Türkiye’de Dijital Bankacılık ve Servis Bankacılığının Geleceği

29 Aralık 2021 tarihinde “Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik” yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu yönetmelik temel olarak iki konu üzerine odaklandı. Birincisi, 1 Milyar TL ödenmiş sermaye ile şubesiz “Dijital Banka” açılabilmesi, ikincisi ise bankacılık lisansı olmayan kuruluşların bankaların sunacağı servisler ile finans hizmeti sunmasının önünün açılması. Yönetmelikte de yer alan ve bu yazıyı okuyanların basit bir şekilde anlaması için öncelikle terimleri açık olarak belirtelim;

Dijital Banka: En az 1 milyar TL ödenmiş sermaye ile kurulmuş bankacılık faaliyeti yürüten şubesiz banka. Örnek; Hayat Katılım Bankası A.Ş.

Servis Bankası: API’lar aracılığı ile servis modeli bankacılığı hizmetlerini sunan banka. Örnek; Aktif Yatırım Bankası A.Ş. (https://apilion.io/)

Arayüz sağlayıcı: Mobil uygulaması ya da internet tarayıcısı temelli arayüzü üzerinden, servis bankasının sunduğu bankacılık hizmetlerine bankanın açık bankacılık servisleri yoluyla ulaşarak, müşterilerinin bankacılık işlemlerini gerçekleştirmesine imkân sağlayan sermaye şirketi şeklinde kurulmuş işletmeler.

Dijital Banka Ne Yapar?

Hayat Katılım Bankası A.Ş., BDDK’dan lisansını alarak ilk dijital banka olmak için kolları sıvadı. Hayat Katılım gibi dijital bankalar şube açmadan sadece çevrimiçi kanallar üzerinden hizmet verebileceklerdir. Dijital bankaların kredi müşterileri, yalnızca finansal tüketicilerden ve KOBİ‘lerden oluşabilir. Daha fazlası için en az 2.5 milyar TL sermaye ile BDDK’ya başvurarak faaliyet alanını genişletebilmektedirler. Dijital bankalar ATM kurabilecekler veya bir başka bankanın ATM hizmetini kendi müşterileri için kullandırabilecekler. Dijital bankalar kiralık kasa bulunduramazlar. Şubeleri yoktur ancak müşteri şikâyetleri için fiziksel büro açabilirler.

Servis Bankacılığı Nedir?

Aktif Yatırım Bankası A.Ş tarafından kurulan Apillion tam olarak bir servis bankası hizmeti sunmaktadır. Apillion’a ait bankacılık hizmetleri sunan API’ler, arayüz sağlayıcı işletmelerin kullanımına açılmaktadır. Arayüz sağlayıcılar bu API’leri kullanılarak müşterilerine ödeme, tahsis, para transferi ve yatırım gibi hizmetler sunabilmektedir. Yönetmeliğe göre, servis bankası yalnızca yurt içinde yerleşik arayüz sağlayıcılara ve yalnızca kendi faaliyet izinleri çerçevesinde servis modeli bankacılığı hizmeti verebilecektir. Bankalar arayüz sağlayıcı olamazlar. Müşteriye bankacılık hizmetlerinin sunulup sunulmamasına servis bankası karar verecek ve müşteriye sunulacak bankacılık hizmetleri servis bankasının bilançosu üzerinden gerçekleştirilecektir. Servis bankası, hizmet verdiği tüm arayüz sağlayıcılarının listesi ve hangi bankacılık hizmetlerini kullandığını gösterecek şekilde, verdiği hizmet kapsamında bilgi vermekle ve arayüz sağlayıcılar ile imzaladığı her hizmet sözleşmesini BDDK’ya göndermekle yükümlüdür. Arayüz sağlayıcı, servis bankasından hizmet almasının yanında, servis bankasına hizmet sunan bir destek hizmeti kuruluşu niteliğindedir. Arayüz sağlayıcısı olarak bir servis bankasına destek hizmeti verilebilmesi, BDDK’nın iznine tabidir. Arayüz sağlayıcının müşterisinin servis modeli bankacılığı hizmetlerinden faydalanabilmesi için hem arayüz sağlayıcı, hem de servis bankası ile sözleşme imzalaması şartı getirilmektedir. Arayüz sağlayıcının internet sitesinin ana sayfasında görünecek şekilde hizmet alınan servis bankasının logosu ve ismine yer verilmesi gerekmektedir.

Gelecekte Bizleri Neler Bekliyor?

Türkiye’de yeni hayatımıza girmesine rağmen, dünya Neobank diye ifade edilen şubesiz dijital banka terimine uzun süredir aşina. Dünyada çok başarılı Neobank örnekleri mevcut. Chime, Nubank, Tinkoff, Revoult, Sofi bunlardan en bilinilirleri. A.T. Kearney araştırmasına göre, 2023 yılına kadar Avrupa’da 85 milyon Neobank kullanıcısı olacağı tahmin ediliyor. Bir örnek de Amerika Birleşik Devletleri’nden vermek gerekirse 2014 rakamlarına göre %20 artışla, 2019’da internet bankacılığı kullanan 160 milyondan fazla kişi var. Global olarak baktığımızda Şekil-1 de görüldüğü üzere 2021’den 2024’e kadar dünya çapında aktif çevrimiçi bankacılık kullanıcılarının sayılarının arttığı görülmektedir.2024 yılında 2.5 milyar çevrimiçi bankacılık kullanıcısı olması beklenmektedir. Bu rakamlarla anlaşılıyor ki şubede gerçekleşen işlemlerinin yerini artık çevrimiçi yapılan işlemler almaktadır.

Şekil -1. Dünya çapında aktif çevrimiçi bankacılık kullanıcılarının sayısı

Türkiye’de Enpara ve Senin Bankan gibi uygulamaları şubesiz dijital bankaların resmi olmayan öncüsü olarak görebiliriz. Ancak resmi olarak açılması beklenen ilk dijital banka Hayat Katılım Bankası olacak. Muhtemelen bunları yerli ve yabancı birçok banka da takip edecek. Dijital banka kurmanın hem avantajları hem de dezavantajları var. Bunlara kısaca değinmek gerekirse;

Avantajlar;

• Şube ve personel giderlerinin olmaması
• Son kullanıcıya daha hızlı ulaşabilme
• Giderlerinin düşüklüğü sebebiyle müşterilerine daha düşük faiz oranları sunabilme

Dezavantajlar;

• Güven sorunu
• Geleneksel bankacılıktan gelen şube ile işlem yapma isteği
• Türkiye’de hali hazırda devam eden bankacılığın dijital yetkinliklerinin çok gelişmiş olması

Avantajları konusunda değil ama dezavantajları konusunda bazı öngörülerim olacak. İnsanlar bir dijital bankaya mevduat yatırma konusunda ilk başta biraz şüpheli yaklaşacaktırlar. Yıllardır süregelen geleneksel bankacılıktaki şube ile işlem yapan özellikle 55 yaş üstü bireylerin dijital dünyaya çekilmesi zaman alacaktır. Hatırlarsanız internet üzerinden alışverişin ilk yıllarında insanlar çekimser davranıyordu. Acaba sipariş versem gelmezse ne yaparım diye. Güven problemi aşıldıkça çevrimiçi alışveriş arttı. Bugün Türkiye, mobil cihazdan yapılan çevrimiçi alışverişlerde dünyada üçüncü sırada yer alıyor. Bu istatistikte tabi ki genç nüfusun çoğunluğu oluşturması ve %95 üzerinde mobil telefona sahip vatandaşlarımızın olmasından kaynaklanıyor.

Dijital bankaları güven probleminden daha fazla uğraştıracak bir başka konu ise mevcut bankaların ileri düzey dijital yetkinlikleri. Bugün Garanti Bankası, İş Bankası, Yapı Kredi, Akbank gibi büyük bankaları dijital yetkinlikleri o kadar gelişmiş ki Avrupa’daki bir NeoBank kadar hizmet çeşitliliği sunabilmektedir. Ve bu hizmeti internet ve mobil şube üzerinden verebiliyorlar. Türkiye’de yeni açılacak dijital bankaların rakipleri gerçekten çok büyük. Ancak bir müşteri portföyüne sahip Trendyol, Hepsi Burada, Gitti Gidiyor ve Amazon gibi pazar yeri şirketler dijital banka olmak isterlerse o zaman işin rengi değişir. Zaten ellerinde bulundurdukları müşterilere daha avantajlı mevduat, kredi fırsatları sunarlarsa pazarda çok rahatlıkla kendilerine yer bulabilirler. Bu kurumların dijital banka açmalarına gerek olmadan da bankalardan sağlayacakları servis bankacılığı API’leri ile de avantajlarını koruyabilirler.