Örümcek Adam Geride Kalamaz mı?

Momentuma Önem Veriyorsanız Bu Yazı Size Göre Değil!

Eğer bir Örümcek Adam hayranıysanız -tıpkı benim gibi- bu filmi çoktan izlemiş olmalısınız. Bunu söylüyorum çünkü bu yazdığım yazı Örümcek Ergenin filmlerinde bulunan hatalarla ilgili olan ikinci yazım. Bu yüzden linç edilmemek adına en sevdiğim süper kahramanın Örümcek-Adam olduğunu belirtmeliyim diye düşündüm.

Bunu belirttiğime göre sıradaki adımı biliyor olmalısınız. Tamam, alıştınız artık! Her zamanki gibi havalı ve SEO uyumlu bir başlık, sevdiğim filmlerin gömülecek bir sahnesi ve bolca fizik. Evet, tam olarak yaptığım şey bu! Kendime engel olamıyorum. Tekrar belirtmek isterim ki filmin fizikle sorunu çok fazla olsa da bu, benim bu filmi çok seviyor oluşumu asla değiştirmeyecek.

Bu arada Dikkat Spoiler! diye belirtmeme gerek var mı? Bence yok. Film hakkında bir kere yazı çıkardım, filmin vizyon tarihi geçeli asırlar oldu. O yüzden hala izlememişseniz bu sizin suçunuz.

Şimdi herhangi bir önemli olayı belirtmeden sahneyi anlatmaya çalışacağım. Öyle ki sahnenin filmin sonunda olduğunu dahi söylemek istemiyorum. Görüyorsunuz ne kadar da düşünceliyim.

Örümceğimiz bir uçağın üstünde… Evet, doğru duydunuz uçağın içinde değil, üstünde. Örümcek güçleri sayesinde uçağa tutunarak duruyor. Aslında maruz kaldığı hava sürtünmesi ve uçağın hızını düşünürsek bir yere yapışabildiği bu yeteneği sandığımdan daha güçlü. Ayrıca unutmadan uçak düşüyor. Fakat böyle burun kısmından yere çakılacak gibi değil de daha çok zorunlu bir iniş gibi düşüyor. Film bu ya, uçağın indiği yer boş bir kumsal oluyor ve uçak kayarak hızını kesiyor. Aslında düşüşle birlikte çok da güzel bir görüntü çıkıyor, etrafta bulunan her şey yanıyor falan. Uçak bir kargo uçağı olduğu için kargolar da parçalanmış ve etrafa dağılmış bir şekilde duruyor.

Hatırlıyor musunuz? Hani çarpışmadan önce uçağın üstünde duran Örümcek Adam’dan bahsetmiştim. O artık üstünde değil. Çarpışmanın etkisiyle diğer kargolarla birlikte uçaktan geriye -evet uçağa göre arka tarafa olacak şekilde- fırlıyor.

Haklısınız, geriye doğru düşüşün üzerinde durmamın bir sebebi var. Sorun tam olarak bu! Burada olması gereken şey; sizin de anladığınız üzere geriye fırlaması değil. Peki o halde ne olmalıdır? Bu sahnede yer alan -daha doğrusu alamayan- temel fizik fikri momentumdur. Momentum bizlere, kuvvetin cisim üzerinde bir moment oluşturduğunu ve oluşan ya da değişen bu momentin, kütle ve hızın doğal bir sonucu olduğunu anlatır. (P=m.v) Anlayacağınız örümceğimizin yavaşlamasını ve uçağın arka tarafından yere çakılmasını istiyorsanız, momentumunu azaltmalısınız. Bu da ancak o yönde iten bir kuvvetle gerçekleşebilir.

İşte, size bir görsel ile göstereyim.

Paint çok iyi!

Gördüğünüz üzere uçağı iten bir kuvvet var. Kuvvetimizin adı sürtünme kuvveti ve uçak ile kumul yüzey arasında gerçekleşen etkileşimden kaynaklı oluşur. Bu uçağın hareket yönüne zıt yönde oluşan kuvvet, uçağın momentumunu azaltır. Böylece uçak, kumsal da hızı azaldığı için yavaşlar.

O zaman örümcek kafaya ne olur? Cevaplayacağım da aklıma bir şey geldi.

Ayrıca, örümceğimiz uçakla birlikte ileri doğru hareket ederken onu iten havadan dolayı geriye doğru yönlendiren bir kuvvete sahip olduğunu iddia edebilirsiniz. Bu doğru olabilir, ancak çok küçük bir geri kuvvet olacaktır. Örümcek Adam’ın uçaktan düşmesi için uçaktan daha fazla yavaşlaması gerektiğini unutmayın. Bu küçük güç, sandığız kadar bir iş yapmayacaktır. Sanırım senaristler ve yönetmenler de bunu düşünememiş olacaklar ki bu sahne çekildi.

Bakın daha önce de söyledim. Ben bu tür tutarsızlıklara çok takılan biri değilim. Sadece fizik anlatmak hoşuma gidiyor. Ancak bana kalırsa bu gibi büyük şirketlerin böyle bilimsel tutarsızlıklar yapmaları çok gülünç. Bunun için çalışan bilim danışmanları kesin olmalı ki yüksek ihtimal vardır da fakat işlerinde ne kadar iyiler orası tartışılır.

Kibarca teklif edersen Marvel, örümceği geri düşürebilirim… Yani ne demek istediğimi siz anladınız.

Soruya dönecek olursak; o zaman ne olması gerektiğini gösteren bir fizik demosuna ne dersiniz? Görselde gördüğünüz üzere üstünde küçük bir blok olan ve düşük sürtünmeli yüzeyde hareket eden bir araba var. Düşük sürtünmeli olduğu ne belli? Çünkü ikinci yüzey yani kağıt yüzey daha fazla sürtünme kuvveti uyguluyor. Bu yüzden ilk yüzey düşük sürtünmeli yüzey olarak adlandırılmak için uygun hale geliyor. Şimdi araba uçak, blok ise örümcek adam. Düşük sürtünmeli yüzey uçağın havada bulunduğunda hareketini temsil ediyor, kağıt yüzey ise kumsala zorunluğu iniş yaptığında ki halini. Her şey tamam mı?

O zaman ne olduğunu izleyelim.

Pistin bir kısmında bulunan kağıdın işlevi; ilk kısımda bulunan boş yüzeye göre uçağın hareketinin aksi yönünde sürtünme kuvveti oluşturmak. Böylece uçağın kütlesinden ve hızından kaynaklı kazandığı momentumunu etkileyerek onu yavaşlatıp üzerindeki bloğu düşürecek.

Yani -hani olur da geç anlayanlar olur- Örümcek adam (blok) uçaktan (araba) ileri düşer. Olması gereken şey, tam olarak budur.

Daha detaylı bir şekilde açıklamam gerekirse şöyle söyleyebilirim.

Uçağımız kumsala iniyor ve yüzeyle oluşturduğu sürtünmeden dolayı yavaşlıyor ama Örümcek Adam yavaşlamıyor. Bu kadar basit, yavaşlayan şey uçak ve uçağın yüzeyle olan etkileşimidir. Bu durum Örümcek Adam’ın yüzeyle olan etkileşimini bağlamıyor. Çünkü hem Örümcek Adam uçaktan düşmeden kumsal yüzeyle etkileşimde değildi hem de -ki bunun cevabı ilk örnekte saklı- Örümcek Adam sadece uçağın üst yüzeyiyle etkileşim içerisindedir. O yüzeyde de bir şey değişmediğine göre Örümcek Adam’ımızı örnekte gösterildiği gibi fizik kanunlarına aykırı hareket ettirecek bir şey olmaması gerekir.

Örümceğimiz tıpkı görselde de olduğu gibi uçak ondan daha yavaş olduğundan dolayı düşer ve kendini uçağın ön kısmına doğru savrulurken bulur.

Peki ya tüm enkaza ne olur?

Tüm o bahsettiğimiz enkazın uçaktan geriye doğru düşmesi çok normaldir. Çünkü eğer bir cisim, yerle bir etkileşim sonucunda uçaktan düşüyorsa, o cismi geriye doğru iten ve yavaşlatan bir sürtünme kuvveti vardır. Bu sebeplerden ötürü tüm o enkazın uçaktan geride kalması olağan bir durum.

Sürtünme kuvvetinin kopan her parçaya ayrı etkisi olur. Evet, her yüzeyin sürtünme pürüzsüzlüğü farklıdır ve burada hepsi tek bir kumul yüzeyden geçer. O sebeptendir ki onların geride kalması sürtünme pürüzsüzlüğüne bağlı değildir.

Olay, zeminin sürtünme kuvvetinin enkazın her bir parçasının farklı kütlelerde olması ve bu yüzden farklı kuvvetler uygulamasıdır. Çünkü sürtünme kuvveti yüzeye dik olarak uygulanan kuvvete bağlıdır. Bu sayede hepsine uygulanan sürtünme kuvveti farklı olması gerekir. Böylece hem geriye doğru düşmelerini hem de farklı yerlere dağılmaları açıklanabilir.

Yani sonuç olarak evet, enkaz arkaya doğru düşecektir.

Her şeyi ayrıntılarıyla açıkladığıma göre şu konuda anlaşabiliriz ki; o da sahnede fizik kurallarına uyulmadığı çok açık. Peki sizce bu kural ihlali film zevkimizden bir şeyler çalıyor mu ya da çaldı mı? Cevabınız hayır mı? Ben de öyle düşünmüştüm.

Açıkçası yazı yazmak için tekrar izlemek istemesem ben de göremeyecektim. Resmen hata bulmak için izledim. Filmde yaşanan hata yani Örümcek Adam’ın hareketinde olanlarla, fizik yasalarının öngördüğü deney ve gözlemlere dayanan kuvvet hareket hakkında edindiğimiz bilgi örtüşmemektedir.

Peki o zaman asıl can alıcı soruya gelirsek; bu iki olgunun birbirinden farklı olması ve bunun farkına bile varamayacak olmamızın sebebi nedir? Aslında Örümcek adamın düşme hareketinin bizim sağduyumuza yanlış gelen hiçbir yanı yoktur. Sorun bu hareketin momentum ilkesine aykırı olmasıdır. Sağduyumuza göre kuvvetler, nesneleri hareket ettiriyor gibi görünür. Sabit hızla gitmek istediğiniz zaman sabit bir kuvvete ihtiyacım var diye düşünebilirsiniz. Böyle düşünmenizde temelde bir sorun yok gibi gelir. Çünkü bu fikrinizin işe yaradığını görürsünüz.

Örneğin masanın üzerinde bir kitap gördünüz. Kitabı ittiğinizde gidecektir. Kitabın hareketi esnasında iterek uyguladığınız kuvveti kesmeniz halinde hareketini kesecektir. Bu nedenle, düzlem kum üzerinde kayarken, onu ileriye doğru iten bir miktar kuvvet (buna hareket kuvveti diyelim -ki bu gerçek değil-) olmalıdır. Örümcek Adam uçağı bıraktığında, artık onu ileri iten bir kuvveti kalmaz, bu yüzden durur ve arkadan düşer.

Peki Örümcek-Adam, Fizik Kurallarını İhlal Etmeden Nasıl Geriye Düşebilirdi?

Şimdi diyelim ki biz yönetmene “Örümcek Adamın bu şekilde arkaya düşmesi imkansız.” dedik. O da bize “Ama ben öyle istiyorum.” dedi. (Hayalimde ki yönetmenler hep bir gıcık… Neyse) O zaman ne yapabiliriz? Örümceğimizi geriye düşürmek için iki yol var.

Birincisi hızlanan bir uçağa sahip olmaktır. Örümceğimiz hızlanan uçağa tutunurken uçak hızını kesmediği müddetçe hızlanmaya devam edecektir. Örümcek, hızlanan uçağı bıraktığında onu hızlandıran yegane şeyi kaybetmesinden dolayı hızı düşecek ve uçağımızın arkasında kalacaktır. “Kumsala zorunlu iniş yapmış bir uçak nasıl hızlansın?” diye sorabilirsiniz. Orasını bilmiyorum belki motorlardan kaynaklı olabilir ama hızlanan uçağın bir süre sonra kumda durması da çok zor.

İkinci seçeneğimiz ise tabii ki örümceğimize hareket yönünün tersine olacak şekilde kuvvet kazandırmamızdır. Örümcek-İnsanlarda genelde ağ paraşütü gibi ekipmanlar olur. Hatta Infinity War filminde Tony Stark’ın tasarlamış olduğu zırhta buna benzer bir şey gördük. Bir ağ paraşütü, önemli miktarda hava kütlesi tutacağından yüksek bir hava sürtünmesi yaratacaktır. Bu da onu uçaktan daha fazla yavaşlattığı için arkasına düşmesine sebep olacak. Tabii, uçağın yere indiği esnada yere sabit herhangi bir cisme -örneğin bir elektrik direği- ağ atıp uçağın hareket yönüyle aynı doğrultuda fakat ters yönde bir kuvvet uygulaması dahilinde yavaşlayacak ve uçağın arka tarafına düşecektir.

Sorunu bulup çözdüğümüze göre bu yazı için de buraya kadar. Dediğim gibi sahnedeki fizik gerçek hayatta olduğu gibi olmasa da sorun değil. Hala Örümcek Adam: Eve Dönüş filmini seviyorum. Önceki yazımda da söylediğim gibi izlediğim filmlerdeki bilime bu kadar çok takılsaydım izleyecek film bulamazdım.

Editör: Pozan