Εκλογές 2023: Η περίπτωση των Βουλευτών της Ροδόπης — ζητήματα παραπληροφόρησης και προπαγάνδας
Όπως καταγράψαμε κατά την περίοδο από 21 Μαΐου έως 06 Ιουνίου, δυο ήταν τα κεντρικά ζητήματα γύρω από τους όρους “fake news”, “προπαγάνδα”, “διαστρέβλωση” και “παραπληροφόρηση”: Πρώτον, η επίθεση της Νέας Δημοκρατίας κατά των δυο κομμάτων της αντιπολίτευσης “καταρρίπτοντας” 10 fake news για τη φορολόγηση της μεσαίας τάξης δια στόματος Άκη Σκέρτσου. Δεύτερον, το ζήτημα της εκλογής του Οζγκιούρ Φερχάτ στη Ροδόπη αναδείχθηκε σε ένα από τα κομβικά ζητήματα πόλωσης, αφού σύμφωνα με τη Νέα Δημοκρατία, ο υποψήφιος του ΣΥΡΙΖΑ είναι υποχείριο της τουρκικής προπαγάνδας.
Κατά την περίοδο από 06 έως 21 Ιουνίου είδαμε στο επίσημο λόγο των κομμάτων που καλύφθηκε από τα ενημερωτικά μέσα την αντιστροφή της βαρύτητας στην κάλυψη των δυο θεμάτων. Οι ειδήσεις για την φορολόγηση πέρασαν σε δεύτερη μοίρα, ενώ το διαδίκτυο κατακλύστηκε με άρθρα σχετικά με το ζήτημα των βουλευτών της Ροδόπης και Ξάνθης. Αίσθηση προκάλεσε η φερόμενη παρέμβαση του Τουρκικού προξενείου στην εκλογή των υποψηφίων που υποστηρίζει, δηλαδή των υποψηφίων βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, Οζγκιούρ Φερχάτ και Χουσεΐν Ζεϊμπέκ.
Η αρχή του νήματος
Την επομένη του πρώτου γύρου των εκλογών, τοπικά ενημερωτικά μέσα (και σε σύντομο χρονικό διάστημα και τα ενημερωτικά μέσα δεξιού προσανατολισμού) ανέδειξαν την ανάρτηση της Ελένης Λαφτσή στο Facebook, όπου δήλωσε ότι η εκλογή του Φερχάτ είναι ένα τεράστιο λάθος, αφού ο συγκεκριμένος υποψήφιος υποστηρίζεται από το “ερντογανικό κράτος”. Η κα Λαφτσή είναι υποψήφια δήμαρχος ΣΥΡΙΖΑ και σύζυγος του επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ στο Δήμο Κομοτηνής και πρώην βουλευτή, Δημήτρη Χαρίτου (119 άρθρα).
Το 2018, όταν ο Ηλίας Κασιδιάρης, ο οποίος επικαλούμενος δηλώσεις του Ερντογάν ότι η Τουρκία είχε τέσσερις “δικούς της” βουλευτές στην Ελληνικό Βουλή, είχε ζητήσει την απομάκρυνση του κ. Μουσταφά Μουσταφά, είχε προκαλέσει την κατακραυγή όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών κομμάτων, φαίνεται πολύ μακριά.
Σήμερα, τα ίδια επιχειρήματα εργαλειοποιούνται από “κεντρώες πολιτικές” δυνάμεις σε μια προεκλογική διαμάχη.
Τη σκυτάλη από την κυρία Λαφτσή πήρε ο Κυριάκος Μητσοτάκης με συνέντευξη του στο Πρώτο Θέμα, κατά την οποία δήλωσε:
«Δεν γίνεται μια ξένη χώρα να παρεμβαίνει ανοιχτά υπέρ συγκεκριμένων υποψηφίων που αναφέρονται στο τουρκικό προξενείο και όχι στην ελληνική συνταγματική έννομη τάξη. Είναι θέμα που πρέπει να απασχολήσει πρωτίστως το κόμμα που τον επέλεξε, καθώς καθίσταται συμμέτοχο στην ανάμειξη ενός άλλου κράτους στα εσωτερικά της Ελλάδας».
Το δημοσίευμα ωστόσο, μαζί με τη δήλωση πληροφορεί ότι στόχος της Νέας Δημοκρατίας είναι
“η ανατροπή στην εν λόγω περιφέρεια, όπου ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε λίγο πάνω από 33% και η ΝΔ περίπου 27%, με τη διαφορά που χωρίζει τα δύο κόμματα να είναι μικρότερη από 4.000 ψήφους.” Μας πληροφορεί επίσης ότι τις επόμενες ημέρες θα ακολουθήσει περιοδεία “γαλάζιων στελεχών” στην περιοχή, ενώ ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης προτίθεται να επισκεφτεί τη Ροδόπη προς το τέλος της προεκλογικής του εκστρατείας.
Το άρθρο του Πρώτου Θέματος αναδημοσιεύτηκε 294 φορές.
Δηλώσεις Σκέρτσου
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Άκης Σκέρτσος σε συνέντευξή του στο «Πρώτο Θέμα» ανέφερε χαρακτηριστικά:
«Ο κ. Τσίπρας τώρα γνωρίζει ότι το τουρκικό προξενείο ξεκάθαρα στήριξε δυο υποψηφίους του κόμματός του που υιοθετούν την τουρκική προπαγάνδα», χαρακτηρίζοντας το ζήτημα ως “εθνικό, όχι κομματικό” και υπερτονίζοντας έμμεσα την πάγια θέση της Νέας Δημοκρατίας για την ανευθυνότητα των κομμάτων της αντιπολίτευσης (124 άρθρα).
“Υ.Γ. Οι δύο υποψήφιοι βουλευτές, που έχουν πιει το αμίλητο νερό, θα πάρουν επιτέλους θέση για το αν διεκδικούν την ψήφο της μουσουλμανικής ή της ‘τουρκικής’ μειονότητας;”.
Οι δηλώσεις Οικονόμου ήταν σε πιο έντονους τόνους, πλαισιώνοντας το θέμα της εκλογής των δύο υποψηφίων με τη φύλαξη των συνόρων και τη “θωράκιση της χώρας” (27 άρθρα).
- https://www.amna.gr/home/article/736150/G-Oikonomou-O-Kuriakos-Mitsotakis-egguatai-tin-prokopi-tis-patridas-kai-ton-anthropon-tis-patridas-kai-ton-anthropon-tis/
Ο Κυριάκος Βελόπουλος, έθεσε το ερώτημα: “Τόσα χρόνια ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, δεν ξέρουν τι συμβαίνει στη Θράκη”; και παράλληλα, υποστήριξε, πως η μόνη λύση είναι να μπει “λουκέτο” στο προξενείο της Τουρκίας στην Κομοτηνή.
Στην ίδια γραμμή, με πιο έντονους τόνους το primenews.gr
“Οι μουσουλμάνοι στον μοναδικό νομό που “κοκκίνησε” στις πρόσφατες εκλογές (μαζί με τη φυλακή του…Κορυδαλλού) δεν αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού της Ροδόπης. Πράγμα που δείχνει τις μεθοδεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος δεν διστάζει να γίνει μοχλός της Τουρκίας και να προσεταιρισθεί τον υπόκοσμο της Ελλάδος για εκλογικά κέρδη…
Εν τούτοις, το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι το τουρκικό πρακτορείο της Κομοτηνής, αλλά η ελληνική κυβέρνηση που δεν το κλείνει. Για να το καταλάβουμε, ας υποθέσουμε ότι το ελληνικό προξενείο της Κωνσταντινουπόλεως τασσόταν υπέρ υποψηφίου ελληνικής καταγωγής στην τουρκική Εθνοσυνέλευση και εναντίον του Ερντογάν. Την επομένη ημέρα θα είχε κλείσει με δικαστική απόφαση και ο υποψήφιος θα ήταν φυλακή”.
Αρκετά τοπικά μέσα κάλυψαν την επίσκεψη του υποψήφιου βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας, Ευριπίδη Στυλιανίδη, σε δυο οικισμούς της περιοχής. Το άρθρο που αναπαράχθηκε είχε τον εξής ισχυρισμό:
“Η αποδοχή των πολιτών ήταν πολύ θερμή και υπήρξαν πολλοί που δημόσια διαβεβαίωσαν ότι εάν και την προηγούμενη φορά την ψήφο τους την προσδιόρισαν ιδεολογικά και πολιτικά κριτήρια τώρα θα ψηφίσουν την Νέα Δημοκρατία, πρώτον για να έχουν σταθερή κυβέρνηση και δεύτερον για να ενισχύσουν τον ρόλο του Ευριπίδη Στυλιανίδη στα κέντρα των αποφάσεων.”
Η επίσημη απάντηση του ΣΥΡΙΖΑ για το θέμα καλύφθηκε από 69 μέσα. Η απάντηση Φίλη, ο οποίος έκανε λόγο για “κυπατζίδικες πρακτικές που οδηγούν σε όξυνση στις σχέσεις της Ελλάδας με τη μουσουλμανική μειονότητα”, πήρε κάλυψη μόνο προς το τέλος της περιόδου (από 08 Ιουνίου), όταν τα ενημερωτικά μέσα δεξιού προσανατολισμού παρουσίασαν το θέμα σαν μια νέα υπόθεση Κατρούγκαλου, καθώς η φερόμενη δήλωση του υποψηφίου για “τουρκική μειονότητα” προκάλεσε για άλλη μια φορά “πανικό στο ΣΥΡΙΖΑ”.
Τα ενημερωτικά μέσα που πρόσκεινται στο αριστερό χώρο εξαπέλυσαν κατηγορίες προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη για ανευθυνότητα, καθώς “για μια χούφτα ψήφους πυροδότησε την ένταση με τη μειονότητα στη Θράκη”, αναπαράγοντας τις δηλώσεις του Αλέξη Τσίπρα για “πρακτικές μαφίας”. Στο faq διαβάζουμε:
“Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αμφισβήτησε το αδιάβλητο των εκλογών που ο ίδιος διεξήγαγε. Το αμφισβήτησε για το αποτέλεσμα σε έναν νομό. Γιατί να μην βγουν όλοι οι υπόλοιποι να το αμφισβητήσουν γενικά; Γιατί άνοιξε τον ασκό του Αιόλου, σε μια διαδικασία η οποία δεν έχει αμφισβητηθεί εδώ και δεκαετίες;Τιμημένοι μου αναγνώστες, ο αμετροεπής, είναι αυτό ακριβώς που λέει η λέξη, δεν έχει μέτρο”.
- https://thefaq.gr/stili-alatos-i-katastrofi-tin-antethniki-dilosi-toy-kyriakoy-gia-tin-rodopi-diorthonetai-mono-me-paremvasi-apo-tin-ee/
- https://www.ieidiseis.gr/politiki/201931/gia-mia-xoyfta-psifous-i-nd-pyrodotei-tin-entasi-me-ti-meionotita-stin-thraki
Επιπλέον, από τα ενημερωτικά μέσα της αντιπολίτευσης προβλήθηκε και η μετριοπαθής δήλωση Ανδρουλάκη, ο οποίος είπε ότι κάθε παρέμβαση στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας πρέπει να αποκρούεται.
Το θέμα της Ροδόπης αναζωπηρώθηκε μετά τις 10 Ιουνίου με την επίσκεψη της Ντόρας Μπακογιάννη στην περιοχή και την δήλωση της ότι αν η μουσουλμανική κοινότητα δεν στηρίξει τη Νέα Δημοκρατία, “τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα”.
Τις δηλώσεις της κυρίας Μπακογιάννη κάλυψαν τοπικά ενημερωτικά μέσα, κάνοντας αναφορές για εκβιασμό ή απειλή σε αρκετές περιπτώσεις (66 άρθρα).
- https://www.inevros.gr/2023/06/09/ntora-mpakogianni-sokaristikes-diloseis-sti-rodopi-an-den-mas-stiriksete-ta-pragmata-tha-einai-dyskola/
- https://www.stonisi.gr/post/59049/an-den-mas-sthriksete-ta-pragmata-tha-einai-dyskola-video
Στις 11 Ιουνίου τα μέσα ηλεκτρονικής ενημέρωσης, με αφορμή τη δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη στο ΣΚΑΪ, ότι ο Αλέξης Τσίπρας είχε ενημερωθεί για την υποστήριξη του τουρκικού προξενείου για δυο υποψηφίους του ΣΥΡΙΖΑ, εστιάζουν και πάλι στο ζήτημα της Ροδόπης.
«Τους κυρίους Φερχάτ και Ζεϊμπέκ μην τους βάλεις στα ψηφοδέλτια. Αυτό ήταν το μήνυμα το οποίο περάσαμε στον κ. Τσίπρα, ο οποίος επέλεξε να κάνει το εντελώς ανάποδο» αποκάλυψε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Μητσοτάκης: «Αρκετά με τους ντεμέκ πιστούς και πατριώτες»
H Νέα Δημοκρατία κατά την περίοδο ανάλυσης παρουσιάζει μια στρατηγική δυο βημάτων όσον αφορά τη συσπείρωση του εκλογικού της κοινού: από τη μια επαναφέρει στο προσκήνιο αφηγήματα σκοτεινότερων δεκαετιών της ελληνικής ιστορίας, κατηγορώντας ευθέως δύο βουλευτές της μείζονος αντιπολίτευσης για εθνική μειοδοσία.
Αν και το αφήγημα αυτό παρουσιάζεται σε ένα φάσμα που ξεκινά από επιπλήξεις για επιπολαιότητα του ΣΥΡΙΖΑ και καταλήγει σε απαιτήσεις δηλώσεων εθνικής συνείδησης από τους δύο βουλευτές, το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο: αυτό το σκέλος της στρατηγικής αφενός σκανδαλίζει τους πιο συντηρητικούς ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας και αφετέρου “κλείνει το μάτι” σε όσους βρίσκονται πολιτικά δεξιώθεν του κόμματος.
Το δεύτερο σκέλος αυτής της στρατηγικής έχει να κάνει με την στηλίτευση κομματικών σχηματισμών που βρίσκονται στην ίδια ιδεολογική σφαίρα με τη Νέα Δημοκρατία. Με τις τελευταίες δηλώσεις του ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιτέθηκε σε όσους κατά τον ίδιο καπηλεύονται το θρησκευτικό και πατριωτικό αίσθημα των Ελλήνων.
Ιδιαίτερη αίσθηση έκαναν οι δηλώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη λίγες μόνο μέρες πριν τις εκλογές, στις 21 Ιουνίου:
«Αυτή τη φορά το τουρκικό προξενείο ξέφυγε, δεν είναι κάτι που θα ανεχθώ πλέον», είπε χαρακτηριστικά. Λίγο μετά, στην κεντρική ομιλία του στη Θεσσαλονίκη, αναφέρθηκε στα κόμματα δεξιά της Ν.Δ., τονίζοντας «αρκετά με τους ντεμέκ πιστούς και ντεμέκ πατριώτες».
Τι γίνεται όταν μόνο η Αθήνα μιλάει για τη Θράκη;
Όπως επισημαίνεται σε ένα πολύ μικρό μέρος της αρθρογραφίας των τοπικών μέσων, λόγω της περιορισμένης πληροφορίας που έχει ο μέσος πολίτης για την μειονότητα είναι πολύ δύσκολο να εξαχθούν συμπεράσματα διαφορετικά από το αφήγημα που κυριαρχεί. Ως αποτέλεσμα, ο διχαστικός λόγος μπορεί να βρει εύφορο έδαφος. Και είναι σχετικά εύκολο να κατηγορηθεί η μειονότητα για “φιλο-τουρκικά” αισθήματα, χωρίς να αναζητηθούν οι κρατικές ευθύνες σε μια πραγματικά φτωχή και διαχρονικά παραμελημένη περιφέρεια.
Ακόμα και τα ελάχιστα άρθρα που καλύπτουν το θέμα, δίνοντας πληροφορίες για την κοινωνικοοικονομική κατάσταση και τις πολιτικές του ελληνικού κράτους στην περιοχή, όπως στην περίπτωση άρθρου στο in.gr που αναπαράχθηκε και από τοπικά ενημερωτικά μέσα, οι πηγές είναι “παράγοντες με γνώση των εξελίξεων στην Θράκη”. Προσεγγίζονται και ερμηνεύονται θέματα ταυτότητας χωρίς να δίνεται χώρος όχι μόνο στους εκπροσώπους της μειονότητας, αλλά ούτε και στους υποψήφιους βουλευτές να τοποθετηθούν.
Οι παραπάνω διαπιστώσεις όμως δεν αποτελούν έκπληξη. Όπως έχει δείξει η έρευνα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντικές ανισότητες στην εκπροσώπηση και την πρόσβαση των μειονοτικών ομάδων στα μέσα ενημέρωσης (Παπαθανασόπουλος et al. 2021).
Σύμφωνα με την έκθεση Media Pluralism Monitor για τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης στην Ευρώπη, η Ελλάδα ενέχει κίνδυνο όσον αφορά την κοινωνική ενσωμάτωση, δεδομένου ότι η μόνη αναγνωρισμένη μειονότητα, η μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη, δεν έχει επαρκή πρόσβαση σε ραδιοτηλεοπτικά μέσα (Παπαδοπούλου, 2022).
Επιπλέον, οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς δεν είναι νομικά υποχρεωμένοι να περιλαμβάνουν μειονοτικό περιεχόμενο ή περιεχόμενο που δημιουργήθηκε από μειονότητες στο πρόγραμμά τους (Ψυχογιοπούλου & Kandyla, 2018), ενώ απαίτηση για τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς να εκπέμπουν κυρίως στην ελληνική γλώσσα εμποδίζει περαιτέρω την ανάπτυξη προγραμμάτων αφιερωμένων στις μειονοτικές κοινότητες.
Πολύ πιο σημαντικά, με την κατηγορία για παρέμβαση του τουρκικού προξενείου στην εκλογική διαδικασία, το ζήτημα αναβαθμίστηκε (όπως δήλωσε και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας) από κομματικό σε εθνικό. Και τα εθνικά θέματα καλύπτονται και δημοσιογραφικά με εθνικιστική προσέγγιση, η οποία έχει παγιωθεί όχι μόνο στο πολιτικό σύστημα, αλλά και στην κοινή γνώμη (Πλειός & Φραγκονικολόπουλος, 2010).
Συνοψίζοντας
📌 Σύμφωνα με την εκτενή επισκόπηση της εβδομάδας, παίρνοντας τη σκυτάλη από το ζήτημα της φορολόγησης της μεσαίας τάξης, το ζήτημα της εκλογής των δύο βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ σε Ροδόπη και Ξάνθη μονοπώλησε το δημόσιο διάλογο σε πολιτικό και ενημερωτικό επίπεδο, με τις δυο πλευρές (Νέα Δημοκρατία και ΣΥΡΙΖΑ) να αλληλοκατηγορούνται για άλλη μια φορά για ανευθυνότητα.
📌 Η Νέα Δημοκρατία μέσω δηλώσεων των στελεχών της συνέδεσε το ζήτημα ως θέμα εθνικής ασφάλειας, καθώς έγινε λόγος για παρέμβαση του τουρκικού προξενείου υπέρ των υποψηφίων. Η άλλη πλευρά κατηγόρησε τη Νέα Δημοκρατία και τον Κυριάκο Μητσοτάκη για διχαστικό λόγο προκειμένου να εξυπηρετηθούν μικροκομματικά συμφέροντα, “κυπατζίδικες πρακτικές” και “πρακτικές μαφίας”.
📌 Οι κατηγορίες βρήκαν το δρόμο τους προς το αναγνωστικό κοινό μέσω των ηλεκτρονικών μέσων που αναπαρήγαγαν τις δηλώσεις με ελάχιστη πλαισίωση.
📌 Με την κατηγορία για παρέμβαση του τουρκικού προξενείου στην εκλογική διαδικασία, το ζήτημα αναβαθμίστηκε σε εθνικό. Και τα εθνικά θέματα καλύπτονται δημοσιογραφικά με εθνικιστική προσέγγιση, η οποία έχει παγιωθεί όχι μόνο στο πολιτικό σύστημα, αλλά και στην κοινή γνώμη.
📌 Ο παραγκωνισμός της μουσουλμανικής μειονότητας φαίνεται ακόμα, όσον αφορά την πρόσβαση στην ενημέρωση και τις αναπαραστάσεις του ηλεκτρονικού (και παραδοσιακού) Τύπου.
📌 Η υποεκπροσώπηση των μειονοτήτων στα μέσα ενημέρωσης είναι καίριας σημασίας, καθώς με αυτόν τον τρόπο αναπαράγονται τα κυρίαρχα και πολλές φορές αντιπαραθετικά στερεότυπα. Ως αποτέλεσμα, τα μέλη μειονοτήτων στοχοποιούνται πολύ πιο εύκολα από τους κρατικούς και παρακρατικούς μηχανισμούς.
Υπογράφουν: Ιωάννα Αρχοντάκη, Δημήτρης Παπαευαγγέλου και Θωμάς Σιώμος.
Το MediaWatch είναι ένα εργαλείο καταγραφής και παρακολούθησης των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης. Κατά την προεκλογική περίοδο καταγράφονται καθημερινά τα θέματα που καλύπτονται στις ειδήσεις, οι πολιτικοί δρώντες (πολιτικά κόμματα και πρόσωπα), καθώς και οι ισχυρισμοί κάθε άρθρου με τη δυνατότητα της μεταξύ τους αντιπαραβολής.
Κατά την προεκλογική περίοδο θα παρακολουθούμε όλα τα εγγεγραμμένα μέσα ενημέρωσης στο διαδικτυακό μητρώο της Ελληνικής Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας (περίπου 1.500), αναλύοντας καθημερινά περισσότερα από 25.000 άρθρα.
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε μαζί μας.
Στηρίξτε την προσπάθειά μας. Ακολουθείστε μας στο Twitter.
Αναφορές
Papadopoulou, L. (2022). Monitoring media pluralism in the digital era: Application of the Media Pluralism Monitor in the European Union, Albania, Montenegro, the Republic of North Macedonia, Serbia and Turkey in the year 2021. Country report: Greece. European University Institute.
Papathanassopoulos, S., Karadimitriou, A., Kostopoulos, C., & Archontaki, I. (2021). Greece: Media concentration and independent journalism between austerity and digital disruption.
Πλειός, Γ., Φραγκονικολόπουλος Χ. Α. (2010). Τα εθνικά θέματα στη δίνη των ΜΜΕ, Το μακεδονικό, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό στην τηλεόραση και τον Τύπο. Εκδόσεις Σιδέρη.
Psychogiopoulou, E., & Kandyla, A. (2018). Monitoring media pluralism in Europe: Application of the media pluralism monitor 2017 in the European Union, FYROM, Serbia & Turkey. Country report: Greece. Centre for Media Pluralism and Media Freedom, European University Institute. https://cmpf.eui.eu/wpcontent/uploads/2018/11/Greece_MPM2017_country-report.pdf
