Nash Dengesi için “Nudge”
Ölümünden üç yıl önce Bilgi Üniversitesi’nde de bir konuşması olan John Nash’in hayat hikayesinin anlatıldığı Akıl Oyunları (A Beautiful Mind 2002) filmini çoğumuz biliriz. Filmde John Nash’in ekonomi Nobel ödülünü kazanmasına sebep olacak “Mahkum Dilemması” denkleminin ortaya çıkışına dair -sarışın kızla kimin dans edeceği kararın konuşulduğu- bir sahne vardır. Burada da açıkça görürüz ki John Nash, Adam Smith’in teoremine akılcı bir şekilde karşı durmuştur.
Mahkumun dilemması kısaca şu şekildedir:
Bir banka soygununda iki kişi gözaltına alınır. Polisin elinde yeterli kanıt yoktur. Zanlıları ayrı ayrı sorguya çekerek onlara bir teklif yapar. Eğer zanlı suçlu olduklarını itiraf eder ve diğer zanlı inkar ederse itiraf eden serbest kalırken inkar eden 10 yıla mahkum edilecektir. Eğer ikisi de inkar ederse ikisi de 1 yıla mahkum olacaklardır. İkisinin de itirafı durumunda ise 5 yıl mahkumiyet verilecektir.
Bu durumda her ikisi için de en iyi sonuç inkar durumunda ortaya çıkacaktır.
Adam Smith’in teorisine göre; bir grup için en iyi fayda grubun her bireyinin kendisi için iyi olanı düşünmesiyle sağlanır. Ancak John Nash tutuklunun dilemmasında en iyi sonucun ancak grubun çıkarı düşünülerek elde edildiğini ispatlamıştır.
Öyle görünüyor ki Nash Dengesini bulmadan önce hepimizin aynı oyunda olduğumuzu fark edip oyunun kurallarını doğru anlamamız gerekiyor. Bu farkındalığı oluşturmak için de davranışsal iktisata önemli katkısı olan ekonomi alanında Nobel ödülü sahibi Richard Thaler’in “Dürtme” teorisini kullanabiliriz.
Bu konuda yazılmış şu yazıyı beğeninize sunarım:
