De rechtvaardigheidsdrang van klimaatspijbelaars en gele hesjes (column)
Klimaatspijbelaars, klimaatmarsen, Gele Hesjes, er lijkt zo langzamerhand wereldwijd een onrust bezit van ons te nemen. We zijn steeds minder tevreden over de ontwikkelingen die we om ons heen zien. Wijzen de spijbelaars, marsen en hesjes op een wending in onze kijk op de wereld? Ofwel: zitten we in een paradigmashift? En zo ja, welk paradigma willen we achter ons laten?
Allereerst: wat is een paradigmashift? Een paradigma is het stelsel van modellen en theorieën dat het denkkader vormt van waaruit de werkelijkheid geanalyseerd en beschreven wordt. De term paradigmashift komt van de Joods-Amerikaans wetenschapper Thomas Kuhn (1922–1996). Een paradigmashift vindt plaats als de normale wetenschap de werkelijkheid niet meer goed kan verklaren en daardoor in een crisis raakt. Een bekend voorbeeld is de ontdekking dat de aarde om de zon draait en niet andersom. Het opende de weg voor de moderne natuurwetenschappen.
Terug naar onze spijbelaars en hesjes. Het gaat hier om sociale fenomenen met een zeer divers karakter. Het is daarom moeilijk, zo niet onmogelijk, een heldere, eenduidige verklaring te vinden voor het feit dat deze groepen de straat op gaan. Desalniettemin lijkt het erop dat ‘rechtvaardigheid’ een goede kans maakt.
De productiefactor arbeid profiteert te weinig van de gerealiseerde winst en op de productiefactor natuur wordt ongekende roofbouw gepleegd
Ik denk dat de basis van ons huidige economisch model nog steeds overeind staat, namelijk dat we de productiefactoren kapitaal, arbeid, natuur en ondernemerschap nodig hebben om iets te produceren en deze daarvoor dienen te belonen. Maar ik zie dat de neoliberale invulling van dit model, waarin de vrije markt als oplossing voor alle problemen wordt ingezet, niet langer geaccepteerd wordt. De productiefactor arbeid profiteert vaak te weinig van de gerealiseerde winst, en, veel belangrijker, op de productiefactor natuur wordt zelfs ongekende roofbouw gepleegd. In normale taal: de gewone man heeft het nakijken bij de zich verrijkende, machtige, mondiale elite en moeder aarde raakt onder dit economische regime zelfs in rap tempo zichtbaar op. We maken ons dus terecht zorgen en gaan de straat op. En dit geldt zeker voor de scholier en de student, die deze situatie erft.
Geen paradigmashift dus die ons de straat op doet gaan, maar de onrechtvaardigheid van de neoliberale invulling van ons economische model. Doen we echter niet heel snel iets aan deze situatie, dan zal een paradigmashift wel volgen. Immers, in een wereld zonder natuurlijke bronnen als schoon water, planten, bossen, insecten en gezonde mensen en dieren zal nagenoeg al onze opgebouwde kennis en kunde de prullenbak in kunnen.
Hans Valkenburg schrijft tweewekelijks een column voor SAM over bildung. Lees hier zijn vorige.
