Voordat de bom valt
Over de Koude Oorlog zijn door de jaren heen al honderden boeken, films en tijdschriften verschenen. Het onderwerp behoeft daarom geen tot weinig introductie. Spanningen tussen de Sovjet-Unie en Amerika tijdens bijvoorbeeld de Cubacrisis zijn al vaak besproken en een belangrijk onderwerp geweest voor wetenschappers om artikelen over te schrijven. Voor dit artikel wil ik juist de grote gebeurtenissen tijdens de Koude Oorlog op de achtergrond houden. Natuurlijk spelen deze gebeurtenissen nog steeds een rol in dit artikel, maar ik ga hierbij meer inzoomen op het thuisfront in Amerika. Hierbij wil ik gaan kijken naar de eerste twee decennia na de Tweede Wereldoorlog. Door middel van spotprenten uit kranten, foto’s en politieke posters wil ik de lezer een beter beeld geven over wat de impact was voor de Amerikaanse bevolking tijdens de begindagen van de Koude Oorlog en hoe zij het nieuws via kranten en spotprenten tot zich kregen. Hierbij zal ik een redelijk chronologisch verhaal uiteenzetten om te kijken of de afbeeldingen door de jaren heen ook veranderden.
We beginnen dit artikel met een spotprent die verscheen in The New Orlean States vlak na aanvang van de Korea Oorlog. Op de prent is een gebroken honkbalknuppel te zien met de tekst Korea. De persoon op de prent is Stalin die opzoek is naar een volgende ‘probleempunt’ om onrust te stoken in de wereld. Voor mij geeft deze spotprent de situatie in Amerika rond de jaren vijftig perfect weer. Er zijn meerdere voorbeelden te vinden van spotprenten waarbij Amerika de schuld volledig van zich afschuift en Stalins communistische bewind de schuld geven van de onrust. Voor de Amerikaanse samenleving moet dit ook veel impact hebben gehad over de beeldvorming over de Koude Oorlog. En dan hebben we pas het eerste probleempunt te pakken, voor de samenleving veranderde er nog veel meer.
Naarmate de jaren vijftig vorderde, werd ook de nucleaire dreiging steeds groter. Met als hoogtepunt natuurlijk de eerdergenoemde Cubacrisis. Maar in de jaren voor de crisis werd het Civil Defense programma in de Verenigde Staten ook uitgebreid. Het programma zelf werd al tijdens de Tweede Wereldoorlog opgericht maar kende zijn hoogtijdagen tijdens de eerste decennia van de Koude Oorlog. Het doel was om de Amerikaanse bevolking voor te lichten over de nucleaire dreiging. Zo kreeg men te horen waar de dichtstbijzijnde schuilkelders waren en wat de beste manieren waren om snel te kunnen evacueren. Het Civil Defense programma gebruikte hierbij lokale hoofdkwartieren om de informatie te verspreiden. Via radio en instructiekaarten probeerden men informatie te geven over de nucleaire dreiging en hoe de bevolking hier mee moest omgaan. Maar ook posters speelden hierbij een belangrijke rol, zoals je kan zien in het voorbeeld onder de alinea. Met dreigende teksten en afbeeldingen probeerden het Civil Defense programma mensen bewust te maken van de nucleaire dreiging.
Maar waar de nucleaire dreiging groeide, groeide ook het verzet tegen de Koude Oorlog en de nucleaire dreiging. Kranten als de New York Times stonden vaak vol met anticommunistische spotprenten. Maar binnen Amerika zien we vooral vanaf de jaren zestig verschillende jeugdgroeperingen die zich tegen het Amerikaans bewind keerden en riepen om vrede. Het bekendste voorbeeld hierbij is natuurlijke de Flowerpower-beweging die zich afscheidde als tegencultuur binnen de Amerikaanse samenleving. Zo zien we dat naarmate de Koude Oorlog vorderde, de tegenstanders een steeds groter wordende stem kregen. Naast het nucleaire ‘front’ waren er verschillende andere takken in de Koude Oorlog waar de samenleving mee te maken kreeg. Zo werden de Olympische Spelen van na Tweede Wereldoorlog nóg meer een prestigestrijd waarin de Amerikaanse bevolking als één achter haar sporters stond. Een kenmerkend aspect dat in hedendaags Amerika nog steeds een grote rol speelt. Een volgend conflict, na de groeiende dreiging van nucleaire acties tijdens de jaren vijftig, was de onrust in Berlijn tijdens de jaren zestig. Ook ditmaal stonden de kranten in Amerika vol met posters en prenten om Chroesjtsjov, destijds leider van de Sovjet-Unie, zwart te maken en het Westen redelijk onschuldig over te laten komen. Dit wordt in de prent onder de alinea ook goed weergegeven. De vrouw weerspiegeld het ‘onschuldige’ Berlijn, tevens het Westen, en Chroesjtsjov wordt neergezet als de agressieve man die haar iets aan wil doen. De prent uit The Hartford Times is één van de velen van deze periode.
Al met al zien we dus dat de propagandamachine van de Amerikaanse overheid op volle toeren draaiden. Al vlak na de Tweede Wereldoorlog kwamen er veel spotprenten in kranten waar anticommunistische leuzen opstonden. De Amerikaanse bevolking werd eigenlijk al snel geïndoctrineerd om tegen de Sovjet-Unie en het communisme te zijn. Sterker nog, volgens de spotprenten uit de jaren vijftig waren de Amerikanen de onschuldigen. Het was volgens hen zelfs de schuld van Stalin dat er een Koude Oorlog ontstond! Na het creëren van een anti Sovjet sfeer in de Verenigde Staten zien we een overgang naar een meer behoudende propaganda, men wordt zich meer bewust van de nucleaire dreiging en probeert via het Civil Defense de bevolking te waarschuwen over eventuele atoom dreigingen. Kort na deze periode laaide de Koude Oorlog weer op en dat kon men meteen terugzien in de soort spotprenten en posters die door Amerika werden verspreid. Chroesjtsjov werd als schuldige gezien en het Westen kon niet anders dan daarop reageren. Weer stonden de kranten vol met spotprenten die dit beeld alleen maar bevestigden. Wel zien we vanaf de jaren zestig een opkomend verzet de Koude Oorlog, er komen meer groeperingen die tegen de atoomdreigingen zijn. Een ontwikkeling die zich na de jaren zestig alleen maar voortzet.
