Ne Okumalı: Yurttaş İçin Medeni Bilgiler — M. Kemal Atatürk
Elbette felsefi çerçevede dünyanın ve genel anlamıyla insan yaşantısının nasıl olması gerektiği ve daha iyi nasıl idare edilebileceğine dair birçok akıl yürütme mevcuttur. Ancak bu akıl yürütmeleri başarılı bir şekilde eyleme dökerek ve yalnızca kendininin, yakınlarınının veya mensubu olduğu grubun değil aynı zamanda ebediyyete akıp giden nesillerin dahi yaşantılarında büyük dönüşümleri sağlayan, eşsiz bir karakterin kaleme aldığı bir eseri inceleyeceğiz: Ulu Önder Mustafa Kemal ATATÜRK
Elbette, herbirimiz eğitim hayatımızın belirli bir döneminde Ulu Önder’in yaşantısına ilişkin birtakım temel bilgiler edinmişizdir. 1881'de Selanik’te doğdu, annesi Zübeyde Hanım, babası Ali Rıza Efendi’ydi…
Ancak tarihte çok nadir rastlanır nitelikteki böylesi bir dehanın, yalnızca insani yönleriyle (doğum, ölüm, ana, baba) veya başarılarıyla (Çanakkale Cephesi, Filistin Cephesi, Kurtuluş Savaşı) ele alınılarak incelenmesini doğru bulmamaktayım.
Tarihe altın harflerle adını yazdırabilmiş ve yalnızca bir devletin değil aynı zamanda bir milletin de yeniden inşasına önderlik etmiş, nadir niteliğe sahip Ulu Önder’imizin, belki de en önemli yönlerinden biri olan eğitici kimliği ve kimlik inşası sürecindeki çabaları yalnızca yapılan devrimlerin adlarını ve yıllarını bilmekle değil, aynı zamanda bu devrimlere gerek akademik, gerek de sosyokültürel temellendirme niteliğinde olan eserlerini anlayabilmekle mümkün olur.
Her ne kadar hem kendini ve yaptıklarını destekleyen hem de desteklemeyen bazı kesimler tarafından siyasallaştırılan ve günümüzde birçok tartışmada konu veya kaynak olarak kullanılır hale getirilen bir önder olsa da, yalnızca Ulu Önder için değil, tartışma konusu haline gelebilmiş herhangi bir kişiyi anlayabilmek için yapılabilecek en güzel araştırma kendisinin, fikir ve eylemlerini anlatabilmek adına yaptığı açıklamalar ve yazdığı eserleri incelemek olacaktır.
Bu minvalde, Atatürk’ü diğer dönem ve tarihi liderlerden farklı kılan bir diğer unsur ise, fikirlerini yalnızca yazarak teorileştirmek ve eylemden uzak kalmak hatasına düşmeyen ama aynı zamanda yalnızca eyleme dökerek teorik çerçeve oluşturmaktan da eksik kalmayan bir lider olmasıdır. O, modern dünya anlayışını, edindiği bilgilerin şahsi tecrübeleriyle harmanlanmasıyla ortaya çıkan modernite fikirlerini hem birçok kitap ile teorize etmiş hem de eyleme dökerek ortaya yenilikleri çıkarmıştır. İşte devrimlerinin ve başarılarının yanısıra günümüze kadar ışık tutabilecek nitelikteki bu eserleri;
- Takımın Muharebe Tâlimi, Selanik Asır Matbaası, Selanik, 1908.
- Cumalı Ordugâhı — Süvâri: Bölük, Alay, Liva Tâlim ve Manevraları, Selanik, 1909.
- Ta’biye ve Tatbîkat Seyahati, Selanik Askeri Matbaası, 1911.
- Bölüğün Muharebe Tâlimi, 1912 (Almancadan çeviri).
- Ta’biye Mes’elesinin Halli ve Emirlerin Sûret-i Tahrîrine Dâir Nasâyih, Edirne Sanayi Mektebi Matbaası, 1916.
- Taʼlîm ve Terbiye-i Askeriyye Hakkında Nokta-i Nazarlar, Edirne Sanayi Mektebi Matbaası, 1916.
- Zâbit ve Kumandan ile Hasb-ı Hâl, Minber Matbaası, 1918.
- Nutuk, Türk Tayyare Cemiyeti, Ankara, 1927.
- Vatandaş için Medeni Bilgiler, Milliyet Matbaası, İstanbul, 1930.
- Geometri, 1937.
şeklindedir.
Ve görmek mümkündür ki, kendisi yalnızca eğitim aldığı ve mesleği olan askerlik alanında değil, aynı zamanda formal bir bilim olan Geometri, Nutuk eserinin yakın tarihi olayları ele alması bakımından Tarih ve yeni kurulan cumhuriyetle birlikte Türk Milleti’nin tanışmaya başladığı “vatandaşlık” gibi kavramları açıklayabilmek adına Geometri ve Felsefenin kapsamına giren alanlarda da eser yaratmış bir önderdir.
Dolayısıyla, yalnızca bir açıdan, bir olay üzerinden, bir yazıdan ve benzeri şekilde tekil düzeyde analizlerden yola çıkarak Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk hakkında kanaate varmak, yanlış ve eksik bir çaba olacaktır.
Bu eserler içerisinde ise, belkide günümüzde yaşadığımız toplumsal sorunlara dahi yanıt ve çözüm niteliğinde olan Vatandaş için Medeni Bilgiler eseri, Dr. Afet İnan adına çıkarılan ve sosyolojik olarak modern, yetişmiş, kültürel değerleri sağlam temellere oturtulmuş bir milletin inşası, varlığı ve devamlılığı açısından oldukça eşsiz bir çalışmadır.
Eserde içerik olarak yurttaşlık, medeniyet, devlet, egemenlik, demokrası, cumhuriyet, anayasa, özgürlük, iş bölümü, hoşgörü gibi soyut ve bir millet çerçevesinde bir arada tanımlanması gereken kavramlar ele alınmıştır. Bununla birlikte gerek dönemin ruhunu yansıtan gerekse insanlığın, bilhassa Türk Milleti’nin yatkınlığı olan idealist bir çerçevede ortak tanımlamaların açıklanarak yazıldığını görebiliyoruz.
Nitekim, tıpkı kendi karakterinde görebileceğimiz üzere, Ulu Önder, eserinde de konuları yalnızca tek taraflı veya tek aktörlü değerlendirmeyle değil, farklı açılardan ve çok aktörlü incelemelere tabii tutarak ele almıştır. Örneğin devlet yapısından ve yurttaştan bahsederken yalnızca bu kavramları değil aynı zamanda farklı devlet yapılarını, bunlara yönelik tehditleri ve hükümetler ile hükümetlerin görevlerini de açıklamıştır.
Bu bağlamda sosyolojik ve felsefi anlamda tanımlama çabaları ile yeni bir kimlik inşası sürecinin temellerini oluşturacak nitelikte bir eser olduğunu söylemek mümkündür. Aynı şekilde gerek süregelen sorunlar gerekse memleket olarak tehdit algıladığımız konular üzerine, bu eserden yola çıkarak çözüm üretilebilmesi ve çözüme erişmek adına yapılabilecekler oldukça net ve pürüssüzce incelenmiştir.
Teknik Bilgi
Eser temel anlamıyla Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün kendi yazdığı veya Dr. Afet İnan’a yazdırdığı notlardan meydana gelmiştir. 1931 yılında, o dönem ders olarak okutulan Yurttaşlık Bilgisi dersinin temel kaynağı olarak kullanılmak üzere yazılan eser “Vatandaş için Medeni Bilgiler” , “Medeni Bilgiler” veya “Yurttaşlık Bilgileri” gibi adlarla da bilinmektedir.
Eserin birçok farklı baskısı gerek devletin farklı kurumları tarafından, gerek askeri kurumlar tarafından gerekse farklı basımevleri tarafından yayımlanmıştır. Bununla birlikte yaklaşık 100 sayfadan oluşsa da, basım farklılıklarından ve kitabın Türk Milleti’ne mâl olmuş bir eser olmasından kaynaklı eklemelerden ötürü sayfa sayısı oldukça değişiklik gösterebilmektedir.
Son olarak kitapta ele alınan kavramlar genel itibariyle; yurttaşlık, devlet, devlet biçimleri, demokrasi, cumhuriyet, egemenlik şeklindedir.
Pazar günleri düzenli bir şekilde yayınlamayı hedeflediğim “Ne Okumalı” serimizin bu yazısında Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün aynı zamanda mensubu olduğu Türk Milleti için, büyük bir hızla gerçekleşen devrimleri açıklamak maksadıyla Yurttaş için Medeni Bilgiler kitabını ele aldık.
Her ne kadar bu yazımız, şahsi yoğunluğumdan ötürü minik bir aksamaya maruz kalsa da, düzenli olarak yapabilmeyi umduğum bu seri ile kıymetli gördüğüm kitapları ve yazarlarını elimden geldiğince anlatmayı planlıyorum. Umarım bu yeni serimizi keyifle okursunuz.
Daha önceden Stoacılık ve farklı felsefi akımları değerlendirerek kaleme aldığım yazılarıma ve bu serimizin ilk yazısına aşağıdaki bağlantılardan erişebilirsiniz;
- Ne Okumalı: Yalnız Gezgin — Jack Kerouac
- Ne Okumalı: Dörtlükler — Ömer Hayyam
- Kıbrıslı Zenon ve Covid-19
- Stoacılık Size Nasıl Yardım Edebilir?
- Öz Disiplin Geliştirmek
LinkedIN üzerinden de Stoacılık çerçevesinde kaleme aldığım yazılara erişmek için benimle bu bağlantı üzerinden iletişime geçebilirsiniz.
