Avrupa Komisyonu’nun Apple Pay Kararı ve Rekabet Kurumunun Apple Soruşturmasının MobilPOS/TaptoPay/SoftPOS’a Etkisi
Avrupa Komisyonu (“AK”), 11.07.2024 tarihinde, Apple’ın nihai taahhütlerinin, Apple’ın üçüncü taraf mobil cüzdan geliştiricilerinin Avrupa Ekonomik Bölgesi (“AEB”) iOS kullanıcıları için mağazalarda NFC ödemelerine erişimini kısıtlamasına ilişkin rekabet endişelerini gidereceği sonucuna vardığını duyurdu[1].
Hatırlanacağı üzere 2020 yılında, Apple’ın rakiplerine mağazalarda iPhonelarla temassız ödeme yapmak için kullanılan standart bir teknolojiye (“Yakın Alan İletişimi”, “NFC”, “taptophone”, “taptopay”) erişim izni vermeyi reddetmesi nedeniyle rekabet düzenlemelerinin ihlal edildiği endişesi ile Apple hakkında Avrupa Komisyonu tarafından soruşturma başlatmıştı.
Apple’ın, IOS üzerindeki NFC girişini rakip mobil cüzdan geliştiricilerine sağlamayı reddetmesi ve bu erişimi sadece Apple Pay’e saklaması, hakim durumunu kötüye kullanması olarak değerlendirilmiş, bu durumun Apple Pay’in rakiplerini pazarın dışında bıraktığı ve iPhone mobil cüzdan kullanıcıları için daha az yenilik ve seçeneğe yol açtığı yönünde Avrupa Komisyonu tarafından ön görüş bildirilmişti.
Apple, Avrupa Komisyonu’na, Dijital Marketler Yasası’nın yürürlüğe girmesinin de etkisi olduğu belirtilen, başta; (i) Host Card Emulation (“HCE”) ödeme uygulamalarıyla, eğer mümkünse, satıcı telefonları veya terminal olarak kullanılan cihazlar (“SoftPOS”) gibi diğer sektör onaylı terminallerde ödeme başlatma imkanının genişletileceği, (ii) HCE geliştiricilerinin, HCE ödeme işlevini diğer NFC işlevleri veya kullanım durumları ile birleştirmelerinin engellenmeyeceği, (iii) geliştiricilerin NFC girişine erişmek için Ödeme Hizmeti Sağlayıcısı (“ÖHS”/“PSP”) olarak bir lisansa veya bir ÖHS ile bağlayıcı bir anlaşmaya sahip olma gerekliliğini kaldırılacağı, eğer mümkünse, satıcı telefonları veya terminal olarak kullanılan cihazlar gibi diğer sektör onaylı terminallerde ödeme başlatma imkanının genişletileceği gibi bir dizi taahhütte bulunmuştur.
Apple tarafından sunulan 10 yıl süreyle geçerli olacak taahhütler Avrupa Ekonomik Bölgesi’nde geçerli olacaktır.
Bilindiği üzere 06.06.2024 tarihinde Rekabet Kurumu (“Kurum”) tarafından yapılan açıklamada (“Açıklama”), Apple’ın ödemelere ilişkin uygulamalarına ilişkin soruşturma açılmasına karar verildiği kamuoyu ile paylaşılmıştır.[2]
Bu yazımızda, AK ve Kurum’un soruşturmalarının teknik hizmet sağlayıcılar (“TSP”) ve ÖHSlerin iş modellerine olası etkilerini ele alacağız. Yazımızda yer verdiğimiz SofPOS/MobilPOS tanımının, akıllı telefonlarla sınırlı olarak kullanıldığını not etmek isteriz.
1. Apple’ın Avrupa Komisyonu tarafından 10 yıl süreyle kabul edilen taahhütleri neler?
Avrupa Komisyon’u tarafından yapılan açıklamada Apple’ın, rekabet endişelerini gidermek için Apple’ın;
- HCE ödeme uygulamalarıyla, eğer mümkünse, satıcı telefonları veya terminal olarak kullanılan cihazlar gibi diğer sektör onaylı terminallerde ödeme başlatma imkanını genişletileceği,
- HCE geliştiricilerinin, HCE ödeme işlevini diğer NFC işlevleri veya kullanım durumları ile birleştirmelerinin engellenmeyeceği,
- Geliştiricilerin NFC girişine erişmek için ÖHS olarak bir lisansa veya bir ÖHS ile bağlayıcı bir anlaşmaya sahip olma gerekliliğinin kaldırılacağı,
- Geliştiricilerin üçüncü taraf mobil cüzdan sağlayıcıları için ödeme uygulamalarını önceden oluşturmaları için NFC erişimine izin verileceği,
- HCE mimarisinin, Apple Pay tarafından kullanılan gelişen endüstri standartlarına uyacak şekilde güncelleneceğini ve belirli koşullar altında Apple Pay tarafından artık uygulanmasalar bile standartların güncellemeye devam edileceği,
- Geliştiricilerin, kullanıcılardan varsayılan ödeme uygulamalarını kolayca ayarlamalarını isteyebilmelerini sağlayacağını ve kullanıcıların varsayılan NFC ayarları sayfasına yönlendirilerek yalnızca birkaç tıklama ile varsayılan ayarların yapılmasının sağlanacağı,
- HCE ödeme uygulamaları geliştiricileri ile aynı endüstri standardı spesifikasyonlarına uyulacağını ve bir denetim bağlamında elde edilen gizli bilgilerin korunacağı
yönündeki taahhütlerin Avrupa Komisyonu tarafından kabul edildiği belirtilmiştir.[1]
2. Rekabet Kurumu’nun Apple Soruşturmasının Kapsamı
Kurum tarafından yapılan Açıklama’da, bünyesinde hâlihazırda yürütülmekte olan Mobil Ekosistemler Sektör İncelemesi sürecinde yapılan incelemeler neticesinde elde edilen App Store’da alternatif ödeme sistemlerini kullandırılmaması ve mobil uygulama geliştiricilere yönlendirme karşıtı hükümler uygulanması tespitleri nedeniyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 6. maddesini ihlal edip etmediğinin tespitine yönelik olarak soruşturma açılmasına karar verildiği paylaşılmıştır.
Kurum, 09.12.2021 yılında yayımlamış olduğu Ödeme Hizmetlerindeki Finansal Teknolojilere Yönelik İnceleme Raporu’nda (“Rapor”) Avrupa Komisyonu tarafından açılan soruşturmasını ele aldığı ve Apple’ın ödeme ekosistemlerinin üçüncü taraf hizmet sağlayıcılara açılmasının daha sağlıklı işleyen bir yapı olarak kabul ettiği görülmektedir.
Açıklama’da ise Kurul tarafından Apple’ın;
- Uygulama geliştiricilerin, uygulama içinde kullanıcılarını uygulama geliştiricinin internet sitesi gibi uygulama dışındaki ödeme kanalları hakkında bilgilendirmesinin engellenmesi
- Uygulama dışı alternatif ödeme kanallarına yönlendiren bağlantılara uygulama içinde yer verilmesinin engellenmesi
- Uygulama içindeki satın alımlarda Apple’ın kendi ödeme sisteminin zorunlu tutulması
eylemlerinin inceleme altına alınacağı ve bu eylemler nedeniyle;
- Tüketicilerin daha iyi seçeneklere (daha düşük fiyata) erişme imkânlarının kısıtlanıp kısıtlanmadığının,
- Apple’ın kendi ödeme sistemini zorunlu tutarak uygulama geliştiricilerin seçim özgürlüğünü ortadan kaldırıp kaldırmadığının ve diğer ödeme sistemlerinin Apple ekosistemine girişini engelleyip engellemediğinin,
- Apple’ın kendi ödeme sistemini zorunlu tutarak uygulama geliştiricilerin seçim özgürlüğünü ortadan kaldırıp kaldırmadığı ve diğer ödeme sistemlerinin Apple ekosistemine girişinin engellenip engellenmediğinin
incelenmesine karar verilmiştir.
Kurum’un başlattığı soruşturmanın kapsamında AK’nın soruşturmasında olduğu gibi doğrudan NFC’nin ödemeler için kullandırtılmamasına spesifik olarak yer verilmese de bu durumun Kurum’un radarında olduğu 2021 Aralık tarihli Raporundan anlaşılmakta olup ilerleyen dönemde Apple’ın AK’ya taahhütlerinden yola çıkılarak soruşturma kapsamında ele alınabileceği ve benzer bir sonuç çıkabileceği görüşündeyiz.
3. Apple’ın NFC Özelliğine Üçüncü Taraflar için Erişim Verilmesinin Ödemeler Ekosistemine Etkisi
Hepimizin yakından tanıklık ettiği üzere son yıllarda akıllı telefonların ve cihazların hayatlarımızda yeri önemli ölçüde arttı. Bu artış, ödemeler ekosistemine de yansımış ve tüketiciler tarafından akıllı telefonlarla ödeme yapma ve işletmeler tarafından yine akıllı telefonlarla ödeme alma yöntemlerini de beraberinde getirmiştir.
Fakat Apple cihazlar üzerinden ödeme alma ve ödeme yapma hizmetlerinin Apple’ın tekelinde olması ve Apple’ın kullanıcı kitlesinin azımsanmayacak sayıda olmasının sektörün gelişimine olumsuz etki ettiği söylenebilecektir.
Avrupa Komisyonu soruşturması sonucunda Apple tarafından NFC ve HCE’nin üçüncü taraf hizmet sağlayıcıları tarafından erişim sağlanacak olmasının, ödemelerin Apple Pay’e bağlı olmadan tüketicinin dilediği sağlayıcı üzerinden ödeme alma ve yapma işlemlerini gerçekleştirmesine imkan tanıyacağı söylenebilecektir.
Bu gelişmenin etkilerinin, yalnızca tüketiciler ve işletmeler veya bunlara hizmet veren ödeme hizmet sağlayıcıları ile sınırlı kalmayacağı diğer yasal düzenlemeler ve ödemeler ekosistemindeki kurallar (örn. PCI kuralları) saklı kalmak kaydıyla teknik altyapı (SoftPOS/mobilPOS) sağlayan şirketlerinde (“TSP”/”Technical Service Provider”) de görüleceği görüşündeyiz.
Kuşkusuz tüketiciler bakımından, rekabet nedeniyle daha düşük komisyon oranlarının yansıtıldığı ve daha geniş bir üye işyerinde kullanım sağlandığı bir ekosistemde mobil cihazları üzerinden ödeme yapma imkanının tanınması önem arz etse de işletmeler açısından özellikle mobil cihazlar üzerinden temassız ödeme alma imkanıyla etkisinin daha fazla olacağı kanaatindeyiz.
İşletmelerin cihaz kiralama, aidat ve cihazların bakım ücretleri ile cihazların bakım ve temin süreleri bakımından karşılaştığı olumsuzlukların, kendi mobil cihazları üzerinden ödeme alabilmeleriyle büyük ölçüde azalacağı görüşündeyiz.
Apple kullanıcılarının da dahil olduğu yüksek işlem hacimli bir ekosistemde, doğrudan ödeme hizmet sağlayıcıları veya ödeme hizmet sağlayıcılarıyla işbirliği modeli üzerinden işletmelere softPOS/mobilPOS sağlayıcı teknik hizmet sağlayıcılar ve dijital cüzdan hizmet sağlayıcılar için iş modelinin daha da verimli hale geleceği ve gelir modelleri sağlayacağı düşüncesindeyiz.
4. Genel Değerlendirme
Ülkemizde teknolojik gelişmelere paralel olarak akıllı telefonların POS cihazı olarak kullanılabildiğini tespit eden Gelir İdaresi Başkanlığı’nın, 2018 yılında yayımladığı 517 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile kartlı ödeme ağını genişleterek kayıt dışı ödemeleri engellemek amacıyla akıllı telefonlarla ödeme almayı teşvik ederek, işletmelerin POS maliyetlerini azaltmakla birlikte özellikle birçok yoğun POS kullanımı olan fiziksel mağazalarda (örneğin: Haftasonlarında uzun ödeme kuyruklarının oluştuğu büyük mağazalardaki satış elemanlarının ellerindeki telefonla[5]) ya da kurye siparişlerinde (örneğin yemek siparişlerini teslim eden kuryelerin üzerlerinde ayrı geleneksel bir POS cihazı taşımadan[5]) daha pratik ödeme alınabilmesine imkan tanıdığını görmekteyiz.
Fakat her ne kadar Android cihazlar üzerinden kartla ödeme alınabilse veya ödeme gerçekleştirilebilse de Apple kullanıcı sayısının azımsanmayacak ölçüde olması göz önünde bulundurulduğunda SoftPOS ürünün gelişiminde en önemli olumsuz etkenlerden birinin Apple cihazlarla NFC ile ödeme gerçekleştirememe olduğu değerlendirmesi yapılabilecektir.
Kurum tarafından yapılan Açıklama’da, yürütülen soruşturma kapsamında Apple’ın EHC ve NFC yöntemlerini üçüncü tarafların kullanımına açmaması spesifik olarak yer almasa da 2021 Aralık tarihli Rapor’undan bu durumun Kurum’un radarında olduğu anlaşılmaktadır. Kurum tarafından yürütülen soruşturmada AK soruşturma çıktılarına paralel bir çıktı elde edilmesinin ülkemiz ödemeler ekosistemine önemli katkıda bulunacağı söylenebilecektir.
#fintech #taptopay #softpos #applepay
