Triz Nedir_v ?
Prof. Dr. Metin O. Kaya
Triz içinde çok sayıda teknikleri barındıran sistematik fikir üretme topluluğudur. Triz 1926'da Sovyetler Birliği Taşkent’de doğan Genrich Altshuller tarafından ortaya konulmuştur. Teoriya Resheniya Izobretatelskikh Zadatch (Теория Решения Изобретательских Задач) kelimelerinin baş harflerinden ortaya çıkmıştır. Altshuller 1946'da patent subayı olarak atandıktan sonra çok sayıda patent incelemiş ve bu patentlerin arkasındaki temel fikirleri yakalayarak TRIZ’in ortaya çıkmasını sağlamıştır.
TRIZ’in bir çok aracı diğer çoğu teknik gibi psikoloji temeline dayanmayıp bundan önceki mucitlerin yaptıklarından pattern (kalıp,örnek) çıkarmaya dayanmaktadır. Ancak yine de “Minik Cüceler Topluluğu”, “9 Pencere Yaklaşımı”, “Boyut, Zaman, Maliyet Operatörleri” gibi teknikler daha çok psikolojik ataleti kırmaya yöneliktir.
TRIZ size problemin çözümünün yaklaşık olarak neye benzediğini söyler. Örneğin 1km karelik bir alanda hazine olsun. Önceden nerede olduğunu bilmediğimiz için her yeri tek tek kazmamız gerekir. Bizden önce başkaları da kazmış ise şanslı sayılırız en azından oraları kazmamıza gerek kalmaz. TRIZ ise sizi boş yere tüm alanı kazmanıza gerek bırakmadan örneğin 10 metre karelik bir alanda kazı yaparak hazineyi bulmanızı sağlar. Doğrudan hazineyi buldurmaz, eninde sonunda deneme/yanılma veya beyin fırtınası gibi tekniklere ihtiyacınız olacaktır. Yani bir progam yapalım düğmeye bastığımızda bize doğrudan buluş yapsın diye bir beklenti içinde olmamamız gerekir. Program sizi çözüme oldukça yaklaştıracaktır.
Aşağıdaki şekilde TRIZ’in bir çok tekniğini görebilirsiniz. Dikkat edilirse tekniklerin bir kısmı problem çözmeye yönelik iken diğer grup ise gelecekte ne olacağına dair fikir yürütmemize yarar. Bu resmin içinde TRIZ’in psikolojik ataleti kırmaya yönelik “Minik Cüceler Topluluğu”, “9 Pencere Yaklaşımı”, “Boyut, Zaman, Maliyet Operatörleri” gibi tekniklerin yer almadığına dikkat ediniz.
TRIZ ile problem çözümü 5 önemli temel üzerine kurulmuştur.
o Buluş Prensipleri (Inventive Principles)
o Çelişkiler (Contradicitions)
o İdealillik ( Ideality)
o Standart Çözümler ( Standart Solutions)
o Gelişim Trendleri ( Trends of Evolution)
Beş temel yaklaşım için kullanılan TRIZ araçları ve teknikleri
- 40 Buluş Prensibi (40 Inventive Principles)
- 39x39 Çelişki Matrisi (39 x 39 Contradiction Matrix )
- İdeallik ( Ideality )
- 9 Pencere Yaklaşımı (9 Windows approach)
- 8 Gelişim Eğilimi (8 Trends of Evolution )
- Kaynaklar (Resources)
- Fonksiyonel Analiz ( Functional Analysis )
- Cisim-Alan Prensibi (Su-Fields Principles)
- 76 Buluş Standartı (76 Inventive Standards)
- Minik Cüceler Topluluğu (Little Smart People)
- Bilimsel Etkiler (Scientific Effects)
- Boyut, Zaman, Maliyet Operatörleri (Size Time Cost Operators or DTC Operator)
- ARIZ (ARIZ)
Altshuller tüm bu teknikleri bir çırpıda geliştirmemiştir. Aşağıdaki tekniklerin geliştirilme tarihlerini görebilirsiniz.
40 Prensip 1946–1971
ARIZ-Algorithm of Inventive Problem Solving 1959–1985
Ayrılık Prensipleri 1973–1985
Madde-Alan (Su Field) Analizi 1973–1985
Standart Çözümler 1975–1985
Doğal Etkiler (Bilimsel Etkiler) 1970–1980
Teknik Sistemlerin Evrim Kalıpları 1975–1980
Prof. Dr. Metin O. Kaya
2012–2020 yılları arasında İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakülte’sinde Dekan olarak görev yapmıştır. 43'ü SCI yayını olmak üzere 150 civarında ulusal, uluslararası yayını vardır.
2012 yılından bu yana kendi mesleki çalışmalarının yanında TRIZ tabanlı fikir üretme üzerine çalışmalarını ve eğitimlerini yoğunlaştırmıştır. Onur Air’in Yönetim Kurulu Başkanı Cankut Bagana’nın desteğiyle 2015 yılında CBILAB İnovasyon Laboratuvar’ını açmıştır. Laboratuvar’da TRIZ tabanlı fikir üretilip uygulanmaktadır. Farklı disiplinlerden yaklaşık 500 öğrenci, öğretim üyesine temel ve ileri TRIZ eğitimleri vermiştir. 2016’dan bu yana Medium platformunda TRIZ konusunda 100’den fazla yazı yazmış ve yazılar toplamda 400 bin civarında okunmuştur.
2016–2018 yılları arasında TC Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nda Endüstri 4.0 ve Inovasyon konularında Bakan Danışmanı olarak görev yapmıştır.
2016’dan bu yana da çeşitli şirketlerde TRIZ tabanlı inovasyon konusunda eğitim vermekte ve danışmanlıklar yapmaktadır. 2019 yılından bu yana Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı (TUSAŞ)’da mesleki uzmanlığının yanısıra yüzden fazla yönetici ve mühendise TRIZ eğitimi vermiş ve danışmanlık yapmıştır.
İlgili Yazılar
Dünya’da ve Türkiye’de Triz Kullanan Şirketler
TRIZ- İş Dünyası İçin 40 İnovatif Fikir Prensibi
TRIZ-Resimlerle 40 Buluş Prensibi
Triz 39x39 Çelişki Matrisi-Türkçe
TRIZ-Kaynak (Resource) Kullanımı
