Bir Merkezi Sinir Sistemi Hastalığı: MS

Daha önce Dünya genelinde ünlü oyuncu Selma Blair, Supernatural dizisinden tanıdığımız ABD’li oyuncu Rachel Miner ve country müzik yıldızı Clay Walker’a; Türkiye’de ise şarkıcı Serdar Ortaç ve türkücü Murat Kurşun’a MS teşhisi konulduğunu duymuştuk. Peki, nedir bu yaygın olan MS hastalığı? Eğer bu zamana kadar hiç araştırmadıysanız ya da “Araştırdım ama daha ayrıntılı öğrenmek istiyorum.” diyorsanız işte tam zamanı! Hemen sizi alt paragraflara alalım.

Bir tanım yapacak olursak: Multiple skleroz, merkezi sinir sisteminin kronik, otoimmün -yani kişinin kendi dokularının antijenlerine cevap olarak bağışıklık tepkilerinin ortaya çıkması şeklinde olan- ve inflamatuar -yani tahriş, yaralanma veya enfeksiyona karşı vücudun tepki gösterdiği- nörolojik bir hastalık olduğunu söyleyebiliriz.

Peki, vücudumuz nasıl kendi antijenlerine saldırıyor?

Merkezi sinir sistemi hücrelerimizde akson denilen, sinir sistemine ait uzun ince çıkıntılar vardır. Aksonlar, sinir lifleri olarak da bilinmektedir. Görevleri ise sinir hücresinin gövdesindeki elektriksel uyarıları farklı sinir hücrelerine, kaslara veya bezlere iletmektir. Miyelinli akson ise etrafı Schwann hücreleri tarafından sarılmış olan aksonlardır. Miyelin kılıflar, sinir hücresindeki iletimin hızlanmasına yardımcı olur. Multiple Skleroz hastalığında ise bağışıklık sistemi, bu miyelinli aksonlara saldırarak miyelin kılıfları ve aksonları çeşitli derecelerde yok eder. Bu yok etme sonrası “plak” adı verilen hasarlı bölgeler oluşur. Bunun sonucunda yürüme, konuşma, görme gibi eylemlerde bozulmalar olabilir; bunlara “MS atakları” denir. Ataklardan sonra miyelin kılıflar kendini yeniler ve hasta günlük yaşantısına geri döner.

Şimdi biraz da sayılardan bahsedelim: Dünyada yaklaşık 3,5 milyon, ABD’de 250.000 ile 350.000 arası hasta multiple sklerozla mücadele etmektedir. Türkiye’de ise MS hasta sayısı yaklaşık 70.000’dir. Cinsiyetlere göre dağılım oranına bakacak olursak, kadınların etkilenme oranı erkeklerinkinin iki katıdır. Tipik olarak 20 ile 45 yaş arasındaki yetişkinlerde görülür, bazı durumlarda çocuklarda veya orta yaşın sonlarında da görülebilmektedir. Kuzey Avrupa kökenli insanlar, orana vurulduğunda diğer insanlara göre MS hastalığı için daha yüksek risk altındadır.

MS hastalığı neden oluyor peki?

Oluşumunda iklim, mevcut konum gibi çevresel faktörler; geçirilmiş viral enfeksiyonlar ve genetik yatkınlıklar etkili diyebiliriz. Kuzey ülkelerindeki riskin daha fazla olmasından yola çıkılarak yapılan araştırmalar sonucu, D vitamini eksikliğinin de bir rol oynadığı düşünülüyor.

Son olarak da MS’nin türlerinden bahsedelim. Nörologlar, hastalığın seyrine bağlı olarak MS’yi dört ana kategoriye ayırmışlardır:

Yineleyici-Düzelen MS(RRMS): MS’nin %85 oranıyla hastaları en çok etkileyen türüdür. Semptomlarından olan “nüksler ve alevlenmeler” ardından semptomların düzeldiği veya kaybolduğu “remisyon dönemleri” ile bilinir.

2. İkincil İlerleyici MS: Yineleyici-düzelen gidişattadır. RRMS olan hastalarda da gelişebilmektedir. Remisyon dönemleri ya da semptom şiddetinin azalması hastalık seyrini etkilemez, hastalık platolar ile birlikte kötüleşmeye devam eder.

3. Birincil İlerleyen MS: MS hastalarının yaklaşık %10’unu etkileyen türdür. Semptomlar baştan itibaren giderek kötüleşmeye devam eder. Nüks veya gerilemeler olmaz ancak bazen platolar yaşanabilir. İlaçlara diğer MS türlerine göre daha dayanıklıdır.

4. Progresif-Tekrarlayan MS: MS hastalarının yaklaşık %5’ini etkilemektedir. Yol boyunca kötüleşen semptomların aralıklı alevlenmeleriyle başından itibaren ilerleyicidir. Remisyon dönemi bulunmamaktadır.

Kaynakça:

• Auser, S.L. & Goodwin, D.S. (2008). Multiple sclerosis and other demyelinating diseases. In: Fauci AS, Braunwald E, Kasper DL, Hauser SL, editors. Harrison’s Principles of Internal Medicine. 17th ed. II. New York: McGraw-Hill Medical, 2611–2621.
• Weinshenker, B.C. (1996). Epidemiology of multiple sclerosis. Neurol Clin, 142:1–308.
• Navikas, V & Link, H.(1996, Aug 15). J Neurosci Res. Review: cytokines and the pathogenesis of multiple sclerosis, 45(4):322–33.
• Cree B.A.C.(2007). Multiple sclerosis. In: Brust JCM, editor. Current Diagnosis and Treatment in Neurology. New York: Lange Medical Books/McGraw-Hill Medical.
• Goldenberg M.M.(2012, Mar).Multiple Sclerosis Review, 37(3): 175–184.