi cihazlar üreten bir şirkete yatırım yaparak veya bir hizmetin olmadığı bir bölgedeki bir kliniği finanse ederek gelişmekte olan bir ülkede sağlık hizmetine erişimi iyileştirmeyi amaçlayabilir. Sosyal ve çevresel sonuçları hedefleyerek etki yatırımcıları, acil küresel zorlukların üstesinden gelmeye ve finansal getiriler sağlarken olumlu bir sosyal ve çevresel etki yaratmaya yardımcı olabilirler.
Etki yatırımında bir diğer önemli özellik, yatırım kararlarının tasarımında veri kullanımıdır. Veriler, yatırım kararlarının alınmasına yardımcı olan önemli bir araçtır. Bu veriler, yatırımın sosyal ve çevresel etkilerinin izlenmesi ve raporlanması için de kullanılıyor. Örneğin, bir etki yatırımcısı, bir enerji projesi için yatırım yaparken, projenin enerji verimliliğini artırmak, sera gazı emisyonlarını azaltmak ve çevresel sürdürülebilirliği artırmak gibi hedefler belirleyebilir. Veriler ise bu hedeflerin izlenmesi ve raporlanması için aktif olarak takip ve analiz gerektiriyor.
Üçüncü önemli özellik, etki performansının yönetimi ve ölçümüdür. Etki yatırımı, belirli bir sosyal veya çevresel etki yaratmak için yapılan bir yatırım olduğundan, yatırımın gerçekleştirdiği etki elbette çok önemli. Etki yatırımcıları, yatırımın etkisini ölçmek için özel olarak tasarlanmış araçlar kullanarak, yatırımın etkisini yönetirler ve yatırımın sosyal ve çevresel etkisini sürekli olarak ölçerler. Bununla birlikte, etki yatırımlarının ölçülebilirliği ve standardizasyonu konuları hala bir tartışma konusu olmayı sürdürüyor çünkü aslına bakılırsa etki yatırımlarını standart bir tanımda toplamak zor. Yatırımcılar, yatırım yapılan sektörlerdeki sosyal ve çevresel etkileri nasıl ölçümleyeceklerini ve değerlendireceklerini bilmek istiyorlar. Burada ise devreye etki ölçütleri giriyor. Etki ölçütleri, yatırım yapılan sektördeki sosyal ve çevresel etkilerin ölçümleyerek, yatırımcılara sunduğu somut verilerle etki yatırımlarının değerlendirilmesine yardımcı olan ölçütler olarak tanımlanıyor. Örneğin, sürdürülebilir tarım yatırımları için etki ölçütleri arasında toprak sağlığı, biyoçeşitlilik, su yönetimi, çiftçi gelirleri, gıda güvenliği ve işçi hakları yer alabilir. Bunun gibi ölçütler, yatırımcıların yatırımlarının gerçekten olumlu bir sosyal ve çevresel etkiye sahip olup olmadığını anlamalarına yardımcı oluyor ve yatırımcıların karar vermelerinde yol gösteriyor. Bu nedenle, etki yatırımı piyasasında standart ölçütlerin geliştirilmesinin, yatırımcıların daha etkin bir şekilde yatırım yapmalarına yardımcı olacağını ve etki yatırımlarının daha geniş bir yatırımcı tabanına ulaşmasını sağlayacağını düşünüyorum.
Son özellik ise etki yatırımının sektörün büyümesine katkıda bulunuyor olması. Etki yatırımı, son yıllarda büyük bir ivme kazandı ve hala büyümeye devam ediyor. Büyümeye devam eden etki yatırım sektörü, ister istemez daha fazla yatırımcıyı ve daha fazla kaynağı harekete geçiriyor. Bu harekete geçiş aynı zamanda etki yatırımının toplumsal ve çevresel fayda yaratma potansiyelini artırıyor. Örneğin, sektörün daha fazla tanınması, etki yatırımı alanında daha fazla araştırma ve geliştirme yapılması, yatırımcıların etki yatırımı konusunda bilinçlendirilmesi gibi çalışmalar sektörün büyümesine katkıda bulunuyor.
Etki yatırımının örneklerini incelemek adına birkaç vakadan bahsetmek istiyorum. İlk olarak Acumen ve Everytable işbirliği, etki yatırımlarının sağlık ve beslenme konularına odaklanmasının etki yatırımlarının önemli bir örneği olarak görülebilir. Everytable, geleneksel fast-food restoranlarına alternatif sağlıklı ve sürdürülebilir yiyecekler sunan bir restoran zinciri. Düşük gelirli topluluklarda yer alan birçok kişi bu sağlıklı yiyeceklere erişemiyor dolayısıyla Everytable’in Acumen ile yaptığı işbirliği, özellikle COVID-19 pandemisi sırasında sağlıklı yiyeceklerin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamayı amaçlıyor. Acumen, Everytable’a yatırım yaparak, düşük gelirli bölgelerdeki müşterilere sağlıklı yiyecekler sunabilmesi için gerekli finansal desteği sağladı. Bu işbirliği, sağlıklı beslenmeye erişimi artırmak için etki yatırımlarının önemli bir aracı olarak gösterilebilir.
Bir diğer vaka ise Kodluyoruz. Kodluyoruz, teknoloji sektöründe çeşitliliği artırmayı ve gençlerin teknoloji becerilerini geliştirmeyi hedefleyen bir sosyal girişim. Kodluyoruz, farklı sosyoekonomik arka planlara sahip öğrencilere eğitim ve mentorluk sağlayarak onların gelecekte yazılım alanında bir kariyer planı çizmelerine olanak sağlıyor. Kodluyoruzda gözlemlediğimiz bu sosyal girişim modeli, teknoloji sektöründeki çeşitliliği arttırarak toplumsal fayda yaratmak için etki yatırımlarının örnek bir uygulaması olarak görülebilir.
DeveciTech’in yürüttüğü Enlil projesinde etki yatırımlarının çevresel ve sosyal sektörlerde pozitif değişimi harekete geçirebileceğinin bir başka örneğidir. Enlil projesi karbon salınımını azaltmak ve enerji verimliliğini arttırmak adına yenilikçi bir çözüm sunuyor. Proje, şehrin dinamiklerini kullanarak otoyolları yenilenebilir enerji kaynaklarına dönüştürmeyi amaçlayan akıllı bir rüzgar türbinidir. Bu rüzgar türbinleri (üstünde bir güneş paneli de bulunan) otoyollar, metrobüs hatları ve diğer ulaşım hatları ile birlikte yüksek binalara da yerleştirilip, araçların yarattığı rüzgarlar ve doğal rüzgarlar kullanarak enerji üretiyor. Deveci Tech’in Enlil projesi, sürdürülebilir enerji kaynaklarının kullanımını teşvik ederek çevreye ve topluma önemli katkılar sağlıyor.
BioLive Ar-Ge ise etki yatırımlarının biyoteknoloji sektöründe yenilikçi ve çevre dostu biyoteknoloji ürünleri geliştirmeye odaklanmış bir Ar-Ge firması. BioLive Ar-Ge, biyolojik olarak parçalanabilen plastikler, atık yönetimi ve yenilenebilir enerji kaynakları gibi alanlarda çalışmalar yürüterek, çevresel sürdürülebilirlik konusunda önemli bir rol oynuyor. BioLive Ar-Ge, sürdürülebilir tarım ve gıda üretimi alanlarında yaptığı çalışmalarla etki yatırımlarının çevresel ve sosyal açılardan önemli sonuçlar yaratabileceğini göstermektedir.
Sonuç olarak, etki yatırımı, finansal getirinin yanı sıra sosyal ve çevresel etkileri de hesaba katan bir yatırım yaklaşımıdır. Etki yatırımı, özellikle sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk konularının giderek daha önemli hale geldiği günümüzde, enerji, gıda, tarım, sağlık, eğitim gibi birçok sektörde önemli bir rol oynamaktadır. Bu yaklaşım, sadece yatırımcılara değil, aynı zamanda çevre ve toplum için de faydalı olabilir. Bu nedenle, etki yatırımı, gelecekte daha da yaygınlaşarak çeşitli sektörlerde sosyal ve çevresel sorunların çözümüne katkıda bulunmaya devam edecektir.
Melisa Uzulu
