Otonom Araçların Dünyası
Bilim kurgu filmlerinin vazgeçilmezi olan ileri teknolojinin hayat bulduğu nokta: otonom araçlar. Otonom Araçların son birkaç senede ortaya çıktığını düşünüyorsanız, yanılıyorsunuz. İlk kez 1920’lerde düşünülen ama 1939’da General Motors’un ‘Futurama’ araç sergisine kadar duyulmayan bir fikir. Ne yazık ki yeterli teknolojiye sahip olunmadığı için o dönemde istenilen sonuca hiç ulaşılamamış. 21. yy’da ise teknolojinin hızlı gelişimi ile somut sonuçlara ulaşıldı. 2010 yılında otomotiv üreticileri yeni dünyaya ayak uydurmak için bu sektörde araştırmalarına ve denemelere başladı.
Otonom ve Gelecek
Sadece var olan otomotiv üreticilerini ve kullanıcıya satılan standart arabaları düşünürsek bu sektörü hafife almış oluruz. COVID-19 ile farkettiğimiz taşımacılık sektörünün gerekliliğine farklı bir boyut kazandıracak olan araçlara göz atalım. Arkadaşım Mert Andırın’ın da önerisi ile otonomlaşacak geleceğin bir ön izlemesini seyretmiş gibi hissettim. Tüm ihtiyaçlarımızın insansız getirilebilecek olması gelecekte birçok iş tanımını yok edecek. Testlerine ve uygulamalarına devam eden bu teknolojilere bir göz atalım: Nuro, Starship, Udelv…
Aynı amaca hizmet eden bu araçlardan Nuro’ya ait ilk deneme müşterilerini izleyebilirsiniz.
Örnek verdiğimiz az mesafeler için geçerli bir taşımacılık peki ya uzun mesafe ve bir de fazla yük devreye girerse ne olur? Online alışverişin kullanım oranı her geçen gün arttıkça ürünleri alıcılara iletmek de o kadar zorlaşıyor. Embark ise bu konuda büyük bir adım atmış ve sürücüsüz tır denemelerine başlamış. Gelecekte tırların da son seviye otonom olmasıyla şekillerinin tamamen sürücüz olacak şekilde değişmesi ve maksimum kapasite ürün taşıma alanına göre şekillenmesini bekliyorum.
Volvo ise otonom kamyonları ile Norveç’te denemeler yapmaya başladı. Yaşanacak gelişmelerle birçok iş gücü gerektiren sektörlerin insan gücünden alıp teknolojiye devredileceğini düşünüyorum. Tabi ki yeni mesleklerin ortaya çıkması da kaçınılmaz, özellikle yazılım, yapay zeka, teknolojinin ihtiyaç olacağı.
Gelelim her gün kullandığımız arabalarımıza. Tesla’nın 2020 yılı sonuna kadar çıkarmayı planladığı fakat yasal düzenlemeleri beklediği projesi: RoboTaxi. Telefon uygulamasından kolayca aracı çağırabileceğimiz bir sistem yaptıklarını Elon Musk’tan duymuştuk. Buna ek Tesla sürücüleri arabalarını bu sisteme kolaylıkla dahil edip para da kazanabilecekler.
Arabalarımızın içinin tam otonom ile gelecekte çok farklı olacağı öngörülebilir. Sadece bir yerden bir yere gitmek için değil birçok işi halledebilmemize de olanak sağlayacak. Ek olarak Global News’in gelecekte araç sahibi olmayacağımıza düşüncesine katılıyorum. Otonom araç üreticilerinin ya da yeni doğacak girişimlerin sonucunda süreli üyeliğimiz ile otonom arabalardan yararlanacağız. Üstelik sadece telefonumuzdan yapacağımız bir çağrı ile… Özellikle çocukların, yaşlıların ve fiziksel engellilerin hayatında ise çok büyük kolaylık sağlayacağı kesin.
Otonom Araçlara Bariyer: Hukuk
2018 yılında Avrupa Komisyonu’nun yaptığı bildiride otonom araçlar 6 seviye altında incelenmiştir.
0- Tüm kontrol ve sorumluluğun sürücüye ait olduğu seviyedir.
1- Sürücü Asistanı, sürücüye destek olunan seviyedir. (Hala kontrol sürücüdedir.)
2- Kısmen Otonom, izin verildiği takdirde hızın ve direksiyonun kontrolünün otonom yapılabildiği seviyedir. (Hala kontrol sürücüdedir.)
3- Koşullu Otonom, direksiyon ve hız kontrollerinin yapıldığı, sensörlerle dışarının da etkisinin ölçülebildiği seviyedir fakat yine insan müdahalesine açıktır ve sorumluluk doğurabilir.
4- Yüksek Otonom, direksiyon, fren, hız, yol gibi birçok özelliğin otonom olabildiği seviyedir.
5- Tam Otonom, sürücüye ihtiyacın olmadığı sistemin etkin çalıştığı seviyedir. Standart bir arabanın ihtiyacı olan direksiyon ve pedallar gibi özelliklere ihtiyaç yoktur.
Bu seviyeler arasından şu anda ulaşamadığımız seviye ise beşinci seviye otonom araçlardır. Ulaşamamak terimini erişememek olarak da değerlendirirsek 3 ve 4 seviyeli araçlara da erişim kısıtlıdır, birçoğu deneme aşamasındadır ya da maliyetlidir. Otonom dünyasında büyük ivme kazanmış bu gelişimlerin kullanıcı ile buluşmasını yavaşlatan iki ölümlü kaza yaşandı. İlki 2016 yılında Tesla marka aracın traktör römorkuna çarpmasıyla sürücü ölmüştür. Bu kaza sonrasında otonom araçlar için tüm dünyada büyük boşlukların olduğu hukuki sorumluluk alanında tartışmalar başladı. Aracın veri kaydedicisinden (karakutu) alınan bilgilere göre aracın otopilot kontrolünde olduğu ve sürücüye bir uyarıda bulunmadığı ortaya çıksa da sistem hatalı bulunmamıştır. Nedeni ise sistemin her türlü kazayı engellemek için programlanmadığı, aracın şerit değiştiren bir kanyona çarpmasının sistemin suçu olmadığı ve araç tam otonom olmadığı için sürücünün dikkatini gerektirdiği olmuştur. İkinci kaza ise 2018 yılında UBER’in deneme sürüşü sırasında yaşanmıştır. Karşıdan karşıya geçen yaya Elaine Herzberg hayatını kaybetmiştir. Bu kazada da sistem veya UBER sorumlu tutulmamıştır. Aracın acil fren sistemlerinin devre dışı olduğu, yayayı fark etse bile durmadığı ortaya çıkmıştır. O anda sürücünün ise telefonundan video izlediği, kazanın önlenebilir olmasına rağmen sürücünün müdahale etmemesinden dolayı sürücü hatalı bulunmuştur.
Otonom araçların hayatımıza girmesine en büyük engel de şu anki hukuktur. Cenevre ve Viyana Sözleşmelerine göre bir aracın sürücü tarafından kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu durum ise otonom araçların varoluş amaçlarına terstir. Yaşanan kazalarda araçlar otonom seviyelerinden dolayı hala sürücü kontrolüne ihtiyaç duyduğu için yaptırım uygulanabilir. Tam otonom seviyesine geçildiğinde yaşanacak kaza durumunda kimin sorumlu olacağı belirsiz bir durumdadır.Otonom araçlar ve yapay zeka insanların sahip olduğu irade gücüne sahip olmadığı için herhangi bir cezai sorumlulukları yoktur. Aracın siber saldırıya uğraması ve kullanıcının kişisel verilerinin saklanması konusunda da tartışmalar yaşanmaktadır ve bu durumun gelecekte yaşanabilecek bir tehlike olduğunu söyleyebiliriz. Otonom araçların seri üretime geçmesi için öncesinde hukuki düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
Sevgiler,
Şevval Kalınca
Kaynakça:
Baldwin, Roberto. “IIHS Study: Autonomous Cars Won’t Avoid Majority of Vehicle Crashes.” Car and Driver, 7 June 2020, www.caranddriver.com/news/a32783046/iihs-autonomous-cars-not-as-safe-study/.
Baldwin, Roberto. “First Self-Driving Vehicle with Federal Exemption Is Nuro Delivery Pod.” Car and Driver, 6 Feb. 2020, www.caranddriver.com/news/a30793888/self-driving-nuro-r2-federal-exemption/#:~:text=The%20Nuro%20R2%20is%20a.
Yetim, Servet. Sürücüsüz Ar Açlar ve Getirdiği / Getireceği Hukuki Sorunlar*. 27 Nov. 2015.
İnanıcı, Ege. “Sürücüsüz Araç Kazalarının Hukuki İncelemesi.” Www.Inanici-Tekcan.Av.Tr, 18 Oct. 2019, www.inanici-tekcan.av.tr/hukuk-guncesi/detay/Surucusuz-Arac-Kazalarinin-Hukuki-Incelemesi/4/1303/0.
“Nuro.” Nuro, 2014, nuro.ai/product.
Tunalı, Mustafa Mert. “Otonom Araçların Tarihçesi.” Tek Yol Bilim — Türkiye’nin En Bilimsel Platformu, 27 Aug. 2019, www.tekyolbilim.com/otonom-araclarin-tarihcesi/.
“A New Kind of Business.” Starship, 2019, www.starship.xyz/business/.
Gezer, Seda. “Otonom Tırlarla Araç Sahipliği de Değişiyor: Volvo’dan Taşıma Başına Ücretlendirme.” Webrazzi, 21 Nov. 2018, webrazzi.com/2018/11/21/otonom-tirlarla-arac-sahipligi-de-degisiyor-volvodan-tasima-basina-ucretlendirme/.
Colak, Betul. “Otonom Araçların Yasal Sorumluluğu.” Medium, 13 Feb. 2019, medium.com/deep-learning-turkiye/otonom-ara%C3%A7lar%C4%B1n-yasal-sorumlulu%C4%9Fu-bcf9efcf1a18.
