Çağımızın Vebası: Beyin Sisi

Birileriyle sohbet ederken söyleyeceğiniz kelimeyi bir türlü bulamadığınız oluyor mu? Sevdiklerinizle vakit geçirirken bir anda uzaklara dalıp gidiyor musunuz? Gün boyu özlemini çektiğiniz yumuşacık yatağınıza uzanıp dinlenmek için uyumaya çalıştığınızda saatlerinizin geçtiğini düşünüyor musunuz ya da sabah uyandığınızda hâlâ yorgun olduğunuzu fark ediyor musunuz?

Yukarıda sorduğum sorulara cevabınız evetse bu yazıda size muhakkak belirli yanıtlar verecek bilgilerle karşılaşacaksınız çünkü uzun bir aradan sonra buraya bizim için çok önemli bir konuyla döndüm: Beyin Sisi! 2019 yılında başlayan ve 2020–2021 yıllarında pandemi ile dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını sonrasında Covid-19'a da bağlı olarak gelişen Beyin Sisi olarak adlandırılan semptomu konuşacağız bugün. Farklı tanıların belirtisi olarak da görülen “beyin sisi” kavramını biz ele alırken çoğunlukla Covid-19 bağlamında ele alacağız. Şimdi Beyin Sisinden bahsederken izleyeceğimiz akışı ve başlıkları yazarak konuyu detaylıca ele alalım:

• Giriş ve Günlük Yaşamdan Örneklendirme
• Beyin Sisi Nedir?
• Beyin Sisi Sadece Covid-19'a Bağlı Olarak mı Gelişir? Beyin Sisi Oluşmasının Nedenleri Nelerdir?
• Beyin Sisinin Belirtileri Nelerdir?
• Beyin Sisine Karşı Nasıl Önlemler Alabiliriz?
• Sonuç
• Kaynakça

Beyin Sisi Nedir?

Öncelikle bu kavramın bir tanı/ hastalık olmadığını belirtmeliyim. Beyin Sisi, bilişsel işlev bozukluğu ve zihin bulanıklığı olarak tanımlanabilir. Sosyal yaşantımızı ve günlük faaliyetlerimizi olumsuz etkileyebilmektedir. Örneğin zihnimizin bulanıklaşması nedeniyle odaklanma problemleri yaşayabilir, yerine getirmemiz gereken sorumluluklarımızı unutabilir ve iletişim kurarken kelimeleri bulmakta, cümle kurmakta sıkıntılar yaşayabiliriz.

Beyin Sisi Sadece Covid-19'a Bağlı Olarak mı Gelişir? Beyin Sisi Oluşmasının Nedenleri Nelerdir?

Hayır! Beyin Sisi yalnızca Covid-19'un uzun dönem içerisindeki etkilerinden birisi değildir. Beyin Sisinin olası diğer nedenlerini maddeler hâlinde sıralayacak olursak:

• Vitamin/mineral eksiklikleri (D, B, Demir, Magnezyum…)
• Depresyon ve stres
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu
• Kronik Yorgunluk Sendromu
• Fibromiyalji
• Lupus hastalığı
• Uyku Bozuklukları
• Uzun süre bilgisayar ekranına bakma
• Yetersiz egzersiz ve kötü beslenme
• Uzun süre hareketsiz kalma
• Yasaklı madde kullanımı
• Yaşlanma
• Menopoz
• MS hastalığı
• Kanser tedavisi
• Aşırı kafein tüketimi
• Hormonal dengesizlikler

Yukarıda sayılan nedenlerin dışında da beyin sisine neden olan durumların olduğunu ifade etmemiz gerekir. En doğru bilgiyi uzmanlar tarafından yardım alarak edineceğinizi unutmayın!

Beyin Sisinin Belirtileri Nelerdir?

Belirtileri aslında günlük yaşantımızda hepimizin bazen karşı karşıya kaldığı durumlardan oluşmakta. Yoğun duygusal dalgalanmalar yaşamamız, günlük sorumluluklarımızı yerine getirmekte güçlük çekmemiz, birden fazla işi aynı anda yapamamamız, düşüncelerimizi bir türlü toparlayamamamız, bilgileri anlamada ve özümsemede yaşadığımız güçlükler ve kafa karışıklığını sürekli yaşamamız belirtilere örnektir. Diğer belirtilere göz atacak olursak:

• Zihinsel olarak yorgun ve tükenmiş hissetme
• Kısa veya uzun süreli hafıza bozuklukları ve bilişsel problemler
• Odaklanmakta güçlük yaşama / dikkat dağınıklığı
• Zihinsel yavaşlamayla birlikte düşünmekte ve bir şeyleri yerine getirmekte zorluklar yaşama
• Konuşurken kelimeleri hatırlayamama veya yazıya dökmekte güçlük yaşama
• Tepkileri kontrol edememek; aniden ağlamak, strese karşı dayanıksız olmak, sinirlilik…
• Başlanmış bir işi bitirememek
• Sürekli dalgın olmaktan kaynaklanan belirli davranışlar. Örneğin; çöpe yanlış şeyi atma, yanlış otobüse binme, araç sürerken şeridi takip edememe.
• Herhangi bir faaliyete odaklanmışken bir anda dalıp gitme ve o faaliyeti bilinçsizce yapmaya devam etme belirtiler olarak sayılabilir.

Beyin Sisine Karşı Nasıl Önlemler Alabiliriz?

Alabileceğimiz en temel ve basitçe ifade edebileceğimiz iki önlem beyin hücrelerimizi harekete geçirmek ve stresimizi yönetmek olacaktır. Bunların dışında alabileceğimiz önlemlere bakacak olursak:

• Uzman desteğiyle beslenme düzeninde değişiklik yapmak ve daha sağlıklı beslenmek
• Fiziksel aktiviteleri artırarak düzenli bir şekilde sportif faaliyetlerde bulunmak
• Kaliteli bir uyku düzeni oluşturmak
• Vücutta eksik olan vitaminler ve mineraller için tedavi ve takviye almak
• Kafein ve alkol kullanımını azaltmak
• Stres yönetimi veya depresyon gibi durumlar varsa uzman desteğiyle bunlar için terapi almak
• Beyin egzersizleri yapmak (örneğin bulmacalar, zeka oyunları ve meditasyon)
• Günlük işler için hatırlatıcılar veya planlayıcılar kullanmak
• Bir işe odaklanmak gerekiyorsa dikkat dağıtan unsurlardan kurtulmaya çalışmak
• Son ve en önemli maddemiz ise kendimiz bir tanı koymadan önce uzmanlardan destek almak!

Sonuç

Günümüzde birçok insanda ve yakın çevremde de gözlemlediğim kadarıyla birçoğumuzun odaklanma süresi çok düşük, konuşmakta ve iletişim kurmakta problem yaşıyoruz. Kelimeleri yanlış telaffuz edebiliyor ve cümle içinde yanlış kelimeler kullanabiliyoruz. Birbirimizi dinlerken söylediklerimizin yarısının anlaşılmadığını ve söylenilenlerin yarısını anlamadığımızı fark ediyorum. Aynı zamanda çok hızlı bir şekilde öğreniyor gibi görünsek de çok daha hızlı bir şekilde unutuyoruz.

Bugün büyük bir çoğunluğumuz dalgın beyinlerimizi uyuşturabilmek için sosyal medyada çok fazla vakit geçiriyor ve günlük hayatta odak ve konsantrasyon gerektiren işlerden uzaklaşıyoruz. Buluşmalarımızı ve sohbetlerimizi dahi buradan yapıyoruz. Yüz yüze iletişim kurmak ve bu iletişimi sağlıklı bir şekilde sürdürebilmek artık bir lüks gibi görünüyor.

Yukarıdaki durumların son 3–4 yıl içerisinde hızla arttığını gözlemliyorum. Özellikle yabancı dillerde yazılan makalelerde Beyin Sisi ve Covid-19'un ilişkisine dair yazılanlar bu durumu destekler nitelikte görünüyor. Covid-19'un beyin hücrelerinde bazı olumsuz etkilerde bulunduğundan bahseden bu makaleler açıkçası beni korkutuyor. Pandemi ve pandemi sonrası süreçte arttığını düşündüğüm beyin sisi durumunun bireysel ve toplumsal olarak farkındalığının tam anlamıyla gelişmemiş olması, ilerleyen süreçte bireysel ve toplumsal hafızamız adına eksikliklere neden olacak gibi duruyor.

Her olumsuz etkisine rağmen beyin sisi semptomunun farkında olmak ve beynimizi sürekli aktif olarak kullanmak bizi bu durumdan uzaklaştıracaktır. Distopik bir sonuç bölümü yazmak hedeflerim arasında olmasa da son zamanlarda farkındalığını kazandığıma inandığım “beyin sisiyle mücadele” konusunda düşüncelerimi ve yaptığım araştırmaları burada, Medium’da, sizinle de paylaşarak sizlere de katkı sağlamış olmayı dilerim. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere!

Kaynakça

• Jennings, G.; Monaghan, A.; Xue, F.; Duggan, E.; Romero-Ortuño, R. Comprehensive Clinical Characterisation of Brain Fog in Adults Reporting Long COVID Symptoms. J. Clin. Med. 2022, 11, 3440.
  • McWhirter L, Smyth H, Hoeritzauer I, et alWhat is brain fog?Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry 2023;94:321–325.
  • https://www.guven.com.tr/saglik-rehberi/3-soruda-beyin-sisi#:~:text=sisi%20belirtileri%20nelerdir%3F-,Beyin%20sisi%20nedir%3F,g%C3%BCnl%C3%BCk%20i%C5%9Flerini%20yapma%20yetene%C4%9Fini%20etkileyebilir.
  • https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/beyin-sisi-nedir
  • https://nblturkiye.com/beyin-sisi-nedir-belirtileri-nelerdir/
  • https://www.boragurer.com/beyin-sisi-nedir/
  • Görseller Pinterest ve Google’dan alınmıştır.