Προσποιήσου ότι είναι πόλη

Αυτό το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στις “Πόλεις για Ανθρώπους”, όπου κάθε δύο εβδομάδες γράφω και μοιράζομαι ιδέες και ειδήσεις γύρω από τις πόλεις και τη βιώσιμη αστική κινητικότητα.

Στη σειρά ντοκιμαντέρ του Martin Scorsese ‘Pretend it’s a City’ (Netflix, 2020), η Fran Lebowitz περιγράφει πως θα έπρεπε να γράψει ένα μανιφέστο προς τους συμπολίτες της με τον ομώνυμο τίτλο. Η Lebowitz είναι από τους διασημότερους κατοίκους της Νέας Υόρκης των 8,5 εκατομμυρίων ανθρώπων, και ο τίτλος είναι ειρωνικός μιας και, με το χαρακτηριστικό καυστικό της στιλ, επικρίνει τους συμπολίτες της που ζουν σε μια τόσο μεγάλη πόλη με τόσους άλλους αλλά λειτουργούν σα να ζουν μόνοι τους.

Συνήθως σκεφτόμαστε τη Νέα Υόρκη σαν κάτι ξένο, μια πόλη γεμάτη ουρανοξύστες κι εμάς μυρμηγκάκια μπροστά τους. Στην πραγματικότητα όμως είναι πιο εύκολο από όσο νομίζουμε το να φανταστούμε πως είναι να μένεις εκεί. Η Αθήνα είναι πιο πυκνοκατοικημένη από τη Νέα Υόρκη. Είναι επίσης τρεις φορές πιο πυκνοκατοικημένη από το Λονδίνο, τέσσερις από το Βερολίνο και στα επίπεδα της Σιγκαπούρης.

Σε αντίθεση όμως με αυτές τις πόλεις, ο πληθυσμός της Αθήνας εδώ και είκοσι χρόνια μειώνεται. Μεγάλο μερίδιο ευθύνης για αυτό έχει η μακροχρόνια οικονομική κρίση, που έχει οδηγήσει αρκετούς να ψάξουν ένα καλύτερο επίπεδο ζωής κάπου αλλού. Νομίζω όμως ότι έχει παίξει σημαντικό ρόλο και το ότι ελάχιστοι προσποιούμαστε ότι είναι πόλη.

“Cities have the capability of providing something for everybody, only because, and only when, they are created by everybody.” — Jane Jacobs

Κάθε πόλη για να είναι επιτυχημένη πρέπει να δημιουργεί τις συνθήκες για οικονομική, πολιτισμική και κοινωνική δυναμική. Οι κάτοικοι της, για να μπορούν να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή μέσα σε αυτή, χρειάζονται εύκολη πρόσβαση σε δουλειές και βασικές υπηρεσίες. Και ενώ στο πολιτισμικό κομμάτι βγάζουμε μια κάποια αντίδραση, στο οικονομικό και κοινωνικό η Αθήνα είναι παραμένει μια πόλη με βαθιές ανισότητες.

Εννοείται πως μεγάλο κομμάτι ευθύνης πέφτει στην πολιτική, τις υποδομές και το γενικότερο σχεδιασμό. Όσο ευθυνόφοβοι και να είμαστε όμως, η πραγματικότητα είναι ότι πρέπει να βελτιωθούμε πολύ και οι ίδιοι. Αποτυγχάνουμε όχι μόνο στα δύσκολα, όπως η αφομοίωση των γεννημένων στο εξωτερικό συμπολιτών μας, αλλά και στα πολύ βασικά όπως το να μην πετάμε τα σκουπίδια μας και τα τσιγάρα μας στο άτυχο σημείο όπου λήγει η χρήση τους.

Στις παραπάνω συμπεριφορές εντάσσεται και ο Αυτοκινητοκεντρισμός. Τα επίπεδα χρήσης αυτοκινήτου στην Αθήνα (>70% των διαδρομών!) είναι πολύ μεγαλύτερα από ό,τι μπορεί να υποστηρίξει μια πόλη αυτού του μεγέθους και αυτής της πυκνότητας. Πέραν των επιπτώσεων στην υγεία (δημόσια και προσωπική) και το περιβάλλον, η εξάρτηση από το αυτοκίνητο μας αποξενώνει και μας στρέφει μακριά από την πόλη και τους συμπολίτες μας. Θεωρούμε ότι οι δρόμοι ανήκουν σε αυτό, παρκάρουμε όπου βρούμε και δεν σκεφτόμαστε καν να σταματήσουμε στις διαβάσεις να περάσουν οι πεζοί. Δεν καταδεχόμαστε τα ΜΜΜ και μέχρι να μην τα χρειαζόμαστε προσπαθούμε να τα χρησιμοποιούμε τζάμπα, δε ζητάμε ποδηλατοδρόμους και δεν περπατάμε πιο μακριά από τη γωνία.

Και τι να κάνουμε; Έτσι είναι ο Έλληνας, δεν αλλάζει ο άνθρωπος, είναι θέμα παιδείας, κτλ. Οκ, αλλά μήπως μπορούμε τουλάχιστον να προσποιηθούμε; Να προσποιηθούμε ότι ζούμε σε πόλη. Και ότι σε αυτή ζουν και άλλοι άνθρωποι που μπορεί να μη θέλουν ή να μην μπορούν να χρησιμοποιούν αυτοκίνητο, αλλά και πάλι να πρέπει να φτάσουν στη δουλειά τους. Μπορεί να θέλουν να ζήσουν διαφορετικά από εμάς, και να υπάρχει και μια πιθανότητα να μη το κάνουν μόνο για να μας εκνευρίσουν. Μπορεί να είναι εδώ γιατί θέλουν το καλύτερο για τον εαυτό και την οικογένεια τους και όχι για να χαλάσουν τη δικιά μας ζωή.

Δεν χρειάζεται να αλλάξεις. Απλά προσποιήσου ότι είναι πόλη.