ÖLÜMÜN EN ÖLÜMSÜZ HALİ: HELA HÜCRELERİ

Published in

Yıldız Teknik Üniversitesi Medikal Teknolojiler Kulübü

3 min readJun 25, 2023

Hayatına 31’inde veda etmiş ama ölümsüz hücreleriyle birçok hastalığın tedavisine ve biyomedikal gelişmeye olanak sağlamış kadın: Henrietta Lacks ve onu ölümsüzleştiren HeLa hücreleri…

Normalde belirli sayıda hücre bölünmesinden sonra birkaç gün içinde ölen insan hücre kültürlerinin aksine HeLa hücrelerinin laboratuvar ortamında çoğalmaya devam ederek süresiz olarak hayatta kaldığı fark edilmiştir. Çoğaltım ve aktarımı oldukça kolay olan ilk hücreler olarak kayıtlara geçen HeLa hücreleri araştırma yapmak için en kolay hücreler olarak da bilinmektedir. Oldukça dirençli olmalarından dolayı çalışmalarda sıkça tercih edilmişlerdir..

1950’lerde Henrietta Lacks’tan transfer edilmesinin ardından günümüze kadar birçok araştırmada kullanılmış, hastalıkların tedavisini bulmada rol oynamış ve tıptaki gelişmelerin önünü açmıştır. Polio ve Covid-19 aşılarının bulunmasına; AIDS virüsü, lösemi, tüberküloz ve kanser için çalışmaların yapılmasına ek olarak HeLa hücreleri klonlanmış, yer çekimsiz ortam etkisinin araştırılması için uzaya gönderilmiş, nanoteknoloji ve gen haritalamada kullanılmış ,ilaveten insan-hayvan hibrit hücresinin üretiminde ilk kez bu hücrelerden yararlanılmıştır.

Hücrelerinin bu kadar değerli olduğunu bilmeden bu dünyadan göçüp giden Henrietta Lacks kimdi ve nasıl hücreleri bunca araştırmaya olanak sağladı ona bakalım. Henrietta’nın serviks kanseri olduğu karın ağrısı sebebiyle Johns Hopkins Hastanesine gitmesiyle öğrenilir. Afrika kökenli Amerikalıların her hastanede tedavi edilemediği hatta hastane içinde onlara ayrılmış bölümlerde tedavi görebildikleri o dönemde Henrietta’nın hücreleri onun onayı alınmadan kötü huylu hücrelerin vücut dışında çoğalmasını araştıran Dr. Gey’e gönderilir. Fark edilir ki HeLa hücreleri ikiye katlanarak normal hücrelere kıyasla 20 kat daha hızlı büyüyor. Böylece bu hücrelerin insan vücudu dışında ölmeden, laboratuvar ortamında kendi kendine çoğalabildiği tespit edilmiştir. Araştırma esnasında kullanılan hücreler ölse bile yedektekilerden kullanıp süreci baştan alarak devam etmek mümkün hale gelmiş, daha hızlı yol kat edilmesine ve imkânsız görülen deneylerin yapılmasına olanak sağlamıştır.

Henrietta hastaneye gittikten yaklaşık 8 ay sonra hayatını kaybetmiş, bu süreçte ne o ne de ailesi hücrelerinin kullanıldığını ve ne kadar önemli gelişmelere sebebiyet vereceğini bilememiştir. Hücrelerinin onay alınmadan deneylerde kullanılması etik açıdan hâlâ tartışmalara yol açsa da Henrietta’yı ölümsüz kılmıştır.

HeLa hücreleri Henrietta’nın anısına kitaba da konu olmuştur. İlgilenenler için, Rebecca Sklot tarafından kaleme alınan kitap Türkçeye çevrilmesine ek olarak 2017 yılında filme de uyarlanmıştır. Henrietta’nın ailesi başta olmak üzere bilim insanları ve gazeteciler gibi çeşitli insanlarla yapılan röportajlardan yararlanılarak yazılan kitapta yazarın bu kitabı yazmaya karar vermesine de yer verilmiş.