Geçmişten Günümüze Endüstri Mühendisliği Nedir, Ne Değildir?

‘‘2 yıllık mı 4 yıllık mı?’’, ‘‘Çevre düzenlemesi mi yapıyorsunuz?’’ eminim bunlar ve bunlara benzer sorularla Endüstri Mühendisliği okuyan çoğu kişi karşılaşmıştır. Bu tip sorularla karşılaştığımızda mesleğimizi açıklamak daha da zor bir hal alır.

Aslında çoğu insanın bu mühendislik dalı ile ilgili tanımı eksik ya da yanlış. Endüstri Mühendisleri ne iş olsa yapan ya da her şeyden anlayan joker mühendisler değildir. Bazılarının dediği gibi İşletme Mühendisliği ve Makine Mühendisliği karışımı bir şey de değildir. Biraz ekonomi, biraz mühendislik ve üzerine de biraz yönetim eklenen bir çorba hiç değildir. Öncelikle kafamızdaki yanlış algıları kıralım ve gelin birlikte bakalım. Nedir bu Endüstri Mühendisliği?

İlk olarak Endüstri Mühendisliği kavramının tarihçesine bakacak olursak, 19. yüzyılda Sanayi Devrimi’nin oluşumuyla insan, makine, malzeme ve paradan oluşan sistemlerin tasarım, geliştirme ve kuruluşuyla ilgilenecek ve özellikle sistemin insan boyutuna da önem verecek bir mühendislik dalına ihtiyaç doğmuştur. Bunun sonucunda Endüstri Mühendisliği konusunda çalışmalar başlamıştır.

Adam Smith, Charles Babbage gibi dönemin önemli isimleri Endüstri Mühendisliği’nin temelini atacak önemli kavramlara değinmiş olsalar da asıl olarak Frederick Winslow Taylor, iş ve zaman etüdü gibi kavramları yaratmış, yapmış olduğu çalışmalar sayesinde Endüstri Mühendisliği belli bir yere gelmiş ve asıl şekli oluşmuştur.

Endüstri Mühendisliği’nin babası olarak da bilinen Taylor, işleri standartlaştırmayı önermiş; işçilerin bilimsel metotlarla eğitilip seçilmesi gerektiğini savunmuştur. ‘‘The Principles of Scientific Management’’ (Bilimsel Yönetimin İlkeleri) kitabı yaptığı tüm deney, örnek ve çalışmaların özümsenmiş halini oluşturur.

Kitabi tanıma göre; Endüstri mühendisliği ya da Sanayi Mühendisliği insan, malzeme, makine, bilgi ve benzeri gibi temel girdileri ürün ve hizmete dönüştüren sistemlerin kuruluş ve devamlılığının yönetimi, aynı zamanda sürekli geliştirilmesi ile ilgilenen mühendislik dalıdır.

Daha somut bir açıdan yaklaşmak gerekirse, bir Endüstri Mühendisinin amacı; kaliteli ürünü düşük maliyetle, %100 müşteri memnuniyeti için zamanında müşteriye ulaştırmak ve tüm bunları yaparken insan faktörünü göz ardı etmemektir.

Gelelim bir Endüstri Mühendisinin en çok karşılaştığı diğer soruya, ‘‘Endüstri Mühendisleri ne iş yapar?’’. Bu sorunun en kısa ve en yalın cevabı genelde ‘‘Ne iş olsa yapıyoruz’’ olur. Bir bakıma çok da yanlış sayılmaz aslında bu cevap. Çünkü Endüstri Mühendisliği bölümünü başarıyla tamamlamış olan biri planlama, analiz, proje yönetimi, kalite, optimizasyon (eniyileme), verimlilik, ergonomi, tedarik zinciri, istatistik gibi çeşitli alanlardaki temel konuları kavramıştır. Buna bağlı olarak çalışma alanı en geniş mühendislik diyebiliriz.

Endüstri Mühendisleri finanstan sağlığa, üretimden lojistiğe, enerjiden gıdaya kadar pek çok farklı alanda çalışabilir ve biz bunu sektör bağımsız mühendislik olarak tanımlayabiliriz. İşte Türkiye’de Endüstri Mühendislerinin en çok çalıştığı sektörler:

1. Üretim Sektörü

Endüstri Mühendislerinin üretim sektöründeki rollerini şu şekilde sıralayabiliriz:

· Üretim Planlama ve Kontrol

· İş Etüdü

· Kalite Kontrol İşlemleri

· Yöneylem Araştırmaları

· Tesis Tasarımı

2. Pazarlama ve Satış

Endüstri Mühendisleri pazarlama kısmında daha çok işin marka tasarımı ve stratejik tarafında yer alırken satışta ise işin matematik kısmıyla daha çok ilgilenirler.

3. Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge)

Endüstri Mühendislerinin Ar-Ge alanındaki faaliyetleri 3 temel başlık altında incelenebilir:

· Temel Araştırma

· Uygulamalı Araştırma

· Deneysel Geliştirme

4. Bilişim Sektörü

Çağımızın gerektirdikleriyle birlikte dijitalleşen dünyada insan ve makine arasındaki dengeyi sağlayan Endüstri Mühendisleri bilişim sektöründe en çok yazılım tarafında yer alıyorlar.

5. Proje Yöneticiliği ve Danışmanlık

‘‘Proje yöneticisi kimdir?’’ sorusunun cevabı olarak; proje üretimindeki sürecin başından sonuna kadar her ayrıntıdan sorumlu olan kişidir diyebiliriz. İş tanımı itibarı ile de birçok Endüstri Mühendisi proje yöneticisi olarak görev almaktadır.

Yeterli tecrübeye sahip olduklarını düşünen Endüstri Mühendisleri kariyerlerine danışmanlık yaparak devam edebilir.

6. Finans Sektörü

Sayısal alanda yetkinlikler, analitik düşünme, eldeki veriler doğrultusunda olası sonuçları öngörebilme gibi yeteneklere sahip olan Endüstri Mühendisleri, şüphesiz finans sektöründe de rahatlıkla var olabilirler. Bu sektörde en fazla çalıştıkları alan ise bankalardır.

7. Hizmet Sektörü

Endüstri Mühendisleri eğitim, ulaşım, haberleşme, turizm gibi geniş alana sahip olan hizmet sektörünün her kolunda rahatlıkla çalışabilir.

Endüstri Mühendisliği diğer mühendislik dallarından farklı bir yapıya ve düşünce sistemine sahiptir. En önemli farkı parçayı değil bütünü göz önüne alarak çalışır, sistemin bütünüyle ilgilenen bir Sistem Mühendisliği’dir. İkinci önemli farkı ise her türlü uygulamada ilk başta insan faktörünü dikkate alır.

Diğer mühendislik dallarından farkını daha rahat ayırt edebilmek ve yaptığı işi kafamızda daha kolay canlandırabilmek için gerçek hayattan bir örnek verelim.

Şimdi bir fabrika hayal edin. Bu fabrikaya yeni bir makine alınması gerekiyor. Makine Mühendisi hangi makinenin alınması gerektiğini söyler ve gerekirse bu makineyi tasarlar. Elektrik-Elektronik Mühendisi o makinenin bakımıyla ilgili kısmı üstlenir. Endüstri Mühendisi ise maliyetler açısından o makine gerçekten alınmalı mı, alınacaksa tesis içinde nereye yerleştirilmeli, o makinede kaç işçi çalışmalı gibi soruları cevaplar.

Medium’daki ilk yazımda dilim döndüğünce Endüstri Mühendisliği hakkında kafalardaki yanlışlıkları ve tutarsızlıkları en aza indirmeye çalıştım. Sözlerimi Frederick Winslow Taylor’un bir sözüyle bitirmek istiyorum.

Herhangi iyi bir sistemin ilk hedefi birinci sınıf insan yetiştirmek olmalıdır. Bilimsel Yönetimin İlkeleri, Frederick Winslow Taylor

Umarım okuyan herkes verimli zaman geçirmiş olur.

Bilge Güneş