Kültür Sanat Girişimciliği
Kültür sanat girişimciliği ve bu alanda yapılan üretimler dönem dönem popülerlik kazansa da bu alanda geliştirilen politikalar, yaratım sürecini içeren dönemin konjonktürü ve elbette ekonomik koşullar Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin sanat dünyasını etkiliyor. Sanat tüketimini azaltan topluluklarda yeterli desteği/alkışı bulamayan kültür ve sanat girişimleri ise biraz seyircisine biraz da zamana şikayet ederek direnmek ya da pes etmek zorunda.
Bu yazıda kötü olanı daha da açmayacağız. Amacımız bu alandaki zorlukları anlamaya ve fırsatları görmeye çalışmak olacak.
Türkiye’de sanata olan ilgi ekonomik düzey ile oldukça ilişkilidir. Ekonomik aktivite ile sanat arasındaki bu ilişki insanların sanat ihtiyacı duyması ya da ilgisiz kalması ile sonuçlanmakta ve ne yazık ki son yıllardaki ekonomik koşullar sanat ile aramızdaki bağları daha da zedelemektedir.
Önce güzel haberle başlayalım
İyi haberden başlayalım bu yazıda ana gündeme alacağımız Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu, 2004 yılında çıkarılarak kültür ve sanat alanındaki yatırım ve girişimleri desteklemek amacıyla oluşturulmuş. Kanunu* biraz yakından incelersek;
Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanununun amacı:
“bireyin ve toplumun kültürel gereksinimlerinin karşılanmasını; kültür varlıkları ile somut olmayan kültürel mirasın korunmasını ve sürdürülebilir kültürün birer öğesi haline getirilmesini; kültürel iletişim ve etkileşim ortamının etkinleştirilmesini; sanatsal ve kültürel değerlerin üretilmesi, toplumun bu değerlere ulaşım olanaklarının yaratılması ve geliştirilmesini; ülkemizin kültür varlıklarının yaşatılması ve ülke ekonomisine katkı yaratan bir unsur olarak değerlendirilmesi, kullanılması ile kültür merkezlerinin yapımı ve işletilmesine yönelik kültür yatırımı ve kültür girişimlerinin teşvik edilmesini sağlamaktır.”
Tanımlar dahilinde
e) Kültür yatırımı: Bu Kanunun amacı doğrultusunda, kültür merkezleri ile her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetlerin üretildiği, sergilendiği, eğitim ve öğretimi ile bunlarla ilgili bilimsel çalışmaların yapıldığı alan, yapı ve mekânların yapımına, teknolojik alt yapıların kurulmasına veya donatılmasına yönelik yatırım faaliyetlerini,
f) Kültür girişimi: Bu Kanunun amacı doğrultusunda, kültür merkezlerinin işletilmesi veya her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetlerin üretilmesi, sergilenmesi, eğitim ve öğretimi ile bunlara ilişkin bilimsel çalışmaların yapılması faaliyetleri ile bu faaliyetlerin yapıldığı alan, yapı veya mekânların işletilmesini,
ifade ediyor.
Tanımlar ve amaç oldukça yeterli bir biçimde ifade edilmiş. Peki bu kanun ile ne gibi teşvikler veriliyor.
- Taşınmaz mal tahsisi
- Gelir vergisi stopaj indirimi
- Sigorta primi işveren paylarında indirim
- Su bedeli indirimi ve enerji desteği
- Yabancı uzman personel ve sanatçı çalıştırabilme
- Hafta sonu ve resmi tatillerde faaliyette bulunabilme
Yukarıda bahsi geçen maddeler için detaylı bilgiyi mevzuat.gov.tr adresinden edinebilirsiniz.
Teşviklere detaylı bakarsanız kanunla amaçlanan odak alanın faaliyette olan ve bu kapasiteyi sunabilecek kişi ve kurumlara açık olduğunu görebilirsiniz. Öyle ki bu kanunun çıkarıldığı 2004 yılından bu yana sadece 5 kültür yatırımının ve toplamda 46 kültür girişiminin tescillendiğini göreceksiniz**.
Şimdi gelelim kötü habere
Kanun her ne kadar kültür ve sanat alanındaki faaliyetleri destekliyor olsa da ülkemiz koşullarında bir sanat merkezinin oluşturulması ve bu alana sermaye akımı oldukça yetersiz. 2004 yılından bu yana sadece 51 tesisin desteklenmesi ve bu tesislerin belli illere dağılımı oldukça anlaşılır olsa da potansiyelin çok altında bir tablo ile karşı karşıyayız.
Kültür Girişimi Belgesi alanları biraz açmalıyız diye düşünüyorum. Dağılım ile başlayalım:
Görselde görüldüğü gibi kültür girişimleri İstanbul’da yoğunlaşmış ve toplam girişim belgesi verilen tesisler içinde İstanbul’da yer alanlar toplamın %52.2’lik bir kısmını oluşturuyor. Bu listede beni şaşırtan İzmir’den sadece 1 girişimin destek kapsamında belgelendirilmesi oldu. Aslında listenin bütünü şaşırtıcı olsa da İzmir’den uygun girişimlerin çıkamamış olması üzücü.
Kültür ve sanat alanında geliştirilen politika ve sonrasında çıkarılan bu kanunun işlemiyor oluşu, daha doğrusu çok dar alanda ve sınırlı bölgeyi kapsıyor oluşu, kültür sanat girişimlerinin başlangıç aşamasında ihtiyaçları olan sermayeye uzak olmalarından kaynaklanıyor. Halihazırda kurulu ve devam eden girişimlerin desteklenmesi elbette kıymetli ancak bu kanun ile sadece ayakta kalabilen kurumlara destek bulmak mümkün. Ülkemizdeki kültür sanat girişimlerini destekleyebilmek için bu kanunu revize edebilir ve ilk adımlarını atma hevesi olan atölye, galeri, sergi ve sahneleri destekleyebilir, sanat üretimi için başlangıçta elenen kişi ve kurumlara can suyu olabiliriz.
Kültür sanat alanından bir endüstri oluşturmak için henüz zamana ihtiyaç duyduğumuzu, şu an için el yordamıyla adımlar attığımızı düşünüyorum. Bu aşamayı atlatmak için 81 ilin sadece 15’inde kültür girişimci tescil etmekten çok daha fazlasını yapmamız gerekiyor.
Bu alandaki girişimlerden haber verdiğimiz günlere dek sanatla kalın.
*https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5225.pdf
**https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-109025/5225-sayili-kanun-kapsaminda-yurutulen-belgelendirme-faaliyetleri.html
