Observatiestaat (column)
Nederland is langzaam maar zeker veranderd in een klikstaat, vindt Martijn. Dat veilige gevoel brengt een schaduwzijde met zich mee. Maar het kan ook anders.
Ik betrapte mezelf op twijfel toen ik onlangs een hond voor mijn deur zag schijten.
‘Zeg ik hier iets van?’ vroeg ik mijzelf af. Een compleet bizarre vraag natuurlijk, aangezien de eigenaar van de hond erbij stond en geen aanstalten maakte de warme hoop op te pakken en netjes in een zakje af te voeren.
Het deed mij denken aan die keer in de bioscoop. Met een groepje vrienden bezochten we een concertfilm van Nick Cave & The Bad Seeds. Het stel voor ons dacht volgens mij dat zij echt bij een concert waren, want ze waren continu bezig met het maken van foto’s van het filmdoek. Terwijl ik zelf zo druk was met afwegen of ik ze wel of niet op hun storende gedrag zou aanspreken, pakte een van mijn vrienden zijn eigen telefoon. Hij gebruikte het apparaat om via de bioscoopoverlastlijn aan te geven dat er twee mensen voor hem met hun mobieltjes zaten te pielen. Op dat moment knapte er iets in mij. Ik leunde naar voren en tikte het stel op hun schouders. Ze schrokken zich kapot en toen ik uitlegde dat hun gedrag storend was voor andere bezoekers, borgen ze zonder moeite of twijfel hun telefoon op.
Ook de hondeneigenaar besloot ik aan te spreken. De eigenaar leek mij niet helemaal te begrijpen, maar met handgebaren maakte hij duidelijk dat de schijt zo echt werd opgeruimd. Ik sprong op mijn fiets en vertrok richting de kroeg.
Onlangs stond er een groot stuk in de krant. Het stiekem klikken in Nederland is de afgelopen jaren drastisch toegenomen. Er bestaan telefonische meldpunten voor bioscoopoverlast, bijstandsfraude, asociaal gedrag in het verkeer, halalmisbruik en zo kan ik nog wel even doorgaan. Waar het jaren geleden nog not done was om te klikken, is het inmiddels geaccepteerd.
Even vraag ik mij af of ik zowel de hondeneigenaar als de bioscoopbezoekers ook had aangesproken als het opgeschoten, brede, bontkraagdragende kerels waren geweest. In eerste instantie is het natuurlijk een superfijn en veilig gevoel iets te kunnen doen aan (klein) onrecht, zonder het risico te lopen een tik voor je harses te krijgen. Toch heeft het klikken ook een grote schaduwzijde. Je hoort vaak de vergelijking tussen onze huidige maatschappij en het boek 1984, waarin een alles observerend systeem genaamd ‘Big Brother’ iedereen in de gaten houdt. Wij worden echter niet in de gaten gehouden door een groot anoniem ‘systeem’, maar leven in een wereld waarin je buren, familie of vrienden ‘Big Brother’ kunnen zijn.
Je zou kunnen denken dat het niks uitmaakt zolang je niks verkeerd doet, maar onbewust schaadt deze ‘onderlinge observatie’-staat het vertrouwen in elkaar. Dat wetende zou ik ook bontkragen hebben aangesproken. De kans dat iemand niet doorheeft overlast te veroorzaken is namelijk nog altijd groter dan de kans op een klap op je smoel.
Ik wil jullie vooral oproepen hetzelfde te doen. Het neemt angst weg en vergroot het vertrouwen in elkaar. Oh ja, die warme hoop voor mijn voordeur? Die was, toen ik ‘s nachts thuis kwam, netjes opgeruimd.
Voormalig HAN-student Martijn van Koolwijk werkt in de geestelijke gezondheidszorg. Hij schrijft om de week een column voor SAM. Lees zijn vorige bijdrage hier.
