TRIZ-76 Standart-Türkçe
Prof. Dr. Metin O. Kaya
76 standart çözüm 5 ana gruba (sınıfa) ayrılmaktadır:
I. Sistemde küçük bir değişiklik veya değişiklik yapmaksızın iyileştirme (13)
II. Sistemi değiştirerek iyileştirme (23)
III. Ana sistemden bir üst sisteme ya da mikro seviyeye geçiş (6 )
IV. Teknik sistemdeki herhangi bir şeyi ortaya çıkar veya ölçümünü yap (17)
V. Teknik sisteme madde veya alanları nasıl konulacağını tanımla (17)
Sınıf I: Sistemde küçük bir değişiklik yapmak veya değişiklik yapmaksızın iyileştirme.
İstenilen sonucu elde etmek üzere sistemi değiştirmek veya istenilmeyen sonucu yok etmek. Sistemde hiç değişiklik yoktur veya küçük değişiklikler vardır. Bu grup, bir modeli tamamlamak için gerekli çözümleri içermektedir.
1.1 Yetersiz bir sistemin performansını geliştirme
1.2. Zararlı etkileri yok etme veya etkisiz hale getirme.
Sınıf II Sistemi değiştirerek sistemi iyileştirme.
Madde-Alan sistemi geliştirme.
2.1. Karmasık madde-alan modellerine geçiş.
2.2. Madde-alan modellerini zorlama.
2.3. Performansı geliştirmek üzere, bir veya her iki elementin sıklığının, doğal sıklığa uyum veya uyumsuzluğunu kontrol etme.
2.4. Ferromanyetik malzeme ve manyetik alanları birleştirmek, sistemin performansını arttırmak için etkili bir yoldur.
Sınıf III Sistem Geçisleri
3.1. İkili ve çoklu sistemlere geçiş
3.2. Mikro seviyeye geçiş
Sınıf IV Tespit Etme veya Ölçme
Tespit etme veya ölçme kontrol içindir. Birçok durumda, en yenilikçi çözüm, fiziksel, kimyasal ve geometrik etkilerden yararlanarak tespit etme ve ölçme olmadan otomatik kontroldür.
4.1. Dolaylı yöntemler
4.2. Bir ölçüm sistemini oluşturma veya sentez yapma. Bazı unsurlar ve alanlar, mevcut sisteme eklenmelidir.
4.3. Ölçüm sistemlerini değerlendirmek
4.4. Ölçmeyi kolaylaştırmak için, sistemdeki ferromanyetik madde ve manyetik alanın kullanılmasını sağlamak veya eklemek.
4.5. Ölçüm sistemlerinin gelişiminin yönü
Sınıf V Standart çözümleri basitleştirme ve iyileştirme için yöntemler
5.1. Maddeleri tanıtmak
5.2. Alanları kullanmak.
5.3. Safha geçişleri.
5.4. Doğal olguları kullanmak (Fiziksel etkileri kullanma)
5.5. Maddelerin daha yüksek ve düşük hallerini üretmek
Standartların ortaya çıkarılması, aşağıdaki grafikten de görüldüğü gibi 10 sene içinde gerçekleşmiştir.
Sınıf I. Sistemde küçük bir değişiklik yapmak veya değişiklik yapmaksızın iyileştirme.
1.1 Yetersiz bir sistemin performansını gelistirme
1.1.1. Eğer sadece S1 ve S2 maddeleri ve bir alan varsa tam olmayan bir modeli tamamlama.
1.1.2. Sistem değistirilemez; fakat kalıcı veya geçici bir ek kabul edilebilir. İçsel bir eki S1 ve S2 ile birlestirme.
1.1.3. 1.1.2’deki gibi, fakat kalıcı veya geçici S3 maddesinin, S1 veya S2’yi değiştirmek için kullanılması.
1.1.4. 1.1.2.’deki gibi, içsel veya dışsal olarak, çevreden bir kaynağı ek olarak kullanma.
1.1.5. 1.1.2.’deki gibi, fakat sistemin çevresini değiştirme.
1.1.6. Küçük miktarların kontrolünün başarılması tam anlamı ile zordur. Küçük miktarları, artık ekleyerek veya çıkararak kontrol etme.
1.1.7. Ortalama bir alan, istenilen etki için yetersiz ve daha büyük bir alan, sisteme zarar verecekse, daha büyük alan, baska bir elemente uygulanarak orijinal sisteme bağlanabilir. Bunun gibi, eğer bir madde tüm hareketi doğrudan alamıyorsa, istenilen etkiyi, bağlantılı olan diğer bir maddeyi kullanarak başarabilir.
1.1.8. Büyük/güçlü ve küçük/zayıf etkilerin kalıbı gereklidir. Daha küçük etkilere ihtiyaç duyan yerler S3 nesnesi ile korunabilir.
1.2. Zararlı etkileri yok etme veya etkisiz hale getirme.
1.2.1. Yararlı ve zararlı etkiler mevcut tasarımda vardır: S1 ve S2’nin doğrudan temasta olması gerekli değildir. S3 ile zararlı etkiler ortadan kaldırılır.
1.2.2. 1.2.1’ye benzer, fakat yeni maddeler eklenmez. Zararlı etkiyi S1 veya S2’yi değistirerek ortadan kaldırma. Bu çözüm, “hiçbir sey”, boşluk, vakum, hava, kabarcık, köpük vb. veya ek bir madde gibi davranan bir alanı eklemeyi içerir.
1.2.3. Zararlı hareket alan sebebiyle olmaktadır. Zararlı etkileri emecek olan S3 maddesini tanıtma.
1.2.4. S1 ve S2 bilesenlerinin bağlantı halinde olduğu sistemde yararlı ve zararlı etki mevcuttur. F1’in zararlı etkisini, F2’nin zararlı etkiyi gidermesi veya ek yararlı etki kazanılmasıyla yok etme.
1.2.5. Sistemdeki bir elementin manyetik özellikleri yüzünden zararlı etkiler mevcut olabilir. Zararlı etki, manyetik maddeyi Curie noktasının üzerine ısıtmakla veya zıt manyetik alan kullanmakla ortadan kaldırılabilir.
Sınıf II. Sistemi değiştirerek sistemi iyileştirme.
Madde-Alan sistemi geliştirme.
2.1. Karmasık madde-alan modellerine geçiş.
2.1.1. Zincir madde-alan modeli: Tek modelli, S2’nin F1 ile S3’e, S3’ün sırasıyla F2 ile S1’e uygulanması. İlk modelin sıralaması bağımsız olarak kontrol edilebilir.
2.1.2. Çift madde-alan modeli: Daha zayıf kontrol edilen sistem geliştirilmelidir, fakat mevcut sistemin bileşenleri değiştirilemeyebilir. S2’ye ikinci bir alan uygulanır.
2.2. Madde-alan modellerini zorlama.
2.2.1. İyi kontrol edilmeyen bir alanı, daha kolay kontrol edilen bir alan ile değiştirme. Yerçekimli bir alandan mekanik bir alana geçmek, mekanik araçlardan elektriksel araçlara veya mekanikten manyetiğe geçmede olduğu gibi daha fazla kontrol sağlar.
2.2.2. S2’yi makro seviyeden mikro seviyeye değiştirme. Bu standart makro seviyeden mikro seviyeye geçiş gelişimi kalıbıdır.
2.2.3. S2’yi gaz veya sıvı geçisine izin verecek gözenekli veya kılcal malzemeyle değiştirme.
2.2.4. Sistemi daha esnek ve daha uyumlu hale getirmek; daha dinamik hale getirmek baska bir gelişim kalıbıdır.
2.2.5. Kontrolsüz alanı, geçici veya kalıcı olan önceden belirlenmiş kalıplar ile başka bir alana değiştirme.
2.2.6. Tek şekilli veya kontrol dışı bir nesneyi, geçici veya kalıcı önceden belirlenmiş uzaya ait yapı ile tek şekilli olmayan bir nesneye dönüştürme.
2.3. Performansı geliştirmek üzere, bir veya her iki elementin sıklığının, doğal sıklığa uyum veya uyumsuzluğunu kontrol etme.
2.3.1. F, S ve S1’in sıklıklarının uyumlu veya uyumsuz olması.
2.3.2. F1 ve F2’nin ritimlerini uydurma.
2.3.3. İki uyumsuz veya bağımsız hareket, her birini, diğerinin çalışmaz olduğu durumda çalıştırarak başarılabilir.
2.4. Ferromanyetik malzeme ve manyetik alanları birleştirmek, sistemin performansını arttırmak için etkili bir yoldur.
2.4.1. Ferromanyetik malzeme ve/veya manyetik alanı sisteme ekleme.
2.4.2 2.2.1. (daha kontrollü alanlara gitme) ve 2.4.1’i (ferromanyetik malzeme veya manyetik alanları kullanma) birlestirme.
2.4.3. Manyetik sıvıları kullanma. Manyetik sıvılar 2.4.2’nin özel durumudur.
2.4.4. Manyetik parçalar veya sıvı içeren kılcal yapıların kullanılması
2.4.5. Manyetik olmayan bir nesneye manyetik özellikler vermek için ekler kullanmak. Bunlar kalıcı veya geçici olabilir:
2.4.6. Eger nesneyi manyetik yapmak mümkün değil ise ferromanyetik malzemeleri çevreye göstermek.
2.4.7. Doğal olguları kullanmak
2.4.8. Dinamik, değişken veya kendinden ayarlı manyetik alanları kullanmak
2.4.9. Bir malzemeye ferromanyetik parçacıklar koyarak, malzemenin yapısını değiştirmek, daha sonra parçacıkları uzaklaştırmak için manyetik alanı uygulamak.
Daha genel olarak, duruma göre yapısal olmayandan yapısal sisteme veya tam tersine geçiş.
2.4.10. Fe-Alan modellerinin ritimlerini uydurmak. Makro sistemlerde, ferromanyetik parçacıkların hareketini arttırmak için mekanik titreşimlerin kullanılmasıdır.
2.4.11. Manyetik parçacıklar kullanmak yerine manyetik alan oluşturmak için elektrik akımı kullanmak.
2.4.12. Elektro-Reolojik sıvılar bir elektrik alan tarafından kontrol edilen viskoziteye sahiptir. Buradaki diğer her yöntem ile birlikte kullanılabilir. Sıvı/katı faz geçişlerine benzeyebilirler .
Sınıf III. Sistem Geçisleri
3.1. İkili ve çoklu sistemlere geçiş
3.1.1. Sistem geçisi 1 a: ikili ve çoklu sistemleri oluşturmak.
3.1.2. İkili ve çoklu sistemlerdeki bağları geliştirmek
3.1.3. Sistem geçiş 1b: Elementler arasındaki farklılıkları arttırmak.
3.1.4. İkili ve çoklu sistemleri basitleştirme.
3.1.5. Sistem geçişi 1c: Bütün ve parçalarının farklı özellikleri.
3.2. Mikro seviyeye geçiş
3.2.1. Sistem geçişi 2: Mikro seviyeye geçiş.
Sınıf 4. Tespit Etme veya Ölçme.
Tespit etme veya ölçme kontrol içindir. Tespit etme iki yönlüdür (bir şey olur veya olmaz) ve ölçümde miktar ölçme ve bunun kesinliğini sağlama vardır. Birçok durumda, en yenilikçi çözüm, fiziksel, kimyasal ve geometrik etkilerden yararlanarak tespit etme ve ölçme olmadan otomatik kontroldür.
4.1. Dolaylı yöntemler
4.1.1. Tespit etme veya ölçme yerine sistemi değiştirme, böylece ölçmeye ihtiyaç kalmaması
4.1.2. Eğer 4.1.1. kullanılamıyorsa, bir kopyasını veya görüntüsünü ölçme.
4.1.3. Eğer 4.1.1. ve 4.1.2 kullanılamıyorsa, sürekli ölçüm yerine iki kere tespit etmek.
4.2. Bir ölçüm sistemini oluşturma veya sentez yapma. Bazı unsurlar ve alanlar, mevcut sisteme eklenmelidir.
4.2.1. Eğer tam olmayan Madde-Alan sistemi tespit edilemiyor veya ölçülemiyorsa çıktı olarak bir alanı olan tekli veya çiftli Madde-Alan sistemi oluşturulur. Eğer mevcut sistem yetersiz ise orijinal sisteme etki etmeden, alanı değistirmek veya geliştirmek.
4.2.2. Yapılan bir eklentiyi ölçmek. Orijinal sistemde değişikliğe yol açan bir eklenti yapılır ve ardından eklentideki değişiklikler ölçülür.
4.2.3. Eğer sisteme hiçbir şey eklenmiyorsa dış çevreye yerleştirilmis ekler tarafından oluşturulan alanda, sistemin etkisini tespit etme veya ölçme.
4.2.4. Eğer 4.2.3.’teki gibi ekler sistem çevresine sokulamıyorsa çevrede zaten var olan bir şeyin durumunu değiştirerek veya ayrıştırarak oluşturmak ve sistemin etkisini bu oluşturulan ekler üzerinde ölçmek.
4.3. Ölçüm sistemlerini değerlendirmek
4.3.1. Doğal olguları uygulamak. Sistemin içinde olduğu bilinen bilimsel etkileri kullanmak ve etkilerdeki değişimleri gözlemleyerek sistemin durumunu belirlemek
4.3.2. Eğer sistemdeki değişiklikler doğrudan veya bir alan geçerek belirlenemiyorsa, değişimleri ölçmek üzere sistemin veya bir unsurun rezonans sıklığını ölçme.
Eğer 4.3.2. mümkün değil ise maddenin diğer bilinen özelliklerden birine bağlanmış rezonans sıklığını ölçmek.
4.3.3. Ölçüm için ferromanyetik malzemelerin tanıtılması, minyatür aletler, fiber optikler, mikro işlemciler vb.nin gelişiminden önce popülerdi.
4.4. Ölçmeyi kolaylaştırmak için, sistemdeki ferromanyetik madde ve manyetik alanın kullanılmasını sağlamak veya eklemek.
4.4.2. Sonuçtaki manyetik alanı tespit ederek ölçümünü kolaylaştırmak için sisteme manyetik parçacıklar eklemek veya bir maddeyi ferromanyetik parçacıklara çevirmek.
4.4.3. Eğer ferromanyetik parçacıklar doğrudan sisteme eklenemiyorsa veya madde ferromanyetik parçacıklarla yer değiştiremiyorsa, ferromanyetik ekleri maddenin içine yerlestirerek karmaşık bir sistem oluşturmak.
4.4.4. Ferromanyetik parçacıkları, eğer sisteme eklenemiyorsa çevreye eklemek.
4.4.5. Manyetizma ile ilgili doğal olguların etkilerini ölçmek:
4.5. Ölçüm sistemlerinin gelişiminin yönü
4.5.1. İkili ve çoklu sistemlere geçiş. Eger tek ölçüm sistemi yeterli doğruluğu sağlayamıyorsa iki veya daha çok ölçüm sistemi kullanmak veya çoklu ölçümler yapmak.
4.5.2. Bir olayın doğrudan ölçümü yerine, zamanda veya uzayda birinci veya ikinci türevlerini ölçmek
Sınıf 5. Standart çözümleri basitleştirme ve iyilestirme için yöntemler
5.1. Maddeleri tanıtmak
5.1.1. Dolaylı yollar
5.1.1.1. “Hiçbir sey” kullanmak; hava, vakum, köpük, baloncuk, boşluk, kılcallar, gözenekler, delikler vb. eklemek.
5.1.1.2. Madde yerine alan kullanmak.
5.1.1.3. Dahili yerine harici katkı kullanmak.
5.1.1.4. Çok aktif bir katkıdan çok az bir miktar kullanmak.
5.1.1.5. Spesifik bir yerde yoğunlaşmak
5.1.1.6 Katkıyı geçici olarak tanıtmak
5.1.1.7. Eğer katkılara orijinal nesnede izin verilmiyorsa, orijinal nesne yerine, eklerin kullanılabildiği, maddenin bir kopyası veya modelini kullanmak. Modern kullanımda bu, simülasyonların veya katkıların kopyasını kullanmayı içerecektir.
5.1.1.8.İstenilen malzemenin zararlı olacağı bir yerde, istenilen elementleri ve bileşikleri açığa çıkaran kimyasal bileşiği tanıtmak
5.1.1.9. Çevrenin veya maddenin kendisinin bozulmasıyla gereken katkıyı elde etmek
5.1.2. Elementleri küçük birimlere bölmek
5.1.3. Katkıların kullanımından sonra kendisini yok etmesi
5.1.4. Eğer koşullar, çok miktarda malzemenin kullanımına izin vermiyorsa, “hiçbir şey” kullanmak.
5.2. Alanları kullanmak.
5.2.1. Bir alanı; başka bir alanın oluşması için kullanmak.
5.2.2. Çevredeki alanları kullanmak
5.2.3. Alanların kaynağı olan maddeleri kullanmak
5.3. Safha geçişleri.
5.3.1. Safha geçişleri 1: Fazların yerine kullanmak.
5.3.2. Safha geçişleri 2: Çift faz durumu
5.3.3. Safha geçişleri 3: Faz değişimine eşlik eden olguyu kullanmak.
5.3.4. Safha geçişleri 4: 2 fazlı duruma geçiş.
5.3.5. Fazların etkileşimi: Sistemin elemanları veya sistemin fazları arasında etkileşimi sağlayarak sistemin etkinliğini arttırmak:
5.4. Doğal olguları kullanmak (Fiziksel etkileri kullanma olarak da bilinir)
5.4.1. Kendinden kontrollü geçişler. Eger bir nesnenin birkaç farklı durumda olması gerekiyorsa bir halden diğerine kendi kendine geçmelidir.
5.4.2. Zayıf bir alan girdisi olduğunda, çıktı alanını güçlendirmek. Genel olarak, bu faz geçis noktasına yakın çalışılarak yapılır:
5.5. Maddelerin daha yüksek ve düşük hallerini üretmek
5.5.1. Bozunma ile madde parçacıkları (iyonlar, atomlar, moleküller vb.) elde etmek.
5.5.2. Birleşme ile madde parçacıkları elde etmek.
5.5.3. 5.5.1. ve 5.5.2. standart çözümlerini uygulamak. Eğer yüksek yapısal seviyenin maddesi ayrıştırılması gerekiyorsa ve ayrıştırılamıyorsa, diğer en yüksek seviyedeki madde ile başlamak. Aynı şekilde, eğer bir maddenin düşük yapısal seviyeli malzemelerden oluşturulması gerekiyorsa ve oluşturulamıyorsa bir sonraki yüksek yapısal seviye ile başlamak.
İlgili Yazılar
