Ödeme Hizmetlerinin Yeni Üyesi — Dijital Cüzdan
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası(“TCMB”) tarafından bir süredir hazırlıklarına devam edilen ve sektörden görüş toplanan Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) ve Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri İle Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının Ödeme Hizmetleri Alanındaki Veri Paylaşım Servislerine İlişkin Tebliğ’de (“Tebliğ”) Bugün (07.10.2023) Tarihli Resmi Gazete’de Yayımlanan;
1. Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Düzenleme”)
2. Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının Ödeme Hizmetleri Alanındaki Veri Paylaşım Servislerine İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ
ile düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Bu yazımızda yalnızca TCMB’nin uzun süredir gündeminde olan Yönetmelik’te dijital cüzdan hizmetine ilişkin gerçekleştirilen düzenlemeleri inceleyeceğimizi paylaşmak isteriz.
TCMB’nin Dijital Cüzdan Hizmetine İlişkin Önceki Değerlendirme ve Düzenlemeleri
TCMB tarafında 01.12.2021 tarihinde yürürlüğe giren Yönetmelik’in taslak metninde yer verilmişse de Yönetmelik’in yürürlüğe giren ilk halinde yer bulmamıştır. Buna karşın mevzuatta dijital cüzdana ilişkin bir düzenleme bulunmazken TCMB, 30.04.2023 tarihli Ödeme Hizmetlerinde Veri Paylaşım Servislerine İlişkin Rehber’de (“Rehber”) “Senaryo 5” olarak dijital cüzdan uygulamasını ele almış ve ödeme emri başlatma hizmeti olarak değerlendirmiştir.
TCMB, dijital cüzdanı müşterinin ödeme hesabına veya ödeme aracına ilişkin bilgilerin saklandığı ve bunlara ilişkin bilgilerin kullanılarak ödeme işlemi gerçekleştirilmesine imkan sağlanan bir ödeme aracı olarak ele almıştır.
Tüm ödeme aracı saklama uygulamaları ödeme aracı ihracı ve ödeme hizmeti sunulması kapsamında mı değerlendirilmektedir?
Hayır, TCMB Düzenlemede, Rehbere paralel olarak;
- sadece hizmeti sunan ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdindeki ödeme hesabı ve bu ödeme hizmeti sağlayıcısı tarafından çıkarılan ödeme aracının tanımlanabildiği ve saklanabildiği uygulamalar,
- İşyeri dikeyinde teknik destek hizmeti modeli uygulamları*
ödeme hizmeti kapsamı dışında tutmuştur.
Hatırlanacağı üzere Rehberde de dijital cüzdanın bir e-ticaret sitesi dikeyinde (kapalı devre) kullanılması ile dijital cüzdan hizmeti sunan şirketin tüm anlaşmalı işyerlerinde (açık havuz, Örn: Masterpass) kullanılabilmesi arasında fark olduğu belirtilmişti.
TCMB Düzenelemede;
- Hassas müşteri verilerini mevzuatın izin verdiği sınırlar çerçevesinde işyeriveya ödeme hizmeti sağlayıcısı adına saklanması,
- müşteri ile hiçbir şekilde hukuki bir işleme doğrudan taraf olunmaması,
- müşteri nezdinde ödeme işleminin saklamayı yapan tüzel kişi aracılığıyla gerçekleştiği izlenimi yaratılmaması,
- ödeme işleminin hiçbir anında saklamayı yapan tüzel kişinin ödeme işlemine konu fonun sahibi olmaması,
- yürütülen faaliyete ilişkin hak ve yükümlülüklerin açık bir şekilde taraflar arasında yapılan sözleşmede belirlenmesi
kriterlerinin tamamını karşılayan uygulamaları dijital cüzdan hizmetinin istisnası olarak kabul etmiştir.(Örn. Craftgate tarafından işyeri dikeyinde sunulan kart saklama hizmeti)
TCMB, Düzenleme ile dijital cüzdanı bir ödeme aracı olarak tanımlamış, yukarıda paylaştığımız istisna halleri dışında kalan uygulamaların ancak ödeme hizmeti sağlayıcısı tarafından sunulabileceğini düzenlemiştir.
Her ödeme hizmet sağlayıcısı dijital cüzdan hizmeti sunabilecek mi?
Hayır, Düzenleme ile Yönetmelik’e eklenen dijital cüzdan tanımına giren uygulamalar için ödeme hizmeti sağlayıcıların faaliyet izni kapsamında asgari olarak ödeme aracı ihracı yetkisi de olmalıdır.
Dijital cüzdanın işyerlerinde gerçekleştirilecek ödeme işleminde dijital cüzdana tanımlanmış olan başka bir ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdindeki ödeme hesabı veya başka bir ödeme hizmeti sağlayıcısının ihraç ettiği ödeme aracı doğrudan kullanılacak şekilde geçerli olması durumu ödeme emri başlat hizmeti olarak değerlendirilmiş ve ödeme hizmet sağlayıcının bu kapsamda faaliyet izni bulunması gerektiği düzenlenmiştir.
Dijital cüzdanın, işyerlerinde ödeme aracı olarak kullanılması ve bu tür işlemlerde ödeme işlemine ilişkin fonun dijital cüzdan hizmeti sunan kuruluş üzerinden aktarılması durumunda, ödeme hizmeti sağlayıcısının elektronik para ihraç etmek için yetkilendirilmiş olması gerektiği belirtilmiştir.
Yürürlük Tarihi
Dijital Cüzdan’a ilişkin düzenlemelerin yürürülük tarihi 07.10.2023 olarak belirlenmiştir.
Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce bu hizmetleri sunan kişilerin 07.10.2024 tarihine kadar TCMB’ye başvurarak gerekli faaliyet izinlerini alması gerekmektedir.
Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce dijital cüzdan hizmetini sunan ÖHSler ise 07.10.2024 tarihine kadar uyum sağlamak zorundadır.
Değerlendirmeler
TCMB’nin bu değerlendirmesinin, yakın zamanda Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan Avrupa Birliği ülkelerinde ödemeler alanında yeknasaklık sağlaması beklenen PSR (Payment System Regulation) metninde hali hazırda mevcut olan ödeme aracının jetonlaştırılarak kullanılmasının bir teknik destek hizmeti olarak değerlendirileceği ve ödeme aracı olarak değerlendirilemeyeceği genel görüşünden ayrıştığı ve bu uygulamanın geniş bir işyeri ağında kullanılması durumunun ödeme hizmeti istinası olma durumundan çıktığı görüşünün TCMB nezdinde hakim olduğu anlaşılmaktadır.
Başta işyeri dikeyinde olma kriteri olmak üzere Merkez Bankası tarafından aranan kriterleri karşılayan uygulamalara ilişkin değerlendirmenin Avrupa Komisyonu’nun bakış açısıyla paralellik gösterdiğini ve prepaid dijital cüzdana ilişkin Avrupa Komisyonu ile benzer değerlendirmelerin olduğunu not etmek mümkün.
Dijital Cüzdan Hizmeti kapsamına giren uygulama sahibi ulusal ve uluslararası şirketlerin çalışma modellerini değiştirmekten yana mı yoksa faaliyet izni almaktan yana mı tercihlerini kullanacaklarını hep birlikte gözlemleyeceğiz. Üçüncü bir seçenek olsa da ticari bakımdan tercih edilme durumu olmadığı görüşüyle değerlendirme kapsamına almadık.
