YAŞAYAN TÜM İNSANLARIN ORTAK ATASI: MİTOKONDRİYAL HAVVA

Günümüzde yaşayan tüm insanların soyağacını geriye doğru takip edebilseydik sizce bu 150–200 bin yıl önce yaşamış bir kadında kesişir miydi? Mitokondriyal Havva diye adlandırılan bu kadın ilk insan ya da o dönemde yaşamış tek kadın mıydı? Peki, hepsinden önce soyağacında bu geriye takibi nasıl yapabiliriz ve neden hepimizin bir noktada kesiştiği düşünülüyor? Tüm bu soruların cevabına araştırmanın odak noktasından başlayalım: Mitokondriden…

Mitokondri çift zarlı hücre organellerinden biridir. Temel görevi oksijenli solunum yaparak ATP sentezi gerçekleştirmek yani enerji üretmektir. Bundan dolayı kas ve sinir hücreleri gibi enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde çok sayıda bulunurlar. Mitokondrilerin kendine has ribozom, RNA ve DNA’ları vardır ayrıca taşıdıkları genetik materyale mitokondriyal DNA denir. Soyağacında geriye doğru gitmemizi sağlasada mitokondriyal DNA’dır. Çünkü mitokondriyal DNA’larımızı annelerimizden alırız.

Spermin yapısı

Döllenme şeması

Spermin kuyruk kısmında bulunan mitokondriler, yumurtaya ulaşmak için gereken enerjiyi üretir. Döllenme sırasında yumurtaya spermin sadece baş kısmı girer ve böylece spermdeki mitokondriler dışarda kalmış olur. Bu da demektir ki sahip olduğumuz mtDNA yumurtadan yani annemizden gelir ve annemize de onun annesinden diye devam eder. Benim mtDNA’m ile anneminki, anneminki ile anneanneminki aynıdır diyerek soyağacında geriye doğru çıkarsak hepimize mtDNA’sını veren kadına ulaşırız. Günümüzde yaşayan insanların da o kadının yani Mitokondriyal Havva’nın soyundan geldiğine inanılıyor.

Temsili bir soyağacı

Mitokondriyal Havva’nın tam olarak günümüzden kaç bin yıl önce ya da nerede yaşadığı daha tespit edilebilmiş değil. Bu kadının ilk insan, ilk kadın ya da o dönemde yaşamış tek kadın olmadığı fakat soyu günümüze dek gelebilmiş olan tek kadın olduğu düşünülüyor. Diğer kadınların soyları günümüze birçok nedenden dolayı ulaşamamış olabilir ama hepsi tükenmiştir diyemeyiz. Günümüzdeki insanları diye genellememizin nedeni de ulaşanların takibinin kesintisiz bir şekilde yapılamamasından kaynaklıdır.

Yapılan her bir araştırma ve elde edilen bilgilerle birlikte Mitokondriyal Havva’nın gerçekte kim olduğu, yaşadığı yer ve zaman değişebilir. Bu noktada aslında “Mitokondriyal Havva” dediğimizde belirli bir kişiye değil terime gönderme yaptığımızı ve hücrelerimizde taşıdığımız mtDNA’mızı ona borçlu olduğumuzu unutmamak gerek.

KAYNAKÇA:

Hausner, G. (2003). ScienceDirect

https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/mitochondrial-inheritance adresinden 10 Kasım 2022 tarihinde alınmıştır.

Haskett, D. (2014).

https://embryo.asu.edu/pages/mitochondrial-dna-and-human-evolution-1987-rebecca-louise-cann-mark-stoneking-and-allan adresinden 10 Kasım 2022 tarihinde alınmıştır.

https://en.wikipedia.org/wiki/Mitochondrial_Eve adresinden 10 Kasım 2022 tarihinde alınmıştır.

Maier, P. Runfeldt, G. Estes, R. & Vilar, M. (2022). Nature

https://www.nature.com/articles/s41598-022-13856-0 adresinden 10 Kasım 2022 tarihinde alınmıştır.

KAYNAKÇA GÖRSEL:

http://www.medical-labs.net/wp-content/uploads/2014/04/Normal-spermatozoa-structure.jpg

https://en.wikipedia.org/wiki/Human_fertilization#/media/File:Acrosome_reaction_diagram_en.svg

https://www.sbs.com.au/topics/article/2016/05/18/science-confirms-how-we-all-really-are-descended-eve (Illustration by Matt Roden)