Het echtpaar en hun kind
Ze kenden elkaar al sinds 843, wanneer Karel de Grote hen opsplitste. Het verdeelde, maar woeste Duitsland en zijn gecultiveerde en geëmancipeerde buurvrouw Frankrijk waren altijd al buren geweest. Ze hadden nooit echt ruzie, wel was er een stukje grond tussen beide achtertuinen wat een strijdpunt bleef, Elzas-Lotharingen.
Deze vredige relatie duurde tot 1804, wanneer Frankrijk haar achtertuin wilde uitbreiden. Duitsland was hier het slachtoffer van en voelde zich enigszins benadeeld. Het vocht zich terug en gaf Frankrijk de kans om zich na jaren van oorlog te herstellen. Frankrijk was erg dominant tegenover Duitsland, maar deze positie veranderde drastisch toen de twee onderling in oorlog raakten. Na een korte oorlog bleek Duitsland te sterk en kreeg dan ook het stukje ‘strijdgrond’. Frankrijk zinde op wraak en in 1914 raakten de buren weer in een strijd betrokken. Duitsland werd na het verlies van deze oorlog in 1918, zwaar gestraft door de buurvrouw. Duitsland verloor dan ook grote delen van zijn bij elkaar geraapte achtertuin.
Na het interbellum probeerde Duitsland zijn buurvrouw wederom te domineren. Dit ging hem goed af, want binnen een korte periode had hij haar onder de duim. Frankrijk kreeg hulp van haar vrienden en helaas voor Duitsland zou dit enorm slecht zijn voor de achtertuin. Deze werd in 1945 door Frankrijk en haar vrienden verdeeld. Beiden zagen in dat voor het behoud van de achtertuin, de relatie tussen beide landen moest worden verbeterd. Na eeuwen van strijd, stapten de twee op 22 januari 1963 in het huwelijksbootje. Het liefdespaar kent een nieuwe, prille en vooral vruchtbare liefde, maar het kind werd al snel geboren en kreeg de naam: ‘De Europese Unie’. De vraag die centraal staat is hoe de Frans-Duitse relatie de vorming van Europa heeft beïnvloed.
Konrad Adenauer werd in 1949 bondskanselier van West-Duitsland. Al vanaf het begin van zijn eerste ambtstermijn kende hij een visie over de samenwerking tussen de Europese landen. In 1952 wees hij Stalins’ Nota, een voorstel om Oost- en West Duitsland te verenigen, af om zo een toekomstig Europese samenwerking te begunstigen. In 1959 werd Charles de Gaulle president van de vijfde republiek van Frankrijk. Zijn focus op samenwerking lag richting Europa en de Sovjet-Unie. Amerikaanse invloeden in Europa moest volgens De Gaulle verzwakt worden om een Europese integratie te bevorderen. Eind 1962 bezoekt de Gaulle, als eerste Franse staatshoofd sinds Napoleon, het Rijnland. Hier besprak hij met zijn Duitse tegenhanger de voorwaarden van het Élysée-verdrag. De bovenstaande foto laat de bezegeling van het huwelijk op 22 januari 1963 zien. In Parijs werd Het in Parijs ondertekende verdrag maakte een einde aan de erfvijandschap tussen de buurlanden Duitsland en Frankrijk. Deze Frans-Duitse vriendschap legde de basis voor Europese samenwerking.
Zowel Georges Pompidou als Willy Brandt komen beiden aan de macht in 1969. Georges Pompidou zette het een conservatieve beleid van zijn voorgang De Gaulle voort. De Gaulle had een anti-Atlantisch beleid met het idee dat Amerikaanse en Britse inmenging op het Europese continent, de integratie van de Europese Unie zou tegenwerken. Toch in tegenstelling tot De Gaulle, wilde Pompidou wel instemmen met een brits lidmaatschap van de Europese Unie. De sociaaldemocraat Willy brandt keek minder naar een frans-Duitse samenwerking. Op 7 december 1970 bezocht Brandt het monument ter ere van de getto opstand in Warschau ten tijde van de Duitse bezetting tijdens de tweede wereldoorlog. Wanneer de bondskanselier ineens knielt voor het monument zorgt dit voor een enorme verbazing onder de omstanders. Hierdoor is de bovenstaande afbeelding van de herdenkingssteen ter nagedachtenis van deze ‘Knieval’ van Brandt te zien is, van groot belang. De Joodse Menorah, wat symbool staat voor het licht van Israël en het voorbeeld hiervan voor alle naties, is op de herdenkingssteen zichtbaar. De impact was enorm en op dezelfde dag werden gesprekken begonnen over de Duitse erkenning van de Poolse grenzen. Dit is een onderdeel van zijn ‘Neue Ostpolitik’, waarin Brandt probeert om uiteindelijk de eenwording van Duitsland te bevorderen. Ondanks het verschil in de doelen van beide staatshoofden zijn zij gedreven om economische samenwerking tussen beide staten te stimuleren. Gezamenlijk wordt bijvoorbeeld het Airbus vliegtuig geproduceerd en wordt het internationale Symphonie satelliet systeem ontwikkeld.
Tijdens het presidentschap van 1969 tot 1974 werd beenmergkanker bij de franse president Georges Pompidou geconstateerd. Na zijn overlijden in 1974 werd Valéry Giscard d’Estaing gekozen. De Franse economie kende niet meer zo’n grote groei, wat zijn populariteit niet ten goede kwam. Zijn gehele presidentschap stond in het teken van de economische versterking van Frankrijk. Tegelijkertijd wordt de Duitse Helmut Schmidt gekozen tot Bondskanselier. Beide staatshoofden spraken goed Engels, spraken regelmatig af en speelden zelfs bordspellen samen. De relatie tussen Frankrijk en Duitsland kende hier een hoogtepunt. De twee staatshoofden probeerden Europese samenwerking en onderlinge communicatie tussen de landen door regelmatig een top te organiseren. Zo wordt ook de G7, een economische top door de grootste landen, door hen ingesteld. Op de bovenstaande afbeelding is dan ook de G7 top van 1978 te zien. Mede door deze intensivering in de onderlinge communicatie werd de basis gelegd voor een verdere uitbreiding van de Europees monetaire unie. Hierdoor werd vrije handel, de afschaffing van grensbelasting op kapitaal en vaste wisselkoersen ingesteld. Tijdens deze periode werd de Europese Unie uitgebreid, het Verenigd Koninkrijk, Denemarken en Ierland sluiten zich aan.
Centraal en samen zijn Francois Mitterrand en Helmut Kohl op de afbeelding te zien, waar zij in 1984 hand in hand staan bij de herdenking van de Slag bij Verdun. De gruwelen van de slag en de oorlog(en) waarin beide landen tegenover elkaar stonden, werden hier achter hun gelaten. Het symboliseert de Frans-Duitse verzoening na jaren van strijd. De foto is gemaakt in Verdun, deze stad is uniek voor beide landen. In 843 werd door het verdrag van Verdun het rijk van Karel de Grote opgesplitst, vele historici denken dat hier de oorsprong van de strijd tussen beide landen terug te vinden is. De plechtigheid in kwestie is op een begraafplaats in Verdun waar een bloedige slag geleverd is tussen beide landen tijdens de eerste wereldoorlog. Deze slag wordt dan ook gezien als een uiting van de grote rivaliteit tussen beide landen. Duitsland onder Kohl, wordt herenigd door de val van de Berlijnse muur. De twee staatshoofden brengen de Europese Unie naar een nieuw niveau, door de invoering van de Europese akte. Dit document uit 1984 zorgde voor verdere liberalisatie van Europa, de invoering van de Eurozone en steun aan economisch zwakkere regio’s van Europa. Griekenland, Spanje en Portugal die tussen 1981 en 1986 zich aansluiten bij de Europese Unie maakten hier dankbaar gebruik van. Ook wordt hier de basis gelegd voor verdere uitbreiding van de Unie richting het oosten.
De vraag hoe de naoorlogse Frans-Duitse relatie de vorming en integratie van de Europese Unie tussen 1949 en 1995 beïnvloedde, kan worden beantwoord door te kijken naar de relatie tussen de staatshoofden. De Franse president en de Duitse bondskanselier hebben in deze periode soms met elkaar in conflict gestaan of juist enorm samengewerkt. Beslissingen op hoog niveau door de Duitse bondskanselier hebben de Europese eenwording beïnvloed. Denk hierbij aan de ‘Knieval’ van Willy Brandt, waarmee de Poolse grenzen werden geaccepteerd. Daarnaast is de afwijzing van de ‘Stalin-Nota’ door Konrad Adenauer in 1952 een belangrijke beslissing geweest. Hiermee werd de Europese eenwording boven dat van Oost- en West-Duitsland gesteld. Maar niet alleen de Duitse bondskanselier had grote invloed. De Franse presidenten hebben ook belangrijke stappen gemaakt richting of juist tegen de Europese eenwording. Het Élysée-verdrag, dat in 1963 door de Duitse bondskanselier Konrad Adenauer en de Franse president Charles de Gaulle werd ondertekend in Parijs was de bezegeling van de vriendschap tussen Frankrijk en Duitsland. Het was het begin van de nauwe samenwerking van beide landen en legde de basis voor duurzame vrede in Europa.
Robert Bruggink
