Zelf nadenken (column)

De geestelijke gezondheidszorg raakt overwoekerd door regels, protocollen en methodieken, vindt columnist Martijn. Hierdoor denken de zorgwerkers steeds minder zelf. En daar is waar het misgaat.

Stel je voor: Peter zit op het kantoor van een willekeurige zorginstelling.
Zijn collega Timothy komt binnen.
Timothy: “Peter?”
Peter: “Ja?”
Timothy: “Andreas heeft een situatie 3b2. Zou jij mij een protocol boek 4, artikel 37.8 aan kunnen geven?”

Peter geeft het juiste artikel aan Timothy, die het vervolgens aandachtig leest. Timothy start een computer op, logt in en begint met het invullen van een bijbehorende checklist.

Peter: “Staat Andreas al lang met dat mes op haar keel?”
Timothy: “Mes op haar keel?”
Peter: “Boek 4, artikel 37.8, toch?”
Timothy: “Ja, maar Andreas heeft geen mes hoor. Hij houdt haar gegijzeld met een schroevendraaier uit de werkplaats.”
Peter zucht.
Timothy: “Wat?”
Peter: “De notulen niet gelezen? 4, 37.8 is niet meer voor alle scherpe voorwerpen, maar enkel voor messen. Iets met registreren, overzicht en risico-inventarisatie. Scherp gereedschap zoals schroevendraaiers en priemen zijn boek 4, artikel 37.11, supplement B”, zegt hij glimlachend. Hij geeft Timothy het juiste artikel aan. Timothy begint opnieuw, met de juiste checklist.
Dan klinkt er een gil uit de gang.

“IK HEB HET GEDAAN! IK HEB HET GODVERDOMME GEDAAN!”
Een bebloede Andreas komt door de gang naar de deur van het kantoor gelopen. Hij bonkt met een vrouwenhoofd tegen het raampje van de deur. De randen van de nek, die met een schroevendraaier is losgetrokken, zijn rafelig.

Peter kijkt ernaar, neemt een slok koffie en zucht.
“Oké, dit is zojuist geëscaleerd in een 2, 58.6.”
Timothy knikt.
“HADDEN JULLIE MIJ GODVERDOMME MAAR GEWOON EEN EXTRA SCHEUTJE KOFFIEMELK MOETEN GEVEN!” buldert de stem van Andreas.
Peter staat op en draait de luxaflex bij het kantoorraam dicht:
“Is dat het, ja? Wilde hij extra koffiemelk?”
Timothy knikt, ondertussen op zijn computer zoekend naar de juiste checklist.
Peter: “Sjezus, ze weten toch dat dat volgens de huisregels, pagina 3, paragraaf 7, niet mag!”

Ik schetste zojuist natuurlijk een overtrokken beeld, maar het is net zo voorspelbaar als zwaartekracht. Iedere ‘Hoe heeft dit in vredesnaam kunnen gebeuren?’-vraag in de zorg wordt steevast beantwoord met een schreeuw om meer regels. En daar gaat het dus fout. We kunnen niet met regels, checklisten en metingen krampachtig proberen de wereld zwart-wit te maken. In zekere zin is dat juist de oorzaak van de dingen die er nu fout gaan. Hoe meer zorgwerkers vasthouden aan en zich soms zelfs verschuilen achter methodieken, regels en protocollen, hoe minder zij zelf nadenken. Oftewel: hoe minder wij zelf onze grijze massa gebruiken, hoe minder grip wij krijgen op de grijze gebieden waaruit ons werk grotendeels bestaat.

Martijn van Koolwijk is na zijn afstuderen bij de HAN sinds enige tijd werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg. Hij schrijft om de week een column voor SAM. Lees hier zijn vorige bijdrage.