VÜCUDUN CAN DAMARI: DOLAŞIM SİSTEMİ

Published in

Yıldız Teknik Üniversitesi Medikal Teknolojiler Kulübü

4 min readFeb 17, 2024

Dolaşım sistemi vücudumuzun en hayati sistemlerinden biridir. Dünya genelinde bilim insanları tarafından araştırılan ve geliştirilen bir sistemdir. Bu yazımda da sizlerle dolaşım sisteminin karmaşıklığını, işleyişini ve yaşamımızdaki kritik rolünü detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Dolaşım sistemi damarlarını gösteren bir görsel

Peki dolaşım sistemi nedir, ne iş yapar? İlk olarak buna bir bakalım:

Dolaşım sistemi besin maddeleri, oksijen ve hormonlar gibi önemli bileşenleri vücudun farklı bölgelerine taşır. Kalp bu sistemin merkezidir ve vücudun her yerine kan pompalar, damarlar ise bu kanı taşır. Kalbimiz merkez ise kan da bu sistemin ana bileşenidir ve kan içerisinde farklı hücre tipleri, proteinler ve diğer elementler vardır.

Dolaşım sistemi ile tanıştığımıza göre tüm bunları detaylı olarak inceleyelim. İlk olarak merkezimiz kalp ile başlayalım;

Kalbin şeklini hepimiz biliyoruz ve içerisinde çeşitli duygular barındırdığını da :). Peki, gerçekte kalbimizin içerisinde neler var, gelin hep birlikte bir göz atalım.

Kalp içerisinde 4 odacık ve 4 kapakçıktan oluşan bir sistem bulunur. Bu yapı kanın ritmik bir şekilde pompalanmasını sağlar. Kalp üzerinde toplar ve atardamarlar bulunur, bu damarlar sayesinde kirli ve temiz kan kalp içerisine girer ve çıkar. Bir de pulmoner atardamarlar vardır, bunlarda kanın akciğerlere taşınıp tekrar kalbe gelmesinden sorumludur. Kalbimiz belirli bir ritimde atar ve bu ritim, kalp hücrelerinin koordinasyonuna dayalıdır. Kalp ritmi doğru biçimde atmadığında çeşitli hastalıklar ortaya çıkar, bu sebeple ritim önemli bir konudur.

Kan damarlarına bakacak olursak atardamar, toplardamar ve kapiller (kılcal damarlar) bulunur. Bunların çeşitli görevleri vardır. Toplardamarlar vücuttaki kirli kanı toplayarak kalpte temizlenmesi için kalbe iletir. Üst ana toplardamar ve alt ana toplardamar olmak üzere iki adet damardan oluşur. Atardamarlar ise kalpteki kanı tüm vücuda dağıtır. Kapiller ise hücreler ve kan arasındaki madde alışverişinin gerçekleştiği yerlerdir. Yine kalpte olduğu gibi kan damarlarında da anormal durumlarda oluşabilecek hastalıklar mevcuttur. Bunlar atardamar tıkanıklıkları, hipertansiyon ve varisler gibi birçok hastalık bulunur.

Kan yaşamımızı sürdüren kritik bir sıvıdır. Kanın bileşenleri alyuvarlar, lökositler ve trombositlerdir. Kan kendi içerisinde çeşitli ögeler taşır. Bu ögeler kan, oksijen, besin maddeleri, hormonlar ve atık ürünler olarak sıralanabilir. Canlılarda kan grupları vardır. Bu gruplar A, B, AB ve 0 ‘dır. Gruplar kan bağışçılığının önemli bir yönüdür ve uyumsuzluğu ciddi sorunlara sebep olur.

Dolaşım sistemi ögelerini sırasıyla tanıdığımıza göre şimdi de dolaşım sistemine bir bütün olarak bakalım:

İlk olarak bir insan vücudu düşünelim. Kollar, bacaklar, baş ve gövdemiz vardır değil mi?Üst toplardamar, kollar ve baş kısmındaki yani vücudumuzun üst kısmındaki kanı toplayarak birleştirir,kalbe taşır. Alt toplardamar da bacaklarımızdaki kanı toplayarak kalpteki sağ kulakçığa götürür. Alt ve üst toplardamarlar sayesinde kan kalbin sağ kulakçığına ulaşmış olur. Daha sonra sağ karıncığa geçer, kan sağ karıncığa geçtiğinde tekrar sağ kulakçığa geçemez çünkü karıncık ve kulakçık arasında triküspit kapakçığı bulunur. Sağ karıncığa giren kan akciğerlere gitmek için sağ ve sol pulmoner atardamardan geçer ve bu damarlarda da bir kapakçık bulunur, bu kapakçıkların adı da pulmoner kapakçıktır. Bu kapakçık da kanın geriye doğru gitmesini engeller. Akciğerlere giden kan akciğerlerde oksijen kazandıktan sonra pulmoner toplardamara geçer ve tekrar kalbe gider. Bu olaya küçük dolaşım denir. Daha sonra karaciğerden gelen kan önce kalbin sol kulakçığına ve oradan da sol karıncığa geçer, tabi buradan geçerken yine bir kapakçık bizi karşılar ve bu kapakçığın adı da mitral kapakçıktır. Kan kalbin tüm kısımlarına uğrayıp atık maddelerden kurtulup oksijence zenginleştikten sonra vücuda dağılmak için kalpten çıkar. Kalpten çıkıp tüm vücuda yayılmasını sağlayan damar ise aort damarıdır. Ve tabiki bu damarın başında da bir kapakçık vardır ve adı da aort kapakçığıdır. Aorttan çıkıp bütün vücuda yayılan kan büyük dolaşımı oluşturur.

Küçük ve büyük dolaşım sistemini gösteren şema

Dolaşım sistemi, sağlıklı bir yaşam sürdürmek için önemlidir ve şunları içerir: Beslenme, dolaşım sistemi sağlığını büyük ölçüde etkiler. Doğru besinleri tüketmek, kalp-damar sağlığını korumak için önemlidir. Aynı zamanda egzersiz yapmak kan dolaşımını hızlandırır ve olumlu etki yaratır.

KAYNAKÇA