A’dan Z’ye Meyve ve Sebzeleri Saklama Şekilleri
Yetişme dönemlerinde bir elma 125 litre, bir domates 50 litre, bir portakal 80 litre ve bir kilogram patates 290 litre suya ihtiyaç duyar. Bir elma tek başına bu kadar su tüketebiliyorken tüketiciler olarak bizler de elma alırken bu su miktarını aklımızda tutmalıyız. Yanlış bir şekilde sakladığımız için çürümüş olan bir elma tam 125 litre suya mal oluyor. Zaten kuraklıkla karşı karşıya kaldığımız bu dönemde tek bir sebzeyi meyveyi düşünerek almak, onları mutfağımızda nasıl saklayacağımızı öğrenmek, gıda israfının önüne geçmek için bireysel olarak harekete geçebileceğimiz çok uygun bir nokta. Meyve ve sebzelerinizi nasıl saklayacağınızı bilmiyor ya da yanlış bir yöntem uyguluyor olabilirsiniz. Bu yüzden işe ilk önce etilen ile başlayalım.
“Meyve ve sebzelerde bulunan etilen gazı, aslında bitkinin büyümesini ve gelişmesini ve insanlarda veya hayvanlarda yaptığı gibi bunların oluşma hızını düzenleyen bir bitki hormonudur.” Meyve sebzelerde etilen üretenler ve etilene duyarlı olanlar vardır. Mutfağınızda avokado olduğunu düşünelim. Eğer çabuk olgunlaşmasını istiyorsanız onu etilen üreten bir meyveyle, örneğin bir elmayla yan yana koyabilirsiniz. Etilene duyarlı olanlar, etilen üretenlerle yan yana geldiklerinde maruz kaldıkları etilen miktarı yüzünden çabuk olgunlaşıp çürürler. Bu yüzden bu iki grubu birbirine yakın koymamaya özen gösterin.
Sebzeler
Acı biber
Acı biberlerin saklanması için en iyi ortam buzdolabının dışıdır. Jalapeno, poblano, serrano biberlerini oda sıcaklığında tutun. Eğer birkaç gün içerisinde kullanacaksanız buzdolabında saklayın.
Avokado
Olgunlaşana kadar oda sıcaklığında tutun ve daha sonra buzdolabına koyun. Eğer avokadonun yarısını yiyecekseniz diğer yarısını çekirdeğiyle beraber buzdolabında saklayın, daha uzun süre dayanacaktır.
Bal kabağı
Buzdolabında bozuldukları için oda sıcaklığında saklayın.
Brokoli
Brokoli çok çabuk bozulur. Buzdolabında bir bez çantada saklayın ve üç-dört gün içerisinde tüketin.
Brüksel Lahanası
Brokoli gibi brüksel lahanası da çabucak bozulur. Bez çanta içerisinde buzdolabında saklayın ve birkaç gün içerisinde yiyin.
Dolmalık Biber
Biberleri serin bir yerde saklayın, yoksa buzdolabındaki soğukluk biberlerin daha hızlı bir şekilde bozulmasına sebep olur. Eğer saklamak için serin bir alanınız yoksa birkaç günlüğüne buzdolabına koyabilirsiniz.
Domates
Buzdolabında değil, oda sıcaklığında saklayın. Soğukluk domatesi tattan yoksun unumsu bir hâle getirir.
Fesleğen
Fesleğeni buzdolabında saklamak yaprakları kahverengileştirebilir ve fesleğenin ölmesini hızlandırabilir. Sapları bir kavanoz suyun içerisine gelecek şekilde oda sıcaklığında saklayın.
Filizlenmiş
Eğer sebzeleri filizlendirecekseniz bez torbaya veya kavanoza koymadan önce son durulamadan önce tamamen kurumalarını bekleyin.
Havuç
Yeşil kısmı ayırın ve buzdolabında bez torbada saklayın ya da buzdolabının sebzeliğinde bağlanmamış bir şekilde saklayın. Bir hafta veya daha uzun süre dayanacaklardır.
Kabak
Çabuk bozulurlar. Birkaç gün içinde kullanmak üzere buzdolabına koyun.
Karnabahar
Sebzelik çekmecesinde bir torbaya koymadan saklayın ve bir hafta içerisinde kullanın.
Kereviz
Eğer kerevizin sapı kötüleşmişse bir kavanoz suyun içerisine yerleştirin ve mutfak tezgahında bırakın. Gün içerisinde yavaş yavaş iyileştiğini, hatta buzdolabında saklamaktansa bu şekilde saklamanın daha uzun süre dayandığını göreceksiniz. Eğer böyle saklayacaksanız hafta ortasında suyu değiştirin. Buzdolabında da saklayabilirsiniz.
Koyu Yapraklı Yeşillikler
Çabuk bozuldukları için pazı, kara lahana ve ıspanak gibi yeşillikleri hazırlarken sapları ayırın, kesin, yıkayın ve bez torbada kurulayın. Islak değil, nemli bir bez torbada saklayın ve bir hafta içerisinde kullanın.
Kök Sebzeler
Pancarı, havucu, şalgamı soğuk bir ortamda, buzdolabında saklayın. Kök kısmı varsa uzun süreli kullanım için buzdolabında bırakın.
Kuşkonmaz
Sapı aşağı gelecek şekilde bir su bardağı içerisinde oda sıcaklığında saklayın. Kuşkonmazlar bir haftadan fazla dayanacaktır. Suyu hafta ortasında değiştirin.
Lahana
Buzdolabının sebzeliğinde torbaya koymadan saklayın ve yaklaşık iki haftada tüketin.
Mantar
Buzdolabında bez bir torbada saklayın. Aldıktan kısa bir süre içinde kullanın. Mantarın bazı çeşitleri de bir haftaya kadar dayanır.
Marul
Marulu da koyu yapraklı yeşillikler gibi kesin, yıkayın, kurulayın, bez bir torbaya koyarak buzdolabında bir haftaya kadar kullanın.
Mısır
Mısır toplandıktan sonra birkaç saat içerisinde %40 şeker kaybeder. Bu yüzden alır almaz yiyin ama saklamanız gerekiyorsa buzdolabının ılık bir bölümünde kabuklu bir şekilde üç güne kadar saklayabilirsiniz.
Otlar
Buzdolabında bir haftaya kadar bez torbada saklayabilirsiniz (fesleğen dışında).
Pancar
Yeşillikler köklerinden nemi çekerler. Kökünü kendisinden ayırın ve ayrı bir şekilde buzdolabında birkaç güne kadar saklayın. Pancarın kendisini de buzdolabının sebzelik kısmında on güne kadar saklayabilirsiniz.
Patates
Serin bir yerde ve etilen üreten meyve, sarımsak, soğan ve pırasadan uzak bir yerde saklayın. Yeşillenmeyi önlemek için ışık almamasına dikkat edin.
Patlıcan
Oda sıcaklığında saklayın, böylece bir haftaya kadar kullanabilirsiniz.
Pırasa
Buzdolabında iki haftaya kadar saklayabilirsiniz.
Salatalık
Buzdolabı salatalık için çok soğuk ve salatalığın yapısına zarar verebilir. Yaklaşık 10°C salatalık için uygun bir sıcaklıktır. Eğer buzdolabında saklayacaksanız birkaç gün içerisinde tüketmeye dikkat edin.
Soğan ve arpacık soğan
Soğuk hava, yapılarına ve tatlarına zarar vereceği için buzdolabında değil fakat kuru ve serin bir yerde saklayınız.
Tatlı Patates
Patates gibi serin bir yerde saklayın.
Taze Fasulye
Çabucak bozuldukları için alır almaz tüketin. Buzdolabında bez torbada yaklaşık üç gün saklayabilirsiniz.
Taze Soğan
Buzdolabında bez torbada saklayın ve bir haftada tüketin.
Turp
Yeşil kısmını ayırın ve birkaç gün içerisinde kullanmak üzere buzdolabında saklayın. Turpun kendisini yine buzdolabında bez torbada iki hafta boyunca saklayabilirsiniz.
Meyveler
Elma
Oda sıcaklığında yaklaşık bir hafta, buzdolabında bundan daha uzun süre durabilirler. Soğuk bir kilerde birkaç ay boyunca saklayabilirsiniz. Oldukça fazla miktarda etilen yaydıkları için diğer sebze ve meyvelerden uzak tutun. Eğer avokado veya armudun olgunlaşmalarını hızlandırmak istiyorsanız elmayla yan yana koyabilirsiniz.
Hurma
Hem Hachiya hem de Fuyu hurması oda sıcaklığında saklanmalıdır.
Not: Türkiye’de ikisi de Trabzon hurması olarak geçiyor ama bu iki hurma arasındaki en büyük fark sertliklerinde yatıyor. Fuyu hurmasını sert veya yumuşak hâlde çiğ olarak yiyebilir ya da salatalara ekleyebilirken Hachiya hurmasını tamamen yumuşayana kadar tüketmemelisiniz. Kaşıklayarak sade bir şekilde yiyebilir, yoğurdunuza ya da yulaf ezmenize katabilirsiniz.
İncir
İncirler çok çabuk bozulurlar. Onları uzun süreli kullanmak için tek bir kat olacak şekilde cam bir kaba dizin ve buzdolabında saklayın. Yiyene kadar yıkamayın.
Karpuz
Oda sıcaklığında tutun. Soğuk hava, karpuzun renginin ve tadının kaybolmasına ve lekeler oluşmasına sebep olarak karpuzu bozar. Karpuz etilene duyarlıdır, bu yüzden etilen üreten sebze meyvelerden uzakta saklayınız.
Kavun
Kavunlar için en iyi sıcaklık 10°C’dir. Bu yüzden kavunu buzdolabında değil, soğuk bir alanda saklayın. Eğer yarısını saklamanız gerekirse (kabuğu hâlâ üzerindeyken) çekirdekleri içinde bırakarak buzdolabına koyun. Havaya maruz kalmasını önlemek için bir tabağın üzerine yüz üstü yerleştirin.
Kiraz ve Dut
Kiraz, ahududu, yaban mersini, frambuaz çok çabuk bozulduğu için aldığınız gün tüketmeye özen gösterin. Eğer bekletmek zorundaysanız buzdolabında cam bir kabın içinde veya bez torbada yaklaşık beş güne kadar saklayın. Kocaman kavanozların veya torbaların içine sıkıştırmayın yoksa ezilip çürürler.
Kivi
Eğer sertlerse buzdolabında bir aya kadar saklayabilirsiniz ve olgunlaştırmaya karar verdiğinizde de çıkarabilirsiniz. Olgunlaştıklarında veya olgun kivi aldığınızda buzdolabında on güne kadar saklayabilirsiniz.
Muz
Etilen ürettikleri için diğer sebze meyvelerden uzakta oda sıcaklığında saklayın.
Nar
Narı soğuk olmayan, serin bir yerde saklayın. Nar tanelerini cam kavanoza ya da cam kaba alarak buzdolabında birkaç güne kadar saklayabilirsiniz.
Sert çekirdekli meyveler
Oldukça kolay bozulan kayısı, nektarin, şeftali ve kırmızı eriği tazelerken tüketin. Eğer aldığınızda sertlerse olgunlaşana kadar oda sıcaklığında bekletin ve birkaç gün içerisinde tüketmek üzere buzdolabına koyun.
Turunçgiller
Greyfurtu, limonu, misket limonu, portakalı oda sıcaklığında bir iki hafta boyunca saklayabilirsiniz. Buzdolabındayken kabuklarında lekeler oluşabilir.
Üzüm
Tazeliklerini korumak için bez torbaya yerleştirerek buzdolabına koyun. Beş güne kadar tüketin.
Yukarıdaki yazıdan yararlanarak mevsimine göre meyve sebzeler için bir saklama koşulları rehberi hazırlayabilir ve oluşturduğunuz rehberi de buzdolabınıza asabilirsiniz. Hem mevsimine göre alışveriş yapmış olursunuz hem de alışverişten döndüğünüzde neyi nereye nasıl yerleştireceğinizi kolaylıkla görmüş olursunuz.
Bu yazıyı yazarken How to Store Produce Without Plastic adlı bölümden çeviri yaptım.
