Erken Çocukluk Döneminde STEM

STEM; Science (Fen), Technology (Teknoloji), Engineer (Mühendislik), Mathematics (Matematik) disiplinlerinden oluşan eğitim modelidir. Art (Sanat) disipliniyle birleştiğinde tasarımsal bir boyut kazanır. Disiplinlerarası olması sayesinde çocukların bütünsel (dil, sosyal-duygusal, motor, bilişsel) gelişimini destekler. Bir problem durumu karşısında çözüm bulmayı, çözümü tasarlamayı, hayata dönüştürmeyi ve test etmeyi deneyimleyen çocuklar problem çözme becerisi edinir. Günlük hayatımızda birçok problemle karşılaşırız ve problem çözme becerisi erken çocukluk döneminde kazanılmalıdır. STEM dersi sayesinde çocuklar problem çözme becerisi kazanır.

STEM dersi için tasarladığım küresel amaçların sembolleri

STEM bir problem durumuna çözüm arama ile ilerleyen süreçtir. STEM süreçleri:

• Problem durumunu fark etme
• Çözüm üretme
• Planlama- çizme
• Ürün oluşturma
• Ürünü test etme- geliştirme

aşamalarından oluşur.

Problem durumu olmadan gerçekleşmesi mümkün olmayan STEM eğitim modeli fen etkinlikleriyle karıştırılmamalıdır. Çoğu zaman çocuğa bir deney yaptırmak, ürün gösterip inşa etmesini istemek STEM etkinliği olarak algılanır. Ancak bu bir yanılgıdır. Problem durumu verilmeyen hiçbir etkinlik STEM olamaz.

BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri

Problem durumundan bahsederken kendi STEM maceramdan bahsetmek istiyorum. Çocukların keşfetme arzularını körüklemek ve keşif yolculuklarına eşlik etmek için STEM dersleri veriyorum. Erken çocukluk döneminde verdiğim STEM dersleri sayesinde birçok gözlemim oldu. Bunlardan en önemlisi problem durumu diyebilirim. Derslerde bahsettiğim her problem durumunu BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarıyla bağlantı kurarak aktardım. Bunu çocuğa göre yapmanın en etkili yöntemi ise okulumuzun sembolü olan kozalak ile bütünleştirmekti. Böylece erken yaşta farkındalık oluşturmaya katkı sağladım ve velilerin dikkatini küresel amaçlara çektim.

Problem Durumu

Çocuklara problem durumunu aktarmanın en etkili yolu deneyim yaşamalarını sağlamaktır. Örneğin aşılması gereken bir engel varsa bu engeli gerçekten sınıfta kurmak çocukları çalışmaya teşvik edecektir. Uzay çöplerinden bahsederken öğretmenin astronom olarak sınıfı ziyaret etmesi çocukları heyecanlandıracaktır. Deneyimlerime dayanarak söylüyorum ki gerçekten işe yarıyor.

Hikaye anlatıcılığı bir diğer etkili yöntem. Çocuklarla bir anınızı paylaşıyormuşcasına anlatım yaptığınızda dikkat kesiliyorlar. Çünkü öğretmenler haftasonunda sahile gidebiliyor, problemlerle karşılaşabiliyor algısı çocukta oluşuyor. Bu hem onları şaşırtıyor hem de öğretmenle özdeşim kurmalarını kolaylaştırıyor. Tabii öğretmenin okul dışında da bir yaşamı olduğunu farketmeleri için kıymetli oluyor. Hikayeyi anlatırken o anı yaşıyormuşcasına canlandırmaksa çocukları bir tiyatro oyununda bile hissettirebiliyor. Bunu gözlerinden rahatlıkla görebiliyorum :)

Kuklalar öğretmenlerin en iyi arkadaşları olabilir. Su problemine çözüm ararken sınıfımıza gelen su dedesi isimli kukla çocukların hayranlığını kazandı. Su dedesinin problemi anlatması çocukların problemi farketmesinde oldukça etkiliydi.

Materyallerin desteklediği eğitim kaliteyi artırıyor. Yağmur ormanlarının tahribine yönelik bir problem durumunu ele aldığımız dersten bahsedebilirim. Bu derste yağmur ormanlarının bir maketini kullanmıştık. Dikkat çekme konusunda oldukça etkili olduğu gibi problem durumunu farkettirme konusunda da yararlı bir destekleyici olmuştu. Ağaçların bir kısmının kesildiğini görmek, suların pislendiğini farketmek, canlıların evsiz kaldığını gözlemlemek çocukları harekete geçirdi.

Sınıfın/okulun kendine has karakterleri olması öğretimi zenginleştiriyor. Okulumuz öğretmenlerince tasarlanan karakterlerimiz var. Bu karakterler sayesinde o haftanın temasını işliyoruz. Karakterlerimiz sayesinde bütünleştirme hem çok kolay oluyor hem de çocuğun ilgisini çekmek kolaylaşıyor. Bu karakterleri STEM derslerinde kullanmak oldukça etkili oldu.

Müzikler, tekerlemeler yani kısaca kulağa hitap edenleri es geçmemek gerekiyor. Problem durumlarını müzik etkinliğiyle bütünleştirmek etkili olabileceği gibi STEM derslerine tekerleme ile giriş yapmakta bir başka yöntem. Tabii bu durumda her ders özelinde tekerleme yazmanız gerekeceğini belirtmek isterim :)

Malzemeler

Özgünlüğünüze, farkındalığınıza ve problem durumunuza göre değişecek olan kısım malzemelerin seçimi. Sadece legoları kullanmak çoğu zaman etkili bir yöntem olabiliyor. Bu noktada birden fazla çeşit legoyu çocuklara sunmak yaratıcılıklarını konuşturmalarına imkan sağlıyor.

Atık malzemeler olmazsa olmaz. Velilerin çoğu zaman okula süt kutuları, kağıt ruloları getirdiğini görüyorum. Bu sayede atık malzemeleri derslerimizde ürünlere dönüştürebiliyoruz. Burada geri dönüşümle ilgili ince bir çizgi olduğunu belirtmek isterim. Ya sadece kağıt ürünlerini kullanmalısınız ya da sadece plastikleri… Farklı tip malzemeler bir araya geldiğinde geri dönüşüm sıkıntısı yaşanabiliyor. Tabii çocukların ürettiği ürünlerin uzun ömürlü olması geri dönüşüm ihtiyacını da giderecektir. O halde eğitimde ekolojik duruş bir başka yazının konusu olabilir :)

Malzemeleri öğretmen dağıtabileceği gibi sınıfın bir köşesine de bırakabilir. Çocukların ihtiyaç duydukları malzemeleri kendilerinin seçip alması görülmeye değer. Üstelik kısıtlı malzemeleri paylaşmaya çalışmaları beni mest ediyor. Kibarlığı, paylaşmayı, arkadaşlığı içselleştiren sınıflarda bu manzaralar öğretmen için mest edici oluyor.

Ortam

Basit materyaller de problem durumunu farkettirme konusunda etkilidir. Önemli olan materyalin işlevselliğidir.

Dersin işlendiği ortam en kritik noktalardan biri. Sınıf dinamiğini iyi bilmek öğretmen için kolaylaştırıcı oluyor. Önerim dersleri her zaman masada yapmamak. Yerde minderlerle yapılan ders çocuklar için cezbedici oluyor. Bahçeyi kullanmaksa en güzeli :) Açık havada kocaman bir alanda çalışmak yaratıcılığı tetikliyor.

Ama illa masada yapıyorsak sınıf düzenine el atmadan olmaz. Masaları gruplara bölmek, U düzeni yapmak, toplantı masası düzeni kurmak gibi çeşitli seçenekler denemeye değer.

Takım Çalışması

STEM dersinin en etkili kazanımlarından biri takım çalışması yetkinliğidir. Ben şahsen STEM derslerinde takım çalışmasına ağırlık veriyorum. Çocukların birlikte beyin fırtınası yapması, planlamaları, ufak anlaşmazlıkları çözümlemeleri keyif verici oluyor. Problem durumuna çözüm ararken kendi aralarındaki problemi çözmeye çalışmaları… İşte problem çözme becerisi yaparak yaşayarak kazanılır :)

Takımı belirlemek çok kritik. Öğretmen farklı dinamiklerin yer aldığı takımlar kurabilmeli. Burada her ders farklı dinamikler kurduğunuza emin olmanız gerekiyor. Çocuklar her arkadaşıyla çalışmayı deneyimlemeli. Bazen bazı çocuklar birlikte olunca odaklanma problemi yaşayabilirler. Oldukça normal olan bu durumu iyi gözlemleyip grup dinamiğini oluştururken dikkate almakta fayda var.

Takımların kendi içinde görev dağılımı yapmasını sağlamak başlangıçta zor olabilir. Bu noktada öğretmenin desteği çocuklar için güven verici oluyor. Takım çalışması okul öncesi dönemde benmerkezcilikten dolayı kulağa imkansız gelebilir. Ama düşündüğünüz kadar zor değil :) Sizin içselleştirdiğiniz her tutum çocuk tarafından karşılık bulacaktır. Öğretmenin sözleri, destekleyici tavrı, verdiği motivasyon çok kıymetli. Çocukların dönem başında takım çalışmasında ne kadar zorlandığını hatılıyorum. Ancak dönem ortasında takım içinde yarışmayı bırakın takımlar arasında birbirlerine fikirler verdiklerine tanık oldum.

Farklı lego çeşitleriyle çözüm tasarlayan bir takım

Ortada bir problem var, üstelik dünyanın problemi… Birlikte o problemi çözmek için takımların birbirini desteklemesi… Evet, dünya için umut var. Yeterki doğru yaklaşımla eğitimi şekillendirelim.

Problemi farkeden çocuklar takım arkadaşlarıyla çalışmaya başlar. Önceliğimiz çözümü düşünmektir. Çocuklar birlikte düşünür, tartışır, ortak bir fikirde buluşur. Ardından çözüm tasarıma dönüşür. Fikirlerini resmederek somutlaştırırlar. Gerekli malzemeleri seçerek çalışma ortamlarına çekilirler. Bunun için problem durumuna bağlı olarak değişiklik gösteren bir zamanları olur. Ardından sunumlar yapılır. Her grup kendi içinde seçtiği sözcü ile projelerini sunar. Takım arkadaşları her zaman eklemek istedikleri olduğunda kibar bir dille eklemelerini yapabilirler. Ve en heyecan verici aşama: Test etme aşaması!

Test etme aşamasında karları küremeyi başaran bir aletten, suları temizleyen bir araca kadar pek çok projenin başarıya ulaştığını gördüm. Bu aşamada kritik olan nokta her zaman testin başarılı sonuç vermeyeceğinin çocuklara aktarılması. Ben bunu mühendislerin, bilim insanlarının sorunlara çözüm ararken uzun zamanlar çalıştıklarını açıklayarak sağlıyorum. Çocukların çok kısa sürede etkili çalışmalar ortaya koyduğunu vurgulamak kıymetli oluyor. Her takımı ayrı ayrı alkışlamak ve tebrik etmek gerekebilir. Böylece her çocuk motive oluyor. Tabii her takım kendini de tebrik etmeli ve birbirlerine teşekkür etmeyi ihmal etmemeli :)

Sunumlar

Çocuklardan yaptıkları projeleri sunmalarını istemek erken yaşta sunum yetkinliğini kazanmalarını destekliyor. Dil gelişimine ve sosyal gelişime katkısı olan bu aşama STEM süreçlerinde yer almayan bir basamak. Önerim günün planını sunumlara yer verecek şekilde düzenlemeniz. Ürettikleri projeleri özellikleriyle anlattıklarında hayal güçlerine bir kez daha hayran kalıyorsunuz. Tabii test aşamasında üründeki her bir parçanın etkisi olmayabiliyor. Ama profesyonel ve mükemmel işler çıkarmak bu dersin amacı değil.

Sunumlar konusunda çocukların çok istekli olduğunu gözlemledim. Bu noktada takım çalışması ile yapılan ürünün kim tarafından sunulacağı bir problem olabiliyor. Çocuklar buna ikili takımlarda taş-kağıt-makas ile çözü buluyor. İkiden fazla üyesi olan takımlarda sayışma tekerlemelerine başvurmak kurtarıcı oluyor. Bazen buna gerek bile kalmadan tek bir kişiye bırakabiliyorlar. Ama kim sunarsa sunsun her çocuk ekleme yapabiliyor.

Öğretmen Rehberliği

Uzay çöplerini problem olarak ele aldığımız derse astronom olarak gelmiştim.

STEM dersi geleneksel eğitimden çok uzak olan bir model. Çünkü STEM dersinde öğretmenin merkezde olduğu bir atmosfere rastlayamazsınız. Çocuk odaklıdır, çocuk üretir, sunar, test eder… Öğretmen sadece gerektiği durumlarda destek sunar. Kesilmesi zor bir ipi kesebilir. Test parkurunu hazırlayabilir. Anlaşmazlıkların çözülemediği noktalarda sorular sorararak çocukların çözmelerine destek verebilir. Öğretmen çocukların ihtiyacı olduğunda destek vermek için rehberlik eder.

Kazanımlar

STEM dersinde problem çözme deneyimleri sayesinde bilişsel gelişimi desteklenir. Çözümleri tasarlamak, malzemelerle bir ürün ortaya çıkarmak küçük kas motor gelişimini destekler. Problemlere çözüm ararken arkadaşlarıyla takım halinde çalışmak sosyal duygusal gelişimi destekler. Projeleri sunarken çocukların düşündükleri ve tasarladıkları çözümleri arkadaşlarına anlatması dil gelişimini destekler. Çocuk STEM dersinde projeyi test ederek her zaman başarılı sonuçlar alamayacağını ama çözüm bulmak için denemeye devam etmenin önemli olduğunu kavrar. Denerken keşfettiği yenilikler heyecanını ve keşfetme duygusunu pekiştirir🤩

Dipnot: STEM dersinin, takım çalışmasının ve sunumların dönemin ilk başlarında zorlayıcı olabileceğini unutmamak gerek. Çocuklar STEM sayesinde keşfederken öğretmen çocuklar sayesinde öğretmenliği keşfeder. Bu yüzünden bu satırları okuyan kıymetli öğretmenim ben de çocukların takım çalışmasında zorlandığını gördüm. Sunum yaparken seslerinin duyulmadığı anları çokça yaşadım. Problem durumlarını herkesin farkedemediğini de deneyimledim. Ama öğretmen rehberliğine devam ettiği sürece çocuklar gelişiyor. Çünkü çocuklar keşfetmek için bekliyor :) Yeterki biz öğretmenler de keşfetme arzumuzla yaşayabilelim.

Daha fazlasını konuşmak için yorumlarda buluşabiliriz. LinkedIn üstünden bağlantı kurabiliriz.