Jeotermal Enerji Nedir, Ne Değildir?

Jeotermal enerji; kısaca Yunanca kökenli “Geo” ve “Thermal” kelimelerinin birleşiminden oluşan yer ısısı olarak tanımlanabilir. Detaylı olarak açıklamak gerekirse jeotermal enerji; yer kabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğu, sıcaklıkları sürekli olarak bölgesel atmosferik ortalama sıcaklığın üzerinde olan ve çevresindeki normal yer altı ve yer üstü sularına göre daha fazla erimiş mineral, çeşitli tuzlar ve gazlar içerebilen sıcak su ve buharın yeryüzüne taşıdığı ısı enerjisi olarak tanımlanabilir. Bu enerjiyi yeryüzüne taşımak için kullanılan çeşitli yöntemler mevcuttur.

Bunlardan ilki; jeotermal enerjinin yer altında birikmiş kaynaktan jeotermal akışkan vasıtasıyla yeryüzüne doğal yollarla ulaşmasıdır. Bir diğer yöntem ise sıcak kuru kaya (hot dry rock) olarak bilinen ve jeotermal akışkan içermeyen kaynaklara yeryüzünden su enjekte edilerek kayanın sıcaklığından faydalanılması ve tekrar yeryüzüne taşınmasıdır.

Jeotermal Enerji Nedir?

Jeotermal süreçlerde ısı dışında çeşitli kimyasallar ile buhar ve sıcak su gibi kaynaklar, yeryüzüne çok yakın bir konumda ya da üstünde belirir. Bu kaynaklardan yararlanılarak elde edilen enerjiye ise jeotermal enerji adı verilir.

Türkiye, tektonik hareketlerin yoğun olarak yaşandığı bir bölge olduğu için çok sayıda jeotermik alan bulundurmaktadır. Bu da tarih boyunca bu kaynaktan çeşitli şekillerde yararlanılmasına imkan sağlamıştır. Ülkemizin içerisinde yer aldığı Akdeniz havzasında yapılan arkeolojik çalışmalara göre günümüzden 10.000 yıl öncesinde bile jeotermik enerjiden faydalanılarak çanaklar ve çömlekler yapıldığı bulunmuştur.

Jeotermal enerji, yenilenebilir enerji türleri arasında yer alır ve Türkiye’de seracılık, bölgesel ısıtma ve elektrik enerjisi üretmek için jeotermal enerjiden yararlanılır. Halihazırda Denizli, Aydın, Manisa ve Çanakkale gibi şehirlerde elektrik üretimi başta olmak üzere Balıkesir, Kütahya, Ankara, İzmir ve Kırşehir gibi şehirlerde de bölgesel ısıtma ve sera ısıtması için jeotermal enerji kullanılıyor.

Jeotermal Enerji Ne Değildir?

Günümüzde elektrik enerjisi üretiminde çevreci ve sürdürülebilir yöntemler olan güneş enerjisi, rüzgar enerjisi ve dalga enerjisinin kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Jeotermal enerji de yenilenebilir enerji alanında önemli kaynaklar arasında yer alır. Hem yalnızca belirli bölgelerde uygulanabilmesi hem de kaynakların yetersiz olması nedeniyle jeotermal enerji, fosil yakıtlardan elde edilen enerjilerden çok daha az kullanılabilir alana sahiptir. Bu nedenle Türkiye gibi orta büyüklükte yüz ölçümüne sahip ve her noktasında jeotermik alan bulunmayan ülkelerin, sadece jeotermal enerji ile elektrik üretmesi şu an için mümkün görünmemektedir. Kısacası jeotermal enerji, tek başına bizim gibi bir ülkenin enerji ihtiyacını karşılayabilecek bir yöntem değildir.

Türkiye’de Kaç Tane JES Var?

Türkiye Elektrik İletim A.Ş.’nin Kasım 2019 verilerine göre Türkiye’de toplam 54 adet jeotermal enerji santrali bulunuyor. Ayrıca Türkiye’de jeotermal potansiyeli yüksek olan bölgelerde belirli periyotlarla jeotermal kaynak arama ruhsat sahası ihaleleri açılıyor. Bu da orta vadede jeotermal enerji santrali sayısının hızla artmasını beraberinde getirecek.

2008 yılında gerçekleştirilen özelleştirme ihalesi ile Türkiye’nin ilk jeotermal enerji santrali olan Kızıldere Jeotermal santralinin işletmesi Zorlu Enerji’ye geçti. 2013 yılında 80 MW kapasiteli Kızıldere II santrali ve 165 MW kapasiteli Türkiye’nin en büyük, Avrupa’nın ikinci büyük jeotermal enerji santrali olan Kızıldere III santrali iki ünite halinde 2017 ve 2018 yıllarında devreye alındı. Ayrıca Manisa ili Alaşehir ilçesinde 2015 yılında devreye alınan 45 MWe kapasiteli Alaşehir-I JES bulunmaktadır.

Kurulu güç bakımından şu an için Türkiye’de toplam elektrik enerjisinin %1,65’ini karşılayan JES’lerin, yeni açılan lisans ihalelerine bağlı olarak gelecekte %5’in üzerine çıkması bekleniyor. Ayrıca jeotermal ile ısıtmanın da yıllar içerisinde artacağı, jeotermal enerji ile elde edilen su ve buhardan ısıtmada çok daha fazla yararlanılacağı öngörülüyor.

Jeotermal Enerji ile Seracılık Nasıl Yapılır?

Türkiye’de özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde yaygın olan sera tarımında en büyük gider kalemlerinin başında ısıtma gelmektedir. Türkiye’nin jeotermal rezervuarının önemli bir kısmı ise Ege Bölgesi’nde yer almakta ve jeotermal enerji ile hem çevre dostu hem de ucuz bir şekilde tarım yapılmasının önü açılmaktadır. Böylece gelecek yıllarda tarım açısından jeotermal alanların daha verimli kullanılması sağlanacağı için dolaylı olarak ürün fiyatlarında da düşüş yaşanabileceğini söylemek mümkün.