Kültür açısından Kullanıcının Deneyimi— Deneysel araştırmalar
Deneyler ve veriler çoğu zaman daha doğrusunu söyler 🤔
küçük not: Başlamadan önerim, ilk Kullanıcının deneyimi ve kültürel izler makalemi okuyunuz. Zamanınız yoksa devam edin. İyi okumalar :)
1950'lerden bu yana, kültürün algı üzerindeki etkisini incelemek için çok az çaba sarf edilmiştir. Kültürün algı üzerine etkisiyle alakalı değerli bilgiler neredeyse ikibinci yılların başından başlıyor
Biliş üzerine yapılan araştırmaların çıkarımsal süreçlerin kültürden etkilendiğini gösteriyor. Örneğin, batılılar nedenleri kişinin kendisine veya objenin kendisiyle ilişkilendirirken, Asyalılar nedenleri durumla veya bağlamla ilişkilendiriyorlar. Örneğin, bir batılı yolda bir dilenci gördüğünde bunun nedenin o dilencinin kendisinde görürken, Asyalı başına ne gelmiş de bu hale düşmüş diye düşünür.
Batılılar günlük olayları yorumlarken kurallar veya kategorizasyon kullanırken, Asyalılar ilişkileri ve benzerlikleri ele alırlar. Batılılar kabarık objeye odaklanarak bağlamdan ayırarak bağlamdan özgür şekilde analitik düşünme ile onu yorumluyorlar. Asyalılar bütünsel düşünme süreçlerini kullanarak objeyi yerleştiği bağlam ile birlikte ele alırlar.
Kurallar Kategorizasyona karşı
Bir araştırmada Çinli ve Amerikalı öğrencilere 3 figürün olduğu bir fotoğraf (örneğin, ot/saman, tavuk ve inek) gösteriliyor ve onların arasından birbirine uygun olan ikisini seçmeleri isteniyor. Çinli öğrenciler ilişkisel bağlamı kullanarak iki objeyi seçiyor (örneğin, inek ve saman, çünkü inek saman yiyor). Amerikalı öğrenciler ise analitik düşünme bağlamında objeleri gruplaştırmayı seçiyor ve kategorizasyon kullanıyor (tavuk ve inek, çünkü ikisi de hayvan). Bu araştırmayı daha sonra Ji ve arkadaşları (2005) kolej öğrencilerine yapıyor ve sonuçlar hala aynı idi. Demek ki, kültür ileri yaşta bile düşünme süreçlerini etkilemektedir. Bu araştırmada değişik kavramların gruplandırılması yapmışlar, ama peki ya eğer, kavramı aynı saklasak algı farklılaşır mıydı?
Norenzayan ve arkadaşları Avro Amerikalılara, Asyalı Amerikalılara ve Çinli öğrencilere bir obje ve ona benzer iki ayrı obje kümesi vererek bu tek objeyi ona çok benzeyen kümelerden birine yerleştirmeleri isteniyor.Sağdaki kümedeki objelerin hepsi ortak bir özelliğe göre verilmiş objeye benzer iken, soldaki kümedekiler verilen objeye benzeseler bile hepsi ayrı ayrılıkta kendine özgü şekilde benziyorlardı. Yani sağdakiler ortak analitik benzerliği paylaşırken, soldakiler ilişkisel-bütünsel benzerliğe sahip idiler. Avro Amerikalılar sağdaki kümeleri seçerken, Asyalılar soldaki kümeleri seçmişlerdi. Asya kökenli Amerikalılar ise orta yol (intermediate).
KABARIK OBJE (FOCAL OBJECT) BAĞLAM`a
(CONTEXT) karşı
Doğu Asyalıların yalnız tek objeyi değil, görsel alanı hepsini bütünsel olarak algıladıklarını gösteren bulgular vardır. Ji ve arkadaşları (2000) Avro Amerikalılara ve Doğu Asyalılara Çubuk-Çerçeve Testini (Rod-and-Frame Test) uyguluyorlar. Bu testte düz hat dikdörtgen içerisinde yerleşiyor ve her ikisi birbiri ile bağımsız olarak dönmektedir. Dönen bir dikdörtgen içerisinde bir düz hattın ne zaman dikey eksende düz olduğunu söylemek zor. Katılımcılara dönen düz hattın dikey eksende olduğu zaman rapor etmeleri isteniyor. Asyalı katılımcılar deney zamanı daha çok hata yaptılar. Bu, onların objeyi çevreyle birlikte daha çok algıladıklarını göstermektedir
Başka bir araştırma Masuda ve Nisbett yapıyor. Bir resim sunuyor. Bu resimde ya göze çarpan nesnelerde değişiklik yapılıyor ya da arka fonda/bağlamda değişiklik yapılıyor. Asyalı ve Amerikalı katılımcılara bu değişikliği bulmaları söyleniyor. Amerikalı katılımcılar ön objelerde, göze çarpan nesnelerde değişiklikleri daha iyi buldukları halde, Asyalı arkadaşlar arka fonda/bağlamdaki değişiklileri daha iyi bula bilmişler. Belki de farklı şeyler görmeleri nedeni farklı yerlere bakmalarıdır?!
Chua ve arkadaşları (2005) gözlerin hareketlerinde (eye movements) farklılıklar bulmuşlar. Bu kez odak nesnesi (göze çarpan nesne) arka fona/bağlamın içerisinde yerleştirerek katılımcılara sunuldu. Onlardan bu resmi ne kadar beğendiklerini söylemeleri istendi ve onlar resme bakarken onların göz hareketleri kayda alındı. Amerikanlar kabarık objeyi yine bulup daha çok ona odaklanırken, Çinli katılımcılar genele bakmaya önem verdiler ve gözlerini resim üzerinde sıçratarak gezindiriyorlardı.
Böylece, Asyalıların bağlamları ve ilişkileri ele almaya, algılamaya ve hatırlamaya meyilli olduğunu, Batılıların ise göze çarpan nesnelerin niteliklerini ve kategori üyeliğini ele alma, algılama ve hatırlama eğiliminde olduklarını gösteren önemli kanıtların olduğuna inanıyoruz.
