Printversie / Franstalige versie
Huisvesting is niet alleen een zaak van het Gewest. Ook op gemeentelijk niveau zijn er mogelijkheden tot actie. Naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2018 willen we een zevental gemeentelijke initiatieven rond huisvesting bekend maken. Zelfs wanneer het soms om bescheiden initiatieven gaat, dragen ze toch bij tot een vooruitgang van het recht op wonen. In 7 episodes willen we die initiatieven beter bekend maken, zodat de toekomstige gemeenteraadsleden er inspiratie in kunnen vinden
De meeste Brusselse gemeenten, en in mindere mate ook de OCMW’s, verhuren zelf ook woningen — voor het volledige gewest spreken we van bijna 9.000 woningen. Dat mag niet om het even hoe gebeuren. Sinds 2008 legt het Gewest regels op voor de toewijzing van gemeentewoningen : de gemeente en het OCMW moeten een toewijzingsreglement hebben met daarin de voorwaarden en de procedure en moeten bovendien een chronologisch register van de kandidaten bijhouden. Ondanks die verbetering in transparantie blijven de toewijzingen formeel gezien politiek : het is immers het College van Burgemeester en Schepen (of de Raad van Maatschappelijk Welzijn) die de beschikbare woningen toewijst. In 2013 zet het gewest nog een stap verder : gemeenten en OCMW’s moeten een onafhankelijke toewijzingscommissie oprichten.
Voor de toewijzing van een gemeentewoning in Molenbeek is al sinds 2009 het advies nodig van de ‘CALC’ (commission d’attribution des logements communaux). In die commissie zetelen niet alleen vertegenwoordigers van de gemeente (dienst gemeente-eigendommen, dienst stedenbouw en dienst slachtofferhulp), het OCMW en de sociale huisvestingsmaatschappij ‘Logement Molenbeekois’, maar ook van plaatselijke verenigingen (Buurthuis Bonnevie en recent de ALMK (Association des Locataires de Molenbeek et Koekelberg.
De Molenbeekse verenigingen hebben steeds gepleit voor meer overleg met de gemeente op het vlak van huisvesting. Hun betrokkenheid bij de CALC is een rechtsreeks gevolg van een andere ‘gemengde’ commissie die een jaar eerder was opgericht : het coördinatiecomité voor de transitwoningen, waar de verenigingen werden uitgenodigd onder meer omdat ze een actieve rol spelen bij de sociale begeleiding van de huurders van de transitwoningen.
Voor de toewijzing van de gemeentewoningen is er weinig plaats voor discussie. De toewijzingsregels zijn strikt. Het belangrijkste criterium is de chronologische volgorde, andere prioriteiten of afwijkingen zijn niet voorzien in Molenbeek. De CALC ziet dus toe op een correcte toepassing van het toewijzingsreglement en dat zonder politieke inmenging. Het schepencollege bevestigt enkel het conform advies van de CALC.
De CALC buigt zich niet alleen over de toewijzing van beschikbare woningen, maar geeft ook advies over mutaties van huurders, de hernieuwing van de huurovereenkomsten en het schrappen van kandidaten (wat kan gebeuren wanneer iemand een voorgestelde woning weigert). De ervaring van de sociale werkers van de verenigingen kan hier helpen om te bepalen of een weigering te rechtvaardigen is of niet.
De CALC is dus in de eerste plaats een controleorgaan en minder een overlegorgaan over het beheer van het gemeentelijk woningpark. Volgens de plaatselijke verenigingen zou dit taak kunnen worden uitgebreid met overlegmomenten en aanbevelingen in verband met de toewijzing of mutatie van gemeentewoningen. De gemeente Molenbeek raadpleegt de verenigingen wel ook wanneer ze het toewijzingsreglement wil herzien (zoals het geval was in 2014 toen de regels voor huurhernieuwing en mutaties werden gewijzigd).
De CALC in de praktijk :
De CALC bestaat uit vertegenwoordigers van de gemeentelijke administratie, het OCMW, de sociale huisvestingsmaatschappij en plaatselijke verenigingen. De dienst gemeente-eigendommen zit de commissie voor en maakt de verslagen op.
De CALC geeft een conform advies over de toewijzingen, de mutaties, huurverlengingen en schrappingen.
In een jaar (1/8/2016–31/7/2017) heeft de commissie advies gegeven over 23 verhuringen aan nieuwe huurders en 21 mutaties.
De commissie komt ongeveer om de 6 weken bij elkaar om advies te geven over gemiddeld 4 woningen per vergadering. Voor sporadische toewijzingen worden ook elektronische commissievergaderingen gehouden.
De CALC geeft een advies op basis van een verslag van de dienst gemeente-eigendommen, bij eenvoudige meerderheid van stemmen. De verhinderde leden kunnen per mail stemmen.
In 2013, bij de hervorming van de Brusselse huisvestingscode, legt het Brusselse gewest nieuwe verplichtingen op voor de gemeenten en OCMW’s. Een van die nieuwigheden is de oprichting van een onafhankelijke commissie voor de toewijzing van gemeentewoningen. Het toepassingsbesluit over die commissie gaat voor de samenstelling ervan nog een stap verder: de leden mogen geen politiek mandaat hebben. De bedoeling is dus duidelijk : de toewijzing van gemeentewoningen moet overal apolitiek gebeuren, wat ook al jaren een eis was van de BBRoW.
Maar die nieuwe verplichting botst op verzet bij verschillende gemeenten en OCMW’s, die niet aarzelen om hiertegen beroepsprocedures in te leiden bij de rechtbank. [1] Hun voornaamste argument : aantasting van het eigendomsrecht en het recht om hun eigen woningen te beheren. Het Grondwettelijk Hof volgt hun argument niet, maar geeft de indieners van het beroep wel gelijk op een ander punt : ongelijke behandeling van de OCMW’s aangezien de Huisvestingscode voorziet dat er in de gemeente een toewijzingscommissie wordt opgericht waarvan de samenstelling wordt bepaald door de gemeenteraad en niet ook door de Raad voor maatschappelijk welzijn. Gevolg van het vonnis van het Grondwettelijk Hof : de toewijzingscommissies worden geannuleerd. [2]
Drie jaar later pas (februari 2018) stemt de commissie huisvesting van het Brusselse parlement een ‘verbeterde’ ordonnantie waarmee gemeente en OCMW ieder zelf een toewijzingscommissie moeten oprichten, maar ook vrijwillig kunnen beslissen om samen een gemeenschappelijke commissie te creëren.
12 van de 19 Brusselse gemeenten hebben echter niet gewacht op de uitspraak in de beroepsprocedure en hebben een toewijzingscommissie opgericht. Bij twee ervan zijn wel degelijk politici aanwezig : zij zullen hun reglement moeten herzien. [3]
Naast de gemeente Molenbeek is de gemeente Vorst de enige waar een ‘gemengde’ commissie bestaat (al sinds 2014). De gemeente Vorst heeft echter weinig woningen (30), zodat de commissie slechts sporadisch bijeenkomst. De laatste toewijzing bijvoorbeeld dateert al van 2015.
De 7 andere gemeenten zullen dus vroeg of laat een toewijzingscommissie moeten oprichten. Bij die 7 zijn ook de gemeenten en OCMW’s met het grote woningpark : Brussel-Stad met 3509 woningen, St Gillis met 875 woningen en Elsene met 435 woningen. Dat betekent dat de helft van het aantal gemeentewoningen in het Brusselse Gewest nog altijd worden toegewezen door het College van Burgemeester en Schepenen.[4] In Brussel-Stad pleiten de verenigingen Convivence/Samenleven en Buurtwinkel al jaren voor een apolitieke toewijzing van de 3000 woningen van de stadsregie[5] en de oprichting van een commissie met vertegenwoordiging van de verenigingen. Hun eis kan binnenkort waarheid worden.
Deze publicatie wordt uitgegeven met subsidies van het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest, Integratie via de huisvesting en van de Fédération Wallonie-Bruxelles.
[1] St Lambrechts Woluwe, het OCMW van Brussel-Stad dienden beroep in bij het Grondwettelijk Hof tegen de Huisvestingscode ; Ukkel, St Lambrechts Woluwe, het OCMW van Brussel-Stad en de federatie van SVK’s dienden ook beroep in tegen het toepassingsbesluit bij de Raad van State.
[2] Het toepassingsbesluit werd ook geannuleerd door de Raad van State, omwille van een procedurefout. In december 2017 heeft de Ministerraad een nieuw besluit goedgekeurd.
[3] In Koekelberg bestaat de commissie uit vier leden : drie leden van de gemeenteraad en een deskundige met adviserende stem. In Sint Joost is de schepen van huisvesting formeel geen lid, maar hij neemt wel deel aan alle vergaderingen.
[4] Of door de raad voor maatschappelijk welzijn voor de OCMW-woningen. Ook hier springt Brussel-Stad eruit : van de 2372 OCMW-woningen in het volledige gewest behoren er 2100 toe aan het OCMW van Brussel-Stad (cijfers 2014). Bron : O. EVRARD, « Les communes et la production de logements à caractère social », dans : Trait d’union, 2016/04, p.7
