Gastheer Hoessein Alkisaei is blij met de massale opkomst bij de online “Meetup Gelderland” van Klassen. Die grote toeloop zat erin. De gelijknamige documentaireserie wreef eind 2020 bij vele docenten, ouders en onderwijsbestuurders in een open wond: de kansenkloof in het Nederlandse onderwijs.
Tekst: Hans Wanningen
Alles ademt urgentie, deze woensdagavond. Vanaf de eerste tel is voelbaar dat het tij dringend gekeerd moet worden. Het kan niet zo zijn dat kinderen van hoogopgeleide en laagopgeleide ouders automatisch een totaal ander toekomstperspectief hebben. Dat zien de aanwezige wethouders net zo. Neem Bob Roelofs, die in Arnhem onderwijs in zijn portefeuille heeft: “Geweldig dat dit nu overal in het land zo hoog op de agenda staat. Kansenongelijkheid schept persoonlijke misère én maatschappelijke tweedeling. Er komt alleen maar ellende van.”
Arbeidersgezin
Niet getreuzeld dus. Al binnen enkele minuten gaan de deelnemers, van docent en schoolleider tot schoolpsycholoog en leerplichtambtenaar, via breakout-rooms aan de bak. De gespreksleider voelt ieder in ons groepje van zeven hoogstpersoonlijk aan de tand: “Wanneer heb jíj vroeger te maken gehad met kansenongelijkheid?” Van de directeur van de Stichting Kinderpostzegels tot mezelf, mijnwerkerszoon uit de Oostelijke Mijnstreek, blijkt een meerderheid een telg uit een arbeidersgezin te zijn. Telkens weer speelden en spelen er dezelfde problemen, stellen we vast, soms al generaties lang. Geen geld, weinig steun, lage verwachtingen, een gebutst zelfbeeld, moeizaam opklimmen — in het beste geval! — op de maatschappelijke ladder. Het staat de meesten nog levendig bij. Zo wijdverspreid, zo hardnekkig is kansenongelijkheid; en zo voelt dat dus.
Programmamaker Ester Gould: “Sommige leerlingen belanden op school in een ‘prison of low expectations’”
Gelijke start voor alle kinderen is een illusie
Terug uit je jeugdjaren, terug in de grote groep. Ester Gould, samen met Sarah Sylbing de maker van Klassen, deelt haar eyeopeners: “Een gelijke start voor alle kinderen is een illusie, het maakt uit waar je wieg staat. In hoeverre kan school dan nog het verschil maken? Wij zagen hoeveel het betekent als er een onderwijskracht is die voor je strijdt, die net wat harder loopt dan noodzakelijk.”
Bij het grof vuil
Volgens Gould moeten we diverse poreuze pijlers van ons onderwijsstelsel bij het grof vuil zetten: “Het schooladvies komt te vroeg en maakt dat kinderen de dupe worden van te lage verwachtingen. Want: verwachtingen hebben de neiging uit te komen.” Verder wijst ze erop dat het overmatig therapeutiseren van leerlingen averechts uitpakt: “De aanname dat het thuis moeilijk is en ‘dus’ de cognitieve lat op school omlaag moet, leidt vaak tot een vicieuze cirkel.” Minstens zo schadelijk: de veelgebruikte mantra “Iedereen kan succesvol zijn”. Met als weggemoffelde bijsluiter: “Blijft succes uit, dan ligt dat aan jezelf.”
Geloof in elk kind
Daarom vraagt ze aan alle aanwezigen: wat kun je als docent, onderwijsteam, school, bestuurder doen om ieder kind bij de les te houden en te motiveren? Gould: “Een kind opzadelen met lage verwachtingen is in elk geval de verkeerde route. Zo’n kind komt dan terecht in een prison of low expectations, zoals de Amerikaanse onderwijssocioloog Bowen Paulle dat in Klassen noemt. Verhoog liever de kwaliteit in het onderwijs. Zorg dat kinderen méér leren. Geloof in hen. Elk kind heeft daar recht op.”
Even chillen graag
Denk nu niet dat het bij kinderen met hoogopgeleide ouders allemaal koek en ei is, sluit Gould haar rondje inzichten af. De prestatiedruk is vaak vreselijk. Met minder dan een vwo-advies zijn sommige kinderen doodongelukkig. Kijk maar naar Viggo van 11 uit de serie. Ze vóelen de blik van hun ouders branden in hun rug. Zij zijn hun beste investering, “hun nieuwe diamanten” — een term die in welgestelde kringen zonder zweem van ironie rondgaat. Voor die ouders heeft Gould een heldere boodschap: “Iets meer chillen!”
Wat ga jij morgen doen?
Na nog een tweede tafelgesprek over oplossingsrichtingen volgt het plenaire sluitstuk van de avond. Gastheer Alkisaei wil via de chat van iedereen horen wat zij morgen gaan doen om het tij te keren en wat ze daar praktisch voor nodig hebben. Want mooi, al die ideeën en intenties, maar met woorden alleen krijg je de kansenkloof voor geen millimeter gedicht. Vandaar dat de organisatoren eind mei alle praktische voorstellen en best practices uit in totaal veertien van dit soort meetups gaan bundelen en aanbieden in Den Haag.
Leestip 1: de eerdere Olga Oordeelt-rubriek op SAM over Klassen
Leestip 2: een promotie-onderzoek waarin Marijke van Vijfeijken een lesprogramma ontwikkelde voor leraren om kansen van hun leerlingen te verhogen.
Zelf meedoen? Meld je aan voor de Linkedin-groep: Samen tegen kansenongelijkheid in het onderwijs
