Version Francophone: Informatiser la Justice. Oui, mais comment ?
Informatisering van Justitie. Ja, maar hoe ?
Alle actoren zijn het erover eens dat Justitie moet worden geïnformatiseerd. Maar deze wens heeft als logische gevolg dat de manier om dat aan te pakken ook gedefinieerd moet worden. Het verleden biedt geen oplossingen aan: de oude recepten, telkens opnieuw toegepast, zijn er alleen maar in geslaagd om hun eigen ontoereikendheid aan te tonen.
Wat betreft de vraag wat men moet doen, heb ik niet de pretentie daar een antwoord op te hebben. Het zijn de werknemers en gebruikers van Justitie zelf die het meest uitgebreide begrip hebben van de problemen waarmee zij worden geconfronteerd, waarbij zij regelmatig hun eigen tijd en welzijn opofferen om de talloze tandwielen te blijven doen draaien. Als er een oplossing gevonden moet worden, zal deze er komen door ze vanaf de eerste fasen er bij te betrekken, en niet door nieuwe tools op te leggen die ver weg van de obstakels en moeilijkheden van hun dagelijks leven bedacht en ontworpen werden.
Dus probeerde ik een plan te ontwikkelen, die uiteindelijk werd samengevat in de 4 hieronder beschreven suggesties. De bedoeling is dat ze elkaar versterken, zodat het geheel meer is dan de som van de delen. Deze suggesties zijn het resultaat van meerdere vergaderingen, debatten en discussies, met verschillende gemotiveerde en geïnvesteerde persoonlijkheden uit de juridische en politieke wereld. Mijn eigen ervaring heb ik er natuurlijk ook aan toegepast, gezien de 15 jaar dat ik al betrokken ben bij deze inspanning, hetzij als amateur of als professional¹.
Twee thema’s karakteriseren deze suggesties, die daardoor niet minder realistisch of haalbaar zijn: innovatie en evolutie.
Innovatie omdat er maatregelen moeten worden genomen om het te provoceren, te faciliteren en aan te moedigen. Als ontwikkelaar in een Startup is innovatie mijn dagelijks leven. Het is echter geen monopolie van incubators en gigantische IT bedrijven. Justitie en de maatschappij heeft er in overvloed, getuige de eigen oplossingen ontworpen door justitiewerkers of projecten van vrijwillige burgers, maar die, geconfronteerd met een probleem, enkel de mogelijkheid hebben om die voor zichzelf op te lossen. Deze projecten kunnen worden geëxperimenteerd, ondersteund, ontwikkeld en verspreid en uiteindelijk worden geïntegreerd bij de de interne of externe IT instrumenten van Justitie, mochten ze hun doelstellingen behalen.
Evolutie, omdat het tijd is voor het gerecht om zichzelf te beschouwen als zijnde, eerst mondeling, dan geschreven, nu ook digitaal. De burger ziet daar waarschijnlijk geen revolutie in omdat de technologieën, concepten en praktijken van de ‘digitale revolutie’ zijn dagelijks leven al lang doorgedrongen hebben. Maar als jurist versta ik wel ten volle het revolutionaire karakter van een volledig aanvaarde en uitgewerkte digitalisering van het Gerecht, wat deels de staat verklaart waarin het zich bevindt: het digitale medium beschouwen met al zijn eigenschappen en mogelijkheden in plaats van een verbeterd faxtoestel.
Elke suggestie die volgt is een uitdaging op zich, maar wordt geïnspireerd door voorbeelden of organisaties die al bestaan en hun nut bewezen hebben. Deze precedenten laten niet alleen zien hoe de obstakels kunnen worden overwonnen die zullen ontstaan: ze geven een glimp van wat ze in de praktijk zouden kunnen bereiken.
Suggestie 1: Een incubator voor “openbare” Startups
Geïnspireerd door beta.gouv.fr, de Franse incubator voor Startups d’État. Het is een dienst die kleine ontwikkelingsteams superviseert en assisteert binnen een horizontale structuur, beschut tegen de traditionele hiërarchische piramide, met als doel de openbare dienstverlening te verbeteren en directe voordelen te behalen voor de burger. Deze specifieke omgeving stelt hen in staat om hun projecten uit te testen, te ontwikkelen en te verbeteren met een snelheid van uitvoering en een besparing van middelen die kenmerkend zijn voor de startupsector.
Suggestie 2: Aanmoedigen van projecten, ontmoetingen, uitwisselingen, collaboratie en co-conceptie²
Door evenementen te organiseren die ontdekkingen, samenwerkingen en het ontstaan van teams rond verschillende projecten bevorderen. Ze staan bekend als Hackatons, DevFests, Bootcamps of Startup Weekends, elk met zijn eigen specificiteit. In een zeer korte tijd (meestal een weekend) en in een dynamische context van gezonde concurrentie en emulatie, testen kleine groepen ideeën uit en ontwikkelen daarrond prototypen in dichte samenwerking en co-conceptie. Deze microprojecten worden vervolgens aan het einde van het evenement gepresenteerd en geëvalueerd.
Suggestie 3: IT diensten openbreken
Geïsoleerd, soms vastgevroren in het tijdperk die ze heeft zien ontstaan, vaak afgezonderd van andere diensten: ze lopen het risico een eigen cultuur te ontwikkelen die niet bevorderlijk is voor innovatie en vernieuwing. Door een update van werkmethoden en hulpmiddelen, een zekere mobiliteit en openheid naar andere diensten aan te moedigen en te begeleiden, kunnen ze een essentiële — en natuurlijke — begeleider worden in de digitale conversie-inspanning.
Suggestie 4: Professionaliseren van het beheer en opvolgen van IT-projecten
Het is een onderwerp dat ik meerder keren gehoord heb, namelijk dat er een gebrek aan informatie en ondersteuning is als het gaat om het begeleiden of opvolgen van grote IT-projecten in openbare aanbestedingen. Tevens heerst er ook een zekere verwarring door het aantal verschillende actoren die de prioriteiten definiëren: de minister van Justitie, de FOD Justitie, en natuurlijk de rechterlijke macht, die zelf is samengesteld uit een groot aantal colleges, rechtbanken, tribunalen, en ondersteunende diensten. Een centrale en gemeenschappelijke dienst, op de manier van de Amerikaanse 18F, die de verschillende vereiste deskundigheidsgebieden samenbrengt, zou beleidsmakers en projectmanagers kunnen begeleiden en adviseren in hun missie. Een voorbeeld daarvan kan men vinden in een recente blogpost van 18F over modulaire contracten:
Met modulaire contracteren splitsen we grote, complexe projecten op in meervoudige, nauw beschreven aanbestedingen om technologiesystemen in opeenvolgende, interoperabele incrementen te implementeren.
Een benadering die, zo kan men zich voorstellen, ten goede kan komen aan het titanische werk dat nog moet worden ondernomen.
Deze 4 suggesties voeden en versterken elkaar: de geselecteerde projecten voor de verschillende evenementen worden opgenomen in de incubator, waar ook initiatieven worden geincubeert van andere justitiemedewerkers die samenwerken met ontwikkelaars uit IT Diensten en elders. Teams ontstaan en vergaan, ideeën en benaderingen worden uitgewisseld, en aan het einde van het project, of die nu zijn objectief behaalde of niet, keren ze terug naar hun respectievelijke afdelingen, met nieuwe vaardigheden, nieuwe relaties en nieuwe ideeën. Geleidelijk aan beïnvloeden deze vaardigheden en ervaringen de strategische keuzes van het digitale beleid, wat weer kan leiden tot andere projecten en kansen.
in fine gaat het erom Justitie uit te rusten met de middelen waarmee het zijn digitale diensten kan ontwikkelen, onderhouden en vernieuwen, met de kwaliteit en het gebruiksgemak die de burger mag verwachten. Minder prozaïsch is de wens Justitie volledig in de maatschappij van tegenwoordig te plaatsen, zodat het de rol, symbolisch en reëel, die het wordt toegeschreven ten volle kan vervullen.
1.Ik kon de laatste maanden van het Phenix project bijwonen, terwijl ik al bezig was met ontwikkelen van kleine projecten tijdens mijn rechtenstudies. Even later ben ik begonnen bij de Raad van State, waar ik onder andere heb bijgedragen aan de ontwikkeling van de elektronische procedure. Ondertussen realiseerde ik in mijn vrije tijd de site etaamb.be, die de inhoud van de Belgische Monitor reproduceert, en die nog steeds veel wordt gebruikt. Tegenwoordig ben ik Senior Developer in een Big Data startup , in een incubator gespecialiseerd in nieuwe technologieën.
2: Het ontwikkelen van een product of dienst, meestal innovatief, waarbij de eindgebruiker betrokken is.
