Een irrationeel bestaan? (deel 1)(column)
De computer heeft met zijn manier van werken ons rationele denken naar een hoger plan getild. Daarom vraagt Martijn zich af of we niet beter trots kunnen zijn op onze irrationaliteit in plaats van onze rationaliteit.
Het is donderdagmiddag en eerder deze dag was ik getuige van een rare opeenstapeling van omstandigheden. Op weg naar de nieuwe Child’s Play-film passeer ik een afgezet station Lent. Er is een aanrijding met een persoon. Een paar minuten eerder, al fietsend over fietsbrug de Snelbinder, hoorde ik Joris Luyendijk en Nina Polak zich in een podcast van De Correspondent afvragen of wij als mensen niet beter trots kunnen zijn op onze irrationaliteit in plaats van onze rationaliteit.
Lang hebben wij ons onderscheiden van andere diersoorten door ons rationele vermogen, maar — zo redeneren de twee — inmiddels hebben wij met computers en artificiële intelligentie iets gecreëerd dat veel rationeler is dan wij ooit kunnen zijn. Is het nu dan de tijd om onze irrationaliteit te omarmen?
Dat een te rationele wereld voor problemen zorgt, werd mij niet veel later nog eens duidelijk gemaakt door een scène in Child’s Play. Robotspeelgoedpop Chucky ziet de jongen Andy en zijn vrienden smakelijk lachen om bloederige scènes uit The Texas Chainsaw Massacre part 2. Chucky, geprogrammeerd om Andy’s beste vriend te zijn, wil hen ook aan het lachen maken en besluit een mes te pakken om de scènes uit de film na te doen. Het klinkt als een raar voorbeeld voor een rationele wereld, maar zoals Chucky ziet dat het bloederige geweld als resultaat lachen heeft en dit klakkeloos overneemt, zo doen wij dat zo’n beetje met alle cijfers die uit resultaatgerichte Excel-formulieren rollen. 1+1 moet wel 2 zijn, toch?
Op de terugweg was de rust bij station Lent wedergekeerd. Kan dood door trein een rationele keuze zijn? Of is het juist de ultieme irrationele keuze? Maken we eigenlijk wel rationele keuzes? Of zijn we vooral bezig met irrationele keuzes rationeel te praten dan wel te denken? En bovenal: is het een beter dan het ander? Veel interessante vragen die nu nog door mijn hoofd spoken.
In mijn Playstation zit momenteel het spel Detroit: Become Human. Een game die je door middel van keuzes doet afvragen wat menselijkheid is. Kunnen de androïden die je in het spel bestuurt, die gemaakt zijn voor het rationeel uitvoeren van een aantal gerichte taken, irrationele keuzes maken? En maakt dat ze dan menselijk? Vragen die aansluiten bij het hierboven eerder gestelde.
Ik ben benieuwd hoe jullie over deze vragen denken. Ik ga deze zomervakantie in ieder geval Detroit: Become Human uitspelen in de hoop na de vakantie een nieuwe column met wat antwoorden te hebben.
Voormalig HAN-student Martijn van Koolwijk werkt in de geestelijke gezondheidszorg. Hij schrijft om de week een column voor SAM. Dit is zijn laatste bijdrage vóór de zomervakantie. Lees hier zijn vorige bijdrage.
