Yaklaşan Ekonomik Krizden Daha Az Etkilenmek İçin Yapılacak 30 Şey
Başlığın fazlaca old fashion click bait (eski moda tık tuzağı) olduğunun farkındayım ama bu tarz başlıklı bir yazım sanal alemde bulunmadığı için bunun bir ilk olmasını istedim. Hemen önyargılı olmayın, söyleyeceklerimin sizin de yaşamınıza bir nebze katkısı olabileceğini ümit ediyorum.
Öncelikle beni tanımayanlar için söyleyeyim, bir ekonomist veya herhangi bir konuda uzman biri değilim. Ülke olarak içinde bulunduğumuz -bazıları tarafından inkar edilse de- ekonomik kriz dönemi içinde bireysel olarak yapabileceğimiz bazı radikal değişikliklerle bu dönemin getireceği olumsuzluklardan daha az etkileneceğimize inanan pozitif görüşlü sade bir vatandaşım.
Kendimi bildiğimden beri tasarruf ve israf konularında çok uç noktalarda oldum. Ama bu noktalarda olmam, varlık içinde yokluğu yaşamayı kendime öğretmem çoğu zaman hayatımı inanılmaz rahatlattı. Yanlış anlamayın. Miras yemiş, baba parası yiyen tuzu kuru bir genç değilim. Sadece zor durumlarla nasıl başa çıkılacağı ve limitli kaynakla nasıl hayatı idame ettirebileceğim ile ilgili naçizane deneyimimlerim oldu.
Geçtiğimiz aylardan itibaren ülke olarak gündemimiz enflasyon, döviz kuru, işsizlik, bütçe kısıtlamaları, konkordatolar, işten çıkarmalar, tanzim satışlar ve yerel seçimler ile oldukça yoğun geçti. Aylardır ülkenin bir krizde olduğu konuşulmakta ancak otoriteler de bunun tam tersini söyleyerek insanları ve piyasaları manipülatif olmakla suçluyor. Her şey mükemmel gidiyormuş gibi İstanbul seçimlerinin yenilenmesi kararı da siyasi belirsizliğin daha da artmasına ve bu da doğrudan ekonomik istikrarsızlığın giderek daha da belirgin olmasına sebep oluyor.
Bu yazıyı okuyan zor durumdaki çoğunluktaysan ve eğer maaşlı bir çalışansanız işsiz kalma durumuyla karşı karşıya kalabileceğinizin farkında olmanız gerekiyor. Kendi işinizi yönetiyorsanız da zaten işinizi gelecek sene nasıl yürütebilirim diye kara kara düşünüyor olmalısınız. Bu tarz dönemlerde masraflarımızı kısarak tasarruf etmemiz ve temel ihtiyaçlarımıza yönelmemiz en yerinde kararlardan biri olacak. Yani nedir bunlar: sağlık, beslenme, barınma. Giyinmeyi saymıyorum özellikle.
Gelelim ekonomik krizden daha az etkilenmek için yapılacaklara. Bu listeyi yaklaşık altı aydır hazırlıyordum ama bir türlü yayınlamaya fırsatım olmadı. Yazacaklarım yatırım tavsiyesi olmayıp şahsi olarak yaptığım veya yapmaya çalıştığım tasarruf planlarımdır.
Başlarken
1. Elinizde bulunan birikmiş paranız varsa TL dışında bir varlığa da yatırın. Bakın illa döviz demiyorum. Altın olur, hisse senedi olur, BES olur, kripto para olur, demir olur, gümüş olur, alüminyum olur, kum olur, taş olur. Yeter ki tüm cevizler aynı sepette olmasın, riski dağıtmaya bakın. Para kazanmaktan çok enflasyonu yenmeye bakın. Bunu becerebiliyorsanız zaten gayet yeterli.
2. Herhangi bir sebepten döviz borcunuz varsa en kısa sürede kapayabildiğiniz kadar kapamaya bakın.
3. Önümüzdeki bir ay boyunca nakit/kredi kartı ile yaptığınız her harcamayı günlük bazda not edin. Aynı günlük tutmak gibi düşünebilirsiniz. Kalem kalem yaptığınız her harcamayı dürüstçe kuruşu kuruşuna not edin. Ay sonunda tüm harcamalarınızı kontrol edin. Bunu yaparsanız yaptığınız harcamaları bir nebze sorgulayabilir ve bunlar için önlem alabilirsiniz. Nakit harcamalarınızı tutamıyorsanız en azından bir sonraki kredi kartı ekstrenizi daha dikkatli inceleyip kısabileceğiniz kalemleri tespit edebilirsiniz.
4. Hali hazırda sigara ve/veya tütün mamülleri kullanıyorsanız kullanmayın. Sağlığınıza ve cebinize kat kat yansıdığını göreceksiniz. İlla ben içmeye devam diyorsanız hiçbir sözüm yok. Hesaplı bir öneri olarak açık tütün ve Arap kağıdı kullanarak sigara sarmayı öğrenin. Sarmayı beceremiyorsanız da sigara içiyorum diye etrafta dolaşmayın, üzgünüm.
5. Alkol tüketiminizi minimuma indirin. Hatta hiç tüketmeyin. Günde bir kadeh şarabın veya bir adet biranın iyiliğinden çok zararı var. Bakmayın o aldatıcı haber ve içeriklere.
6. Eğer herhangi bir yasa dışı madde kullanımınız varsa bitirin. Önümüzdeki dönemde bağımlı olacağımız çok şey olacak.
7. Mümkünse önümüzdeki birkaç ay boyunca kredi çekmeyin. Kredi kartına çok yüklenmeyin. Bir süre hiçbir giyim, ayakkabı, elektronik ürün ve hizmet satın almayın. Seyahat planı yapmayın. Delirdiğimi düşünüp yazıya devam etmek istemezseniz önümüzdeki aylarda bu yazıyı tekrar okumaya beklerim.
8. Hali hazırda üyeliğinizin devam ettiği tüm dergi, gazete ve özel TV aboneliklerinden çıkın. Evdeki TV’nin fişini çekin, izlemeyin bile.
9. Tabii ki üyeliğinizin bulunduğu ve sık kullanmadığınız spor salonu, yoga ve pilates stüdyosu sözleşmeniz varsa bunları da sonlandırın.
10. Sosyal medyayı hayatınızdan çıkarın, çıkaramıyorsanız da kullanımını azaltın. Sosyal medya bizi tüketime sevk eden en büyük kanallardan biri. Zamanınızı, başkalarının hayatını takip ederek geçirmeyin, bu hayat sizin. Elbette uzman kişi ve kurumları takip edebilirsiniz ama denge önemli.
İşteyken
11. Çalışıyorsanız işinizi kaybetmemeye bakın. İşiniz yoksa da iş bulmaya çalışın, pes etmeyin çünkü #herşeyçokgüzelolacak
12. Küçük ve orta ölçekli bir işverenseniz içinde bulunduğunuz sektöre göre yapabileceğiniz bütün operasyonel harcamaları minimuma indirin. Borçlarınız varsa olabildiğince hızlı şekilde ödemeye bakın. Tedarikçilerinizle, çalışanlarınız ve müşterilerinizle aranızı iyi tutun. Kısa vadeli kazançlar için yılların iş ortaklığına zarar vermeyin. Hepimiz aynı kazandayız, birbirimize destek olmalıyız.
13. Hepimiz kahve içmeyi çok seviyoruz biliyorum ama artık bir kahveye en az 10 lira verme çılgınlığına son vermemiz gerekiyor. Kahve tüketimine son veremiyorsanız ofisinize ekip arkadaşlarınızla konuşup üç beş lira toplayarak bir kahve makinesi alın. İnanın masrafınız yarı yarıya düşecek. Temizlik işini de ortaklaşa halledin, çok zor değil.
14. İşyerinizin yemekhanesi varsa dışarıda yemek yemeyin. Yoksa da uygun yerleri araştırın. En güzeli kendi yemeğinizi üşenmeyip akşamdan hazırlayıp getirin, ofiste yiyin.
Evdeyken
15. Ev harcamalarınızı mümkün mertebe azaltın. Geçtiğimiz kış sezonunu öncekilere göre rahat atlattık, ısınma konusunda yapılan zamlara rağmen çok el yakan meblağlar belki ödemedik ama gelecek kış dönemi için şimdiden hazırlık yapın. Doğalgaz ve kombiyi minimum seviyede kullanın. Gerekirse evde kazak, yorgan ne varsa kullanın.
16. Evinizdeki elektrik harcamalarını azaltmak için çözüm bulmaya çalışın. Faturanızdan eksilecek her kuruş hem cebinize hem de çevremize büyük etki edecektir. Mesela çamaşır ve bulaşık makinelerinizi prime time’da (18.00–23.00) değil de saat 23.00’ten sonra çalıştırın. Ütüyü de bu saatten sonra kullanmaya çalışın.
17. Odalardaki aydınlatma grubunu mümkünse A sınıfı lambalarla değiştirin.
18. Soğuk duş almayı öğrenin. Soğuk duş hem sağlık açısından hem de cebiniz açısından daha faydalı. Yapamıyorsanız, mümkünse sıcaklık ayarını her seferinde biraz daha azaltarak vücudunuzu alıştırabilirsiniz.
19. Çok fazla elektrik harcayan kurutma makinesi ve saç kurutma makinesi gibi elektronik ürünlerini kullanmayı bırakın. Teknolojinin hayatı kolaylaştırırken çevreye ve cebinize verdiği zararı unutmayın.
20. Ev alışverişi yaparken discount marketlerden yararlanın. Ucuz ürünlere bir şans tanıyın. Bazıları şaşırtıcı derecede kaliteli olabiliyor.
21. Beni yakından tanıyanlar bir seneyi aşkındır vegan beslendiğimi bilirler. Bu yazıda bu konuya değinmeyeceğim ama alışveriş listenizden olabildiğince pahalı hayvansal ürünleri (et, süt ürünleri, yumurta vb.) çıkarmaya bakın. Bitkisel ürünler (sebze, meyve, baklagil, yemişler) hayvansal ürünlere göre çok daha ucuz, sağlıklı ve beslenmemiz için her yaş için gayet yeterli.
Dışardayken
22. Mümkünse dışarı çıkmayın. Çıkınca da para harcamak zorunda olduğunuz fikrini kafanızdan silin. Parklar, sahiller ne güne duruyor. Evet çok kalmadı biliyorum ama olduğu kadar değerlendirin.
23. Görüştüğünüz çevreyi çok ihtiyacınız yoksa daraltın. Daha az ve öz ilişkilere değer vererek bunları güçlendirin.
24. Kültür, sanat ve eğlence aktivitelerinizi sınırlandırın. Sinema, sergi, tiyatro, konser gibi etkinlikler yerine arkadaşlarınızla evde veya park/sahilde olacağınız daha samimi ve eğlenceli ortamlar oluşturun.
25. Yoksa sert plastik bir matara edinin ve dışarı çıkarken çantanıza su dolu bu matarayı koyun. Ufak dokunuşlarla cebinize ve çevrenize ne kadar katkıda bulunursanız kardır.
Bunların dışında
26. Size ek gelir getirebilecek yöntemleri araştırın. Bu herkes için farklı olabilir ama hali hazırda bir yeteneğiniz varsa bunu gelir getirici bir iş modeline çevirmeye bakın. Şimdiden atacağınız adımlar uzun vadede çok kazançlı bir işe dönüşebilir.
27. Finansal okur yazarlık konusunda kendinizi devamlı çeşitli kaynaklarla besleyin. Youtube’daki ekonomi ve finans kanallarını takip edebilirsiniz.
28. Olabildiğince bulduğunuz her kitabı ve makaleyi okuyun. Kendinizi farklı kaynaklarla besleyin.
29. Ne kadar sevmeseniz de gündemi takip edin. Ekonomik, sosyal ve çevresel verilerin sizin yaşamınıza nasıl etki edeceğinin her daim farkında olmaya çalışın.
30. Mental ve fiziksel olarak sağlığınıza dikkat edin. Uykunuza, beslenmenize, egzersiz ve spor yapmaya, sosyal ilişkilerinize değer verin. Size zarar veren alışkanlıklarınızı bırakın, size katkısı olmayan ilişkileri mümkünse sonlandırın. Kendinize daha fazla vakit ayırmaya ve kendinizi tanımaya bakın.
Bonus olarak
31. Nefes alın ve verin. Bunu yapabiliyorsanız yaşadığımız şu kozmik sistemin gücünü hissederek minnet edin. Etrafımızda bulunan canlı cansız tüm varlıkların, bizden önce var olmuş ve bizden sonra var olacak tüm yaşantının enerjisini hissedip bütünsel bir ilişkide olduğumuzu anlayarak her anın tadını çıkarmaya bakın. Anlattıklarım size bir anlam ifade etmediyse şu videoyu izleyin.
Unutmayın, eğer toplumdaki her birey kendi çabasıyla bir tasarruf planı yaparsa ülke olarak geçirdiğimiz bu zor dönemleri daha az zararla atlatabiliriz. Sistemi, dış unsurları, devleti, toplumu ve bireyleri suçlamak yerine olgunluk ve sağduyu ile hareket edip bireysel çözümlerimize odaklanmalıyız. Zor günler bitti. Daha zor günler bizi bekliyor. Hazırlıklı olmakta fayda var.
Bu yazı ilk olarak berkustunel.com sitesinde yayınlanmıştır. Yazıyı beğendiyseniz yandaki 👏 ‘a istediğiniz kadar tıklayabilir ve yazının diğer insanlara ulaşmasına daha fazla katkıda bulunabilirsiniz. Yazı ve konu hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda belirtirseniz beni çok memnun edersiniz. Sonuna kadar okuyan herkese çok teşekkür ederim.
Benimle berk.ustunel@gmail.com adresinden veya aşağıdaki kanallardan iletişime geçebilirsiniz:
Ayrıca diğer yazılarıma aşağıdan ulaşabilirsiniz:
Facebook | Twitter | Instagram | Slack | Kodcular | Editör | Sponsor
