TRIZ: Yenilikçi Problem Çözme Teorisi

Triz içinde çok sayıda teknikleri barındıran sistematik fikir üretme topluluğudur. Triz 1926'da Sovyetler Birliği Taşkent’ de doğan Genrich Altshuller tarafından ortaya konulmuştur. Teoriya Resheniya Izobretatelskikh Zadatch (Теория Решения Изобретательских Задач) kelimelerinin baş harflerinden ortaya çıkmıştır. Altshuller 1946'da patent subayı olarak atandıktan sonra çok sayıda patent incelemiş ve bu patentlerin arkasındaki temel fikirleri yakalayarak TRIZ’ in ortaya çıkmasını sağlamıştır.

TRIZ’ in birçok aracı diğer çoğu teknik gibi psikoloji temeline dayanmayıp bundan önceki mucitlerin yaptıklarından pattern (kalıp, örnek) çıkarmaya dayanmaktadır. Ancak yine de “Minik Cüceler Topluluğu”, “9 Pencere Yaklaşımı”, “Boyut, Zaman, Maliyet Operatörleri” gibi teknikler daha çok psikolojik ataleti kırmaya yöneliktir.

TRIZ size problemin çözümünün yaklaşık olarak neye benzediğini söyler. Örneğin 1km karelik bir alanda hazine olsun. Önceden nerede olduğunu bilmediğimiz için her yeri tek tek kazmamız gerekir. Bizden önce başkaları da kazmış ise şanslı sayılırız en azından oraları kazmamıza gerek kalmaz. TRIZ ise sizi boş yere tüm alanı kazmanıza gerek bırakmadan örneğin 10 metre karelik bir alanda kazı yaparak hazineyi bulmanızı sağlar. Doğrudan hazineyi buldurmaz, eninde sonunda deneme/yanılma veya beyin fırtınası gibi tekniklere ihtiyacınız olacaktır. Yani bir program yapalım düğmeye bastığımızda bize doğrudan buluş yapsın diye bir beklenti içinde olmamamız gerekir. Program sizi çözüme oldukça yaklaştıracaktır.

Aşağıdaki şekilde TRIZ’ in birçok tekniğini görebilirsiniz. Dikkat edilirse tekniklerin bir kısmı problem çözmeye yönelik iken diğer grup ise gelecekte ne olacağına dair fikir yürütmemize yarar. Bu resmin içinde TRIZ’ in psikolojik ataleti kırmaya yönelik “Minik Cüceler Topluluğu”, “9 Pencere Yaklaşımı”, “Boyut, Zaman, Maliyet Operatörleri” gibi tekniklerin yer almadığına dikkat ediniz [1]

TRIZ ile problem çözümü 5 önemli temel üzerine kurulmuştur.

• Buluş Prensipleri (Inventive Principles)
• Çelişkiler (Contradicitions)
• İdealillik (Ideality)
• Standart Çözümler (Standart Solutions)
• Gelişim Trendleri (Trends of Evolution)

Beş temel yaklaşım için kullanılan TRIZ araçları ve teknikleri

• 40 Buluş Prensibi (40 Inventive Principles)
• 39x39 Çelişki Matrisi (39 x 39 Contradiction Matrix)
• İdeallik (Ideality )
• 9 Pencere Yaklaşımı (9 Windows approach)
• 8 Gelişim Eğilimi (8 Trends of Evolution)
• Kaynaklar (Resources)
• Fonksiyonel Analiz (Functional Analysis )
• Cisim-Alan Prensibi (Su-Fields Principles)
• 76 Buluş Standardı (76 Inventive Standards)
• Minik Cüceler Topluluğu (Little Smart People)
• Bilimsel Etkiler (Scientific Effects)
• Boyut, Zaman, Maliyet Operatörleri (Size Time Cost Operators or DTC Operator)
• ARIZ

TRIZ ve diğer problem çözme yöntemlerinin karşılaştırılmasında, ağırlıklı olarak geleneksel problem çözme yaklaşımıyla TRIZ’ in arasındaki farklar ortaya konacaktır. Kavram geliştirme konusuna geleneksel yaklaşım, kullanışlı bir fikir üretilene kadar bir seferde problemin bir unsurunun çözülmesini önerir. Bu deneme-yanılma yöntemi, tekil problemler için en fazla 15 alternatif söz konusuyken işletilebilir ve düşük seviye bir çözüm geliştirilmesine neden olur. Ancak karmaşık problemlerde alternatiflerin sayısı bundan çok fazladır. TRIZ bu noktada, karmaşık problemlerin çözümünde kullanılabileceği gibi herhangi bir probleme birden fazla çözüm önerebilmektedir [2].

Sonuç olarak, TRIZ, tasarımcının alternatif çözüm alanını genişlettiğinden dolayı, artan ürün karmaşıklığı, ürün tasarımında sektörel geçişler ve yeni malzemeler açısından ürün tasarımı için etkin bir araçtır. Sonuca deneme yanılma yerine metot ve yöntem temelli yaklaşımı; rekabetçi üstünlük açısından Ar-Ge, tasarım ve dolayısı ile üretim maliyetlerini ve sürelerini düşürme potansiyeline de sahiptir. Çünkü TRIZ’ in sahip olduğu düşünmenin kalitesi (fonksiyonel eksiksizlik, yapısallık, hız ve kararlarda istikrar) kaliteli ürünlerin ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Ancak TRIZ’ i yaratıcılık için sihirli bir reçete olarak algılamak bir hata olur. Her tekniğin etkinliğinde olduğu gibi bu tekniğin temel felsefesinin iyice benimsenmesi, sürekli pratikle geliştirilmesi gerekmektedir.

[1] https://medium.com/@metinokaya/triz-nedir-c2ae4e17064

[2] Theory of Inventive Problem Solving (TRIZ) URL: http://www.amsup.com/TRIZ